STUDIA Z DZIEJÓW II STUDIES IN HISTORY OF POLISH STATE AND LAW XVII STUDIA Z DZIEJÓW II KRAKÓW – LUBLIN – ŁÓdŹ 2014 Panu Profesorowi Michałowi Pietrzakowi Rada Wydawnicza Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego: Klemens Budzowski, Maria Kapiszewska, Zbigniew Maciąg, Jacek M. Majchrowski Komitet redakcyjny: Karolina Adamova (Czechy), Alfredas Bumblaukas (Litwa), Jevgenij Machovenko (Litwa), Jerzy Malec, Jacek Matuszewski, Michael Stolleis (Niemcy), Wojciech Witkowski, Wacław Uruszczak, Andriy Zajac (Ukraina), Andrzej Zakrzewski Redaktor naczelny: Jerzy Malec Artykuły pozytywnie do druku opiniowali: prof. dr hab. Andrzej Dziadzio, prof. dr hab. Dorota Malec, dr hab. Andrzej Wrzyszcz, prof. nadzw. UMCS, dr. hab. Zdzisław Zarzycki Redaktor statystyczny: Tadeusz Grabiński Sekretarz: Dorota Wiśniewska-Jóźwiak Tłumaczenia: Piotr Krasnowolski (j. angielski); Wojciech Rynduch-Walecki (j. niemiecki); Oleg Aleksejczuk (j. rosyjski) Okładka: Barbara Grzejszczak, Joanna Sroka (realizacja cyfrowa) Redaktor prowadzący: Halina Baszak-Jaroń Korekta: Kamila Zimnicka-Warchoł Tytuł finansowany przez: Krakowską Akademię im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego Uniwersytet Łódzki Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie Copyright© by Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, Uniwersytet Łódzki, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie Kraków 2014 ISSN: 1733-0335 Na zlecenie: Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, Uniwersytetu Łódzkiego, Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie Wydawca: Krakowskie Towarzystwo Edukacyjne sp. z o.o. – Oficyna Wydawnicza AFM Kraków 2014 Łamanie: Joanna Sroka Druk i oprawa: Krakowskie Towarzystwo Edukacyjne sp. z o.o. Spis treści 7 Spis treści • Od Redakcji ............................................................................................................................15 Krzysztof Goźdź-Roszkowski (Łódź) • Rola urzędników w dokonywaniu zaborów dóbr ziemskich przez panującego w średniowiecznej Polsce do połowy XV wieku ...........................21 Michał Zbigniew Dankowski (Gdańsk) • Czy Łukasz Opaliński młodszy był regalistą? Filozofia ustroju państwa i postawa wobec liberum veto marszałka nadwornego koronnego ..........................37 Tadeusz Maciejewski (Gdańsk) • Wpływ polityki monarchów polskich na ustrój Gdańska w latach 1454–1793 .............................................................................................................49 Piotr Kitowski (Gdańsk) • Notarius civitatis w kancelarii miejskiej Nowego n. Wisłą w XVIII wieku ............61 Michał Kłos (SA w Łodzi) • Wspólność majątku spadkowego od Kodeksu Napoleona do Kodeksu cywilnego ..........................................................................................................75 Julian Smorąg (Łódź) • Wprowadzenie ochrony trwałości umówionego stosunku pracy w stosunkach prywatnych w Królestwie Polskim po 1815 roku ................................89 Grzegorz Smyk (Lublin) • Początki ewolucji podstawowych pojęć i definicji w europejskiej nauce administracji ................................................................................109 Dorota Wiśniewska-Jóźwiak (Łódź) • Geneza łódzkich struktur notarialnych .......................................................................135 Joanna Machut-Kowalczyk (Łódź) • Początki łódzkiego sądownictwa ....................................................................................147 Grzegorz Kądzielawski (Kraków) • Prawo swojszczyzny („Hei mathrecht”) jako wyraz przynależności do gminy .............................................................................169 8 Spis treści Krzysztof Eichstaedt (SA Łódź) • Instytucja sędziego śledczego w okresie międzywojennym .......................................183 Sylwia Przewoźnik (Kraków) • Postępowanie o ubezwłasnowolnienie na tle akt Sądu Okręgowego w Krakowie z 1949 roku ....................................................................................................195 Marcin Łysko (Białystok) • Polityczne uwarunkowania orzecznictwa karno-administracyjnego Polski Ludowej ....................................................................................................................211 Jan Meler (Toruń) • Działalność drużyn egzekucyjnych w Polsce Ludowej ...............................................233 Andrzej Szymański (Opole) • Działania Wydziału do Spraw Wyznań w Płocku wobec Kościoła katolickiego w latach 1950–1989 w świetle dokumentów Archiwum Państwowego w Płocku .................................................................................247 Jacek Matuszewski (Łódź) • Jana Adamusa droga ku naukowemu niebytowi ........................................................271 Maciej Rakowski (Łódź) • Międzywojenne piśmiennictwo i orzecznictwo we współczesnych pod ręcznikach prawa karnego oraz komentarzach do kodeksu karnego .............287 Wacław Uruszczak (Kraków) • Z doświadczeń historyka prawa przed sądem ...........................................................303 Anna Moszyńska, Zbigniew Naworski (Toruń) • Użyteczność historii prawa dla współczesnego wymiaru sprawiedliwości ..........311 • Streszczenia ........................................................................................................................... 323 • Abstracts ................................................................................................................................ 337 • Zusammenfassung ............................................................................................................... 351 • Peзюме ................................................................................................................................... 365 Spis treści 9 Contents • Editorial ..................................................................................................................................15 Krzysztof Goźdź-Roszkowski (Łódź) • The role of officials in the arrogation of estates by monarchs in medieval Poland before mid-15th century ...............................................................21 Michał Zbigniew Dankowski (Gdańsk) • Was Łukasz Opaliński jr a monarchist? The Court Marshal of the Crown’s philosophy of the system of the state and attitude towards »liberum veto« ..........37 Tadeusz Maciejewski (Gdańsk) • Impact of the policy of Polish monarchs on the political system of Gdańsk in 1454–1793 ....................................................................................................45 Piotr Kitowski (Gdańsk) • Notarius civitatis in the municipal chancellery of Nowe nad Wisłą in the 18th century ...............................................................................................................61 Michał Kłos (SA Łódź) • Indivisum from the Napoleonic Code to the Civil Code ............................................75 Julian Smorąg (Łódź) • Introduction of protection of the lasting nature of the contractual labour relations in private relations in the Kingdom of Poland, after 1815 .........89 Grzegorz Smyk (Lublin) • The early stages and evolution of basic notions and definitions in European administrative science ..............................................................................109 Dorota Wiśniewska-Jóźwiak (Łódź) • The origin of notary structures in Łódź .........................................................................135 Joanna Machut-Kowalczyk (Łódź) • The beginnings of judicature in Łódź .............................................................................147 Grzegorz Kądzielawski (Kraków) • The right of domicile („Heimathrecht”) as an expression of belonging to a commune ..............................................................................................169 10 ContentsSpis treści Krzysztof Eichstaedt (SA Łódź) • The nstitutioni of the investigating magistrate in interwar Poland .......................183 Sylwia Przewoźnik (Kraków) • Procedures for guardianship as set down in the files of the District Court in Kraków of 1949 ..............................................................................................................195 Marcin Łysko (Białystok) • Political circumstances of criminal and administrative judicature in the People’s Republic of Poland ..................................................................................211 Jan Meler (Toruń) • Operation of execution squads in the People’s Republic of Poland .......................233 Andrzej Szymański (Opole) • Activity of the Department for Religious Congregations in Płock viz. the Catholic Church in 1950–1989, in the light of documents in the State Archives in Płocku .......................................................................................247 Jacek Matuszewski (Łódź) • Jan Adamus’s path to scientific oblivion .......................................................................271 Maciej Rakowski (Łódź) • Literature and court judgements from between the two world wars in contemporary course books of criminal law and commentaries to the criminal code ...........................................................................................................287 Wacław Uruszczak (Kraków) • From the experience of a historian of law in the capacity of an expert witness before the court .............................................................................303 Anna Moszyńska, Zbigniew Naworski (Toruń) • Utility of history of law for contemporary justice .......................................................311 • Streszczenia ..........................................................................................................................