GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY LUBOMIA NA LATA 2018– 2021 Lubomia 2018 r. 1 SPIS TRE ŚCI 1. WST ĘP ........................................................................................................................................................................... 4 2. PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI ............ 4 3. UWARUNKOWANIA PRAWNE OCHRONY I OPIEKI NAD ZABYTKAMI W POLSCE ................................ 5 4. UWARUNKOWANIA ZEWN ĘTRZNE OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO .............................. 13 4.1 Strategiczne cele polityki pa ństwa w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami - dokumenty o znaczeniu krajowym ............................................................................................................................................................................ 13 4.1.1 Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004 – 2013 oraz Uzupełnienie Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004 – 2020. .......................................................................................................................................... 14 4.1.2 Tezy do Krajowego Programu Ochrony Zabytków i Opieki nad Zabytkami ........................................................ 14 4.1.3 Krajowy Program Ochrony Zabytków i Opieki nad Zabytkami na lata 2014 -2017 ............................................. 15 4.1.4 Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego 2020 .................................................................................................... 16 4.1.5 Koncepcja Zagospodarowania Przestrzennego Kraju 2030 .................................................................................. 16 4.1.6 Strategia Rozwoju Kraju 2020 - Aktywne społecze ństwo, Konkurencyjna gospodarka, Sprawne pa ństwo ......... 17 4.1.7 Uzupełnienie Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004-2020 .............................................................. 18 4.2. Relacje Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie województwa i powiatu...................................................................................................................................................................................19 4.2.1 Wojewódzki Program Opieki nad Zabytkami Województwa Śląskiego na lata 2018-2021 ................................. 19 4.2.2 Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego " Śląskie 2020+" .............................................................................. 19 4.2.3 Plan zagospodarowania Przestrzennego Województwa Śląskiego 2020+ ............................................................ 20 4.2.4 Strategia Rozwoju Kultury w Województwie Śląskim na lata 2006-2020 ............................................................ 20 4.2.5 Regionalny Program Operacyjny Województwa Śląskiego 2014-2020 ................................................................ 20 4.2.6 Program Opieki nad Zabytkami Powiatu Wodzisławskiego na lata 2015-2018....................................................21 4.2.7 Strategia Rozwoju Powiatu Wodzisławskiego na lata 2015-2025 ........................................................................ 22 4.2.8 Program współpracy Powiatu Wodzisławskiego z organizacjami pozarz ądowymi oraz podmiotami prowadz ącymi działalno ść po żytku publicznego na 2018 r. ......................................................................................... 22 5. UWARUNKOWANIA WEWN ĘTRZNE OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO ................................... 23 5.1 Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie gminy (analiza dokumentów programowych gminy) .................................................................................................................................. 23 5.1.1 Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Lubomia na lata 2016-2022 .................................................................... 23 5.1.2 Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Lubomia ................................ 24 5.1.4 Miejscowe Plany Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Lubomia ............................................................... 25 5.2 Zasoby dziedzictwa i krajobrazu kulturowego gminy .................................................................................................. 30 5.2.1 Rys historyczny..................................................................................................................................................... 30 5.2.2 Krajobraz kulturowy ............................................................................................................................................. 33 5.2.3 Zabytki ruchome ................................................................................................................................................... 41 5.2.4 Zabytki archeologiczne ......................................................................................................................................... 41 5.3. Zabytki obj ęte prawnymi formami ochrony ................................................................................................................. 43 5.3.1 Zabytki wpisane do rejestru zabytków .................................................................................................................. 43 5.4 Zabytki w gminnej ewidencji zabytków ........................................................................................................................ 44 5.5 Dziedzictwo niematerialne ....................................................................................................................................... 56 6. OCENA STANU DZIEDZICTWA KULTUROWEGO GMINY. ANALIZA SZANS I ZAGRO ŻEŃ ...................... 57 7. ZAŁO ŻENIA PROGRAMOWE ...................................................................................................................................... 59 2 8. INSTRUMENTARIUM REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI ......................... 63 9. ZASADY OCENY REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI .................................. 63 10. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI ....................................... 64 11. REALIZACJA I FINANSOWANIE PRZEZ GMIN Ę ZADA Ń Z ZAKRESU OCHRONY ZABYTKÓW ............. 73 3 1. WSTĘP Niniejszy dokument słu ży okre śleniu działa ń gminy w zakresie inicjowania, wspierania i koordynowania prac z dziedziny ochrony zabytków i krajobrazu kulturowego oraz upowszechniania i promowania dziedzictwa kulturowego. Działania te winny odbywa ć si ę w harmonii z działaniami gospodarczymi i społecznymi oraz zapewnia ć ochron ę dziedzictwa kulturowego środkami prawnymi, takimi jak odpowiednie zapisy w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego oraz finansowymi, poprzez przeznaczenie cz ęś ci bud żetu gminy na ochron ę zabytków. Procesy rozwojowe zachodzi ć powinny przy zapewnieniu warunków trwania i zachowania dziedzictwa kulturowego dla przyszłych pokole ń oraz przy wykorzystaniu zabytków na potrzeby społeczne, gospodarcze i edukacyjne. Lokalne dziedzictwo kulturowe posiada potencjał wpływaj ący na atrakcyjno ść ekonomiczn ą regionu poprzez rozwój turystyki w oparciu o zabytki. Poprzez wyznaczone działania mo że przyczyni ć si ę do wzmocnienia świadomo ści wspólnoty kulturowej i lokalnej to żsamo ści. Przedmiotem programu opieki nad zabytkami jest dziedzictwo kulturowe znajduj ące si ę w granicach administracyjnych gminy Lubomia. S ą to pojedyncze obiekty i zespoły budowli, dzieła sztuki, elementy zagospodarowania przestrzeni, krajobraz miejski i wiejski, obszary kształtuj ące świadomo ść i to żsamo ść regionaln ą mieszka ńców, zdefiniowane poprzez wpis do rejestru zabytków i w formie gminnej ewidencji zabytków. Program wskazuje działania słu żą ce poprawie stanu zabytków ich adaptacji i rewaloryzacji oraz zwi ększenia do nich dost ępno ści mieszka ńców i turystów. Podmiotem programu jest społeczno ść lokalna. Program adresowany jest do mieszka ńców gminy, w tym do wła ścicieli zabytków, władz samorz ądu terytorialnego, miejscowych organizacji i osób zainteresowanych dziedzictwem kulturowym, mog ących w praktyce zastosowa ć si ę do nakre ślonych postulatów i mo żliwo ści działa ń. Gminny program opieki nad zabytkami opracowywany jest na cztery kolejne lata, tym samym zadania w nim wskazane nie wyczerpuj ą wszystkich zagadnie ń zwi ązanych z problematyk ą ochrony zabytków w gminie. Cz ęść tych rozwi ąza ń b ędzie wymagała kontynuacji w kolejnej perspektywie. Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Lubomia na lata 2018-2021 jest dokumentem uzupełniaj ącym w stosunku do innych aktów planowania w gminie, takich jak miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego czy studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego. 2. PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI Podstaw ą prawn ą sporz ądzenia gminnego programu opieki nad zabytkami jest art. 87 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2017 r. poz. 2187 z dnia 28.11.2017 r.), mówi ący, że: 1. Wójt, burmistrz lub prezydenta miasta sporz ądza na okres 4 lat program opieki nad zabytkami (art. 87 ust. 1 cyt. wy żej ustawy). 2. Gminny program opieki nad zabytkami podlega uchwaleniu przez rad ę (miasta, gminy, powiatu) po uzyskaniu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków (ust. 3 cyt. wy żej ustawy). 3. Program ogłaszany jest w wojewódzkim dzienniku urz ędowym (ust. 4 cyt. wy żej ustawy). 4 4. Z realizacji programu wójt,