วิทยานิพนธ์ พลวตั และการสืบต่อพนั ธ์ุของพรรณไม้ป่ าดบิ เขาระดับต ่าภายหลงั การฟื้นฟู บริเวณอุทยานแห่งชาติดอยสุเทพ-ปุย จังหวัดเชียงใหม่ LOWER MONTANE FOREST DYNAMICS AND TREE REGENERATION AFTER RESTORATION AT DOI SUTHEP-PUI NATIONAL PARK, CHIANG MAI PROVINCE นายสถิตย์ ถิ่นกาแพง บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ปีการศึกษา ๒๕๖๒ 2 ใบรับรองวิทยานิพนธ์ บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ปริญญา วิทยาศาสตรมหาบณั ฑิต (การบริหารทรัพยากรป่าไมแ้ ละส่ิงแวดลอ้ ม) สาขาวิชา การบริหารทรัพยากรป่าไมแ้ ละส่ิงแวดลอ้ ม คณะ วนศาสตร์ เรื่อง พลวตั และการสืบต่อพนั ธุ์ของพรรณไมป้ ่าดิบเขาระดบั ต่า ภายหลงั การฟ้ืนฟู บริเวณอุทยาน แห่งชาติดอยสุเทพ-ปุย จังหวัดเชียงใหม่ Lower Montane Forest Dynamics and Tree Regeneration after Restoration at Doi Suthep- Pui National Park, Chiang Mai Province นามผู้วิจัย นายสถิตย ์ ถ่ินกา แพง ได้พิจารณาเห็นชอบโดย อาจารย์ที่ปรึกษาวิทยานิพนธ์หลัก (รองศาสตราจารย์ดอกรัก มารอด, D.Sci.) อาจารย์ที่ปรึกษาวิทยานิพนธ์ร่วม (รองศาสตราจารย์ประทีป ด้วงแค, ปร.ด.) ประธานสาขาวิชา (ผู้ช่วยศาสตราจารย์วันชัย อรุณประภารัตน์, D.Agr.) บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์รับรองแล้ว (รองศาสตราจารย์ศรีจิตรา เจริญลาภนพรัตน์, Ph.D.) คณบดีบัณฑิตวิทยาลัย วันที่ เดือน พ.ศ. 3 วิทยานิพนธ์ เรื่อง พลวตั และการสืบต่อพนั ธุ์ของพรรณไมป้ ่าดิบเขาระดบั ต่า ภายหลงั การฟ้ืนฟู บริเวณอุทยานแห่งชาติ ดอยสุเทพ-ปุย จังหวัดเชียงใหม่ Lower Montane Forest Dynamics and Tree Regeneration after Restoration at Doi Suthep-Pui National Park, Chiang Mai Province โดย นายสถิตย ์ ถ่ินกา แพง เสนอ บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ เพื่อความสมบูรณ์แห่งปริญญาวิทยาศาสตรมหาบัณฑิต (การบริหารทรัพยากรป่าไมแ้ ละส่ิงแวดลอ้ ม) ปีการศึกษา 2562 ค บทคัดย่อภาษาไทย สถิตย์ ถ่ินกา แพง : พลวตั และการสืบต่อพนั ธุ์ของพรรณไมป้ ่าดิบเขาระดบั ต่า ภายหลงั การฟ้ืนฟู บริเวณ อุทยานแห่งชาติดอยสุเทพ-ปุย จังหวัดเชียงใหม่ ปริญญาวิทยาศาสตรมหาบัณฑิต (การบริหารทรัพยากร ป่าไมแ้ ละส่ิงแวดลอ้ ม) สาขาวิชาการบริหารทรัพยากรป่าไมแ้ ละส่ิงแวดลอ้ ม คณะวนศาสตร์ อาจารย์ที่ ปรึกษาวิทยานิพนธ์หลัก: รองศาสตราจารย์ดอกรัก มารอด, D.Sci. ปีการศึกษา 2562 การฟ้ืนฟูป่ าในพ้ืนที่ป่ าเสื่อมโทรมสามารถดา เนินการได้หลากหลายวิธีและอาจเห็น ผลสัมฤทธิ์ที่แตกต่างกัน การศึกษาคร้ังน้ีมีวตั ถุประสงคเ์ พื่อศึกษาพลวตั ิป่าดิบเขาฟ้ืนฟูที่มีรูปแบบการ ฟ้ืนฟูแตกต่างกนั บริเวณอุทยานแห่งชาติดอยสุเทพ-ปุย โดยใช้แปลงถาวรขนาด 100 เมตร x 100 เมตร จานวน 5 แปลง ที่สร้างไว้ในปี 2554 ในพ้ืนที่ป่าดิบเขาธรรมชาติ ป่าฟ้ืนฟูตามธรรมชาติและป่าปลูก ทา การติดตามพลวัตป่าในปี พ.ศ. 2562 ทาการวัดขนาดไม้เดิมและจดบันทึกต้นไม้ตาย จากน้นั ทา การติด หมายเลขตน้ ไมใ้ หม่ที่มีขนาดเส้นผ่าศูนยก์ ลางเพียงอกต้งั แต่ 2 เซนติเมตร พร้อมท้งั วดั ขนาดและระบุ ชนิด ผลการศึกษา พบว่าความหลากชนิดไมใ้ นป่าฟ้ืนฟูตามธรรมชาติ (ไร่ร้างอายุ 15 ปี ) มีจานวนชนิด มากสุด (127 ชนิด) โดยส่วนใหญ่เป็นกลุ่มพรรณไม้เบิกนา รองลงมาคือ ป่าฟ้ืนฟูตามธรรมชาติ (ไร่ร้าง อายุ 35 ปี ) ป่าดิบเขาระดับต่าตามธรรมชาติ ป่าฟ้ืนฟูดว้ ยการปลูกพืชเชิงเดี่ยว และป่าฟ้ืนฟูดว้ ยการปลูก แบบผสมผสาน มีจานวน 107, 100, 98 และ 91 ชนิด ตามลาดับ ขณะที่ค่าดัชนีความหลากหลายของ Shannon-Weiner (H/) ท้ังในพ้ืนที่ป่ าธรรมชาติและป่ าฟ้ื นฟูท้ังหมดพบว่ามีค่าค่อนข้างสูง มีค่าอยู่ ระหว่าง 3.37 – 3.84 แสดงให้เห็นว่าการฟ้ืนฟูป่าท้งั ตามธรรมชาติและโดยมนุษยท์ า ให้ความหลากชนิด เพ่ิมข้ึนและส่งเสริมการต้งั ตวั ของชนิดไมพ้ ้ืนถ่ิน ส าหรับพลวตั ิป่าในดา้ นจา นวนชนิดพรรณไมแ้ ละพ้ืน หน้าตัดต้นไม้ในรอบ 8 ปี (2554-2562) ท้งั 5 พ้ืนที่ มีแนวโนม้ เพ่ิมข้ึน แตกต่างจากความหนาแน่นต้นไม้ ที่มีแนวโน้มลดลงเนื่องจากมีอตั ราการตายเฉลี่ยรายปีสุทธิสูงกว่าอตั ราการเพ่ิมจา นวนเฉลี่ยรายปีสุทธิ ( 4.53 ± 0.61 และ 3.70 ± 0.92 % ต่อปี ตามลาดับ ) ขณะที่แนวโน้มการทดแทนเขา้ สู่ป่ าธรรมชาติน้ัน พบว่าการปลูกแบบผสมผสานและป่าฟ้ืนฟูตามธรรมชาติอายุมาก (ไร่ร้างอายุ 35 ปี ) มีความคล้ายคลึง กับป่ าธรรมชาติสูงกว่าแปลงปลูกพืชเชิงเดี่ยวและป่ าฟ้ืนฟูตามธรรมชาติอายุน้อย (ไร่ร้างอายุ 15 ปี ) แสดงให้เห็นว่า รูปแบบการฟ้ืนฟูและช่วงเวลามีผลต่อการทดแทนกลับคืนสู่ป่าธรรมชาติ ดงั น้ัน การ ปลูกป่าฟ้ืนฟูดว้ ยรูปแบบผสมผสานและปลูกพรรณไมพ้ ้ืนถ่ินสามารถช่วยลดระยะเวลาการฟ้ืนคืนกลบั สู่ป่าธรรมชาติป่าเสื่อมโทรมได้ดีกว่าการปลูกพืชเชิงเดี่ยว จึงควรส่งเสริมให้ใชร้ ูปแบบน้ีเพื่อการฟ้ืนฟู ป่าต่อไป ___________________ ___________________________________ ____ / ____ / ____ ลายมือชื่อนิสิต ลายมือชื่ออาจารย์ที่ปรึกษาวิทยานิพนธ์หลัก ง บทคัดย่อภาษาอังกฤษ Sathid Thinkampheang : Lower Montane Forest Dynamics and Tree Regeneration after Restoration at Doi Suthep-Pui National Park, Chiang Mai Province . Master of Science (Forest Resource and Environmental Administration), Major Field: Forest Resource and Environmental Administration, Faculty of Forestry. Thesis Advisor: Associate Professor Dokrak Marod, D.Sci. Academic Year 2019 Forest restoration in the degraded forest has many practiced systems and the success may varies upon techniques. This study aimed to monitor the forest dynamics in different forest restoration practices at Doi Suthep-Pui National Park. Five permanent plots, 100 m x 100 m, which established in 2012 at natural lower montane (LM), natural forest restoration (riced old field, 7 and 23 years old) and man-made forest restoration (mono and mixed species planting practices). The monitoring was done in 2019. All old trees were measured and died trees also recorded. The new individuals with diameter at breast height (DBH) larger than 2 cm were tagged, measured, and identified. The results showed that the natural forest restoration in 15 years old had highest species diversty (127 species) and mostly comprised by pioneer species. It followed by natural forest restoration in 35years old, natural LMF, mono planting species and mixed planting species with 107, 100, 98, and 91 species, respectively. The plant diversity in all areas based on Shannon-Weiner index (H/) had more diversed level (H/ = 3.37 – 3.84) indicating the forest restorations, natural and man-made practices, had supported specied diversity, particular, induced the establishment of native species. In addition, the forest dymaics during 8 years (2011-2020) for species number and tree basal area had increased trended, contrasting with tree density. Because the net annual mortality rate was higher than net annual survival rate ( 4.53 ± 0.61 และ 3.70 ± 0.92 %.year, respectively) The successional trend into natural forest showed that the mixed planting species system and old aged of natural succession areas (after shifting cultivation 35 years) had higher similar than mono planting species system and young aged of natural sucesion areas (after shifting cultivation 15 years). Indicating the forest restoration practices and aged of succession had high influenced on forest restoration. The mixed planting species practice with native plant species can be also reduced the succession period better than mono planting practice, then, this practice should be promoted. _________________ _______________________________ ____ / ____ / ____ Student's signature Thesis Advisor's signature จ กิตติกรรมประกาศ กิตติกรรมประกาศ ขอขอบคุณรองศาสตราจารย์ ดร.ดอกรัก มารอด อาจารย์ที่ปรึกษาวิทยานิพนธ์หลัก และรอง ศาสตราจารย์ ดร.ประทีป ด้วงแค อาจารย์ที่ปรึกษาวิทยานิพนธ์ร่วม ที่ให้คาแนะน าในการวิเคราะห์ ข้อมูล และการปรับแก้วิทยานิพนธ์จนเสร็จสมบูรณ์ และขอบคุณคณาจารย์ทุกท่านที่ได้ประสิทธิ ประสาทวิชาการความรู้ใหแ้ ก่ขา้ พเจา้ ขอขอบคุณสถาบันวิจัยและพัฒนาแห่งมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ที่ให้ทุนสนับสนุนในการ วิจัยคร้ังน้ี หัวหน้าอุทยานแห่งชาติดอยสุเทพ – ปุย หัวหน้าสถานีฝึกนิสิตวนศาสตร์ดอยปุย และ เจ้าหน้าที่พระตาหนักภูพิงคราชนิเวศน์ ที่อานวยความสะดวกในเรื่องของสถานที่พักและสถานที่ใน การเก็บข้อมูลอย่างดีย่ิง ขอขอบคุณ อาจารย์แหลมไทย อาษานอก อาจารย์ต่อลาภ คาโย อาจารย์สุธีระ เหิมฮึก คุณนิวัตน์ อินทวิน คุณถาวร ก่อเกิด คุณยุวดี พลพิทักษ์ และพี่ ๆ น้อง ๆ ห้องนิเวศวิทยาป่าไม้ และห้องสัตว์ป่าทุกท่าน ที่ให้ความช่วยเหลือในการเก็บข้อมูลภาคสนาม การจาแนกพันธุ์ไม้ การจัดทา ข้อมูล และการทารูปเล่มวิทยานิพนธ์ ขอขอบคุณคุณพ่อ คุณแม่ คุณภรรยา และคุณลูกชายตลอดจนญาติพี่น้อง เพื่อนสนิท และ มิตรสหาย วนศาสตร์รุ่นที่ 70 ทุกท่านที่ช่วยเป็นกา ลงั ในการจดั ทา วิทยานิพนธ์เล่มน้ีไดส้ า เร็จ สถิตย ์ ถ่ินกา แพง ฉ สารบัญ หน้า บทคัดย่อภาษาไทย ........................................................................................................................... ค บทคัดย่อภาษาอังกฤษ ....................................................................................................................... ง กิตติกรรมประกาศ ............................................................................................................................ จ สารบัญ ............................................................................................................................................. ฉ สารบัญตาราง ................................................................................................................................... ซ สารบัญรูปภาพ .................................................................................................................................ฌ สารบัญตารางผนวก ..........................................................................................................................ฌ สารบัญภาพผนวก............................................................................................................................. ฎ คาน า .................................................................................................................................................. 1 วัตถุประสงค์ ...................................................................................................................................... 3 การตรวจเอกสาร ............................................................................................................................... 4 1. สังคมพืช (Plant community) ................................................................................................... 4 2. นิเวศวิทยาป่าดิบเขา