TOWN OF BUSKO-ZDRÓJ MIASTO BUSKO-ZDRÓJ Busko-Zdrój Town Council Urząd Miasta i Gminy ul. Mickiewicza 10, 28-100 Busko-Zdrój ul. Mickiewicza 10, 28-100 Busko-Zdrój Busko-Zdrój tel. +48 41 370 52 00 tel. +48 41 370 52 00 e-mail: [email protected] e-mail: [email protected] Gmina uzdrowiskowa Spa commune ISBN: 978-83-66527-20-1 „Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie” Szanowni Goście! W Busku-Zdroju, naszej unikalnej miejscowości, która tętni spokojnym, miłym sercu rytmem, witamy zarówno tych, którzy przyjechali tu dla kuracji jak i ta- kich, którzy choć przez chwilę zechcą u nas celebrować swój wolny czas. Dla tych pierwszych mamy zdrowie płynące z wód siarczkowych i jodkowo- -bromkowych, uznanych za nieocenione wspomaganie w leczeniu chorób po- urazowych, reumatycznych, neurologicznych i dermatologicznych. Dla drugich – bogatą ofertę zabiegów relaksacyjnych oraz wellnes, wynikających z holistycznej potrzeby regeneracji ducha i ciała, wspierających kondycję, urodę i witalność. Oferując cudowne właściwości naszych wód leczniczych, opakowane w wyszu- kane produkty i usługi dla zdrowia i urody zapraszamy do Buska-Zdroju po za- strzyk energii! Dear Guests! In Busko-Zdrój, our unique town, we welcome both those who came here for treatment and those who would like to celebrate their free time with us for a while. For the first ones, we have health flowing from sulphide and iodine-bromi- de waters, considered invaluable support in the treatment of post-trauma- tic, rheumatic, neurological and dermatological diseases. For others – a wide range of relaxation and wellness treatments, resulting from the holistic need to regenerate the spirit and body, supporting condition, beauty and vitality. Offering the miraculous properties of our healing waters, packed in sophisti- cated products and services for health and beauty, we invite you to Busko- -Zdrój for an boost of energy! GDYNIA GDAŃSK OLSZTYN SZCZECIN BYDGOSZCZ BIAŁYSTOK POZNAŃ WARSZAWA ŁÓDŹ LUBLIN WROCŁAW KIELCE KATOWICE KRAKÓW RZESZÓW O mieście Busko-Zdrój – miejscowość uzdrowi- ców. Do tej liczby należy dodać ponad skowa w woj. świętokrzyskim. Leży na 100 tysięcy kuracjuszy, którzy w ciągu stokach Garbu Wójczańsko - Pińczow- roku przybywają tu po zdrowie i urodę. skiego, który w tym miejscu osiąga Herb Buska-Zdroju do złudzenia przypo- wysokość 230 m n.p.m. Specyficzna mina słońce (choć jego pierwotną gene- lokalizacja miasta pozwala jego miesz- zą była monstrancja), a z uwagi na dużą kańcom obserwować zarówno maja- liczbę dni ciepłych miasto uznawane jest czące w oddali Góry Świętokrzyskie za najbardziej nasłonecznione polskie jak i rozległą dolinę Nidy, serce całego uzdrowisko. regionu. Miasto Leży przy trasie Kielce – Tarnów (droga krajowa 73). Od Krakowa dzieli Obszar miasta obejmuje pow. 12 km² je zaledwie 80 km (droga wojewódzka i zamieszkuje go ok. 15 tysięcy mieszkań - 776). 2 About the city Busko-Zdrój – a health resort in the To this number should be added the Świętokrzyskie [Holy Cross] voivodeship. over 100,000 patients who come here It is situated on the slopes of Garb every year for health and beauty. Wójczańsko-Pińczowski [Wójczańsko- The coat of arms of Busko-Zdrój is Pińczowski Hump], which in this location deceptively reminiscent of the sun reaches a height of 230 m above sea (although its original genesis was a level. The specific setting of the city monstrance), and due to the large number allows its residents to observe both the of warm days, the city is considered the Świętokrzyskie Mountains looming in sunniest Polish health resort. the distance and the vast Nida valley, the The city is located on the Kielce – heart of the entire region. Tarnów route (provincial road 73). It is The city area covers approx. 12 km² and only 80 km away from Krakow (national is inhabited by about 15,000 inhabitants. road 776). 3 Historia Nazwa Busko pochodzi od słów bug, Pierwsze lata XIV w. nie były dla Buska buga, oznaczających rozlewisko i wylewi- pomyślne. Najemnicy biskupa krakow- ska spod ziemi źródeł siarczano-słonych. skiego Jana Muskaty, prowadzący star- Jego korzenie sięgają XII w., a pierwsza cia z Władysławem Łokietkiem, ograbili wzmianka znajduje się pod datą 1166 r. miasto doszczętnie. Poprawę sytuacji w bulli papieskiej i w kronice biskupstwa zapewniło doskonałe położenie Buska krakowskiego. Miejscowość Bugsk była na splocie szlaków handlowych, prowa- wówczas osadą pasterską nastawioną dzących z Wiślicy do Kielc i ze Stopnicy na hodowlę koni dla drużyn książęcych. do Pińczowa. Pieczę nad dobrami sprawował w tym W XV stuleciu rozwinęła się koniunktu- czasie rycerz Dzierżko herbu Janina, ra rynkowa, a Busko stało się oppidium zwany także Dzierżysławem bądź Dersła- frequens foro – ośrodkiem lokalnego wem. Wraz z biskupem płockim, swoim handlu. Przez miasto biegł trakt królew- bratem, sprowadził tu żeński zakon Nor- ski ciągnący się ku Litwie. Stołowali się bertanek, wielowiekowych właścicielek tu więc i zaopatrywali w żywność, konie, miasta. mięso oraz złoty trunek warzelniczy – Niezwykle ważną kartę w historii grodu Władysław Jagiełło z małżonką Jadwigą. zapisało odkrycie pokaźnych złóż sola- Zgodnie z zapisem w kronice klasztornej nek (XIII w). Znalezisko zaowocowało 6 grudnia 1393 r. królewska para zażywa- nadaniem klasztorowi przywileju han- ła kąpieli w wodzie z miejscowego źródła dlowego, który zezwalał na eksploatację przygotowanej przez siostry zakonne. solanek i warzenie soli. Busko znajdo- Druga połowa XVII i początek XVIII stulecia wało się w dobie rozkwitu. Dowodem położyły kres dobrobytu Buska. Rozwój go- świetności było nadanie osadzie praw spodarczy miasta zdławił potop szwedzki miejskich w 1287 r. z rąk księcia Leszka (1655−1660) a słuch o tutejszych źródłach Czarnego. zaginął na kilka stuleci. Temat powrócił 4 History The name Busko comes from the granted city rights in 1287 by prince words bug, buga, meaning the pool Leszek the Black. and outcrops of sulphur-salt springs. Its The first years of the 14th century roots date back to the 12th century, and were not successful for Busko. The the first mention is found in the papal mercenaries of the bishop of Kraków, bull and in the chronicle of the Kraków Jan Muskata, who led clashes with bishopric from the date of 1166. At that Władysław Łokietek, plundered the city time, Bugsk was a pastoral settlement completely. The situation was improved focused on horse breeding for princely by the excellent location of Busko on the teams. Also at that time, the knight of intersection of trade routes leading from Dzierżko of the Janina coat of arms, also Wiślica to Kielce and from Stopnica to known as Dzierżysław or Dersław, was in Pińczów. charge of the goods. Together with the The market boom developed in the 15th bishop of Płock, his brother, he brought century, and Busko became oppidium the female order of Norbertines here, frequens foro – the centre of local trade. centuries-old owners of the town. The royal route towards Lithuania ran The discovery of large brine deposits through the city. So Władysław Jagiełło (13th century) made an extremely and his wife Jadwiga dined here and important part of the history of the provided food, horses, meat and golden castle. The discovery resulted in granting brewing liquor. According to the record in the monastery the trade privilege, the monastic chronicle – on 6 December, which allowed the exploitation of 1393 the royal couple took a bath in the brines and the brewing of salt. Busko water from the local spring prepared by was in its heyday. The settlement was the nuns. 5 ponownie po utracie kopalń w Wieliczce i Bochni, kiedy to władze rozpoczęły poszukiwa- nia innych pokładów soli na terenie kraju. Zapomniane buskie solanki przywróciły miastu blask już po pierwszym rozbiorze Pol- ski (1773). Rozpoczęto wów- czas długotrwałe badania nad ich właściwościami lecz- niczymi. Wyniki doświadczeń zostały opublikowane przez naukowca Filipa Carosiego. Kuracją Rzewuskiego zajmował się me- Na mocy przywileju z 1783 r. nadanego dyk z Pińczowa Jan Winterfeld, stosują- przez króla Stanisława Augusta Ponia- cy leczenie wodami buskimi od 1808 r. towskiego utworzono buską Kompanię Dalsza historia Buska nierozerwalnie łą- Solną. Prosperowała ona na szeroką czy się z rozwojem uzdrowiska. 1 czerw- skalę, warząc sól z miejscowych złóż aż ca 1836 r. otwarto Łazienki – najbardziej do trzeciego rozbioru Polski, kiedy Bu- charakterystyczny i monumentalny bu- sko znalazło się w rękach Austrii. Winą dynek infrastruktury zdrojowej. Klasycy- za upadek kampanii można obarczać styczny gmach stanął w parku założonym nieatrakcyjny smak buskich kryształków na podstawie planów Ignacego Hanusza. zasobnych w siarkę, które nie mogły iść Jedno z ważniejszych wydarzeń w dzie- w konkury z doskonałymi złożami wielic- jach XIX-wiecznej Polski – powstanie kimi i bocheńskimi. styczniowe (1863) – okazało się dla Busczan dotkliwe w skutkach. Po jego XIX stulecie było dla Buska sinusoidą po- upadku Busko znów utraciło prawa miej- myślności i niepogody. Od 1809 r. miasto skie. przynależało do Księstwa Warszawskie- Ważny moment w historii Zdroju wiąże go. Po sześciu latach, na mocy traktatu się z osobą doktora Szymona Starkie- wiedeńskiego, weszło w skład Królestwa wicza. Zaproponował on zastosowanie Polskiego. W 1819 r. doszło do kasaty wód źródlanych w uzdrawianiu dzieci. zakonu Norbertanek. Rok później pożar Z jego inicjatywy wybudowano sanato- obrócił wniwecz piękno miasta. rium dla młodych pacjentów pod nazwą Nowym opiekunem Buska został Feliks „Górka”,