PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen The following full text is a publisher's version. For additional information about this publication click this link. http://hdl.handle.net/2066/18577 Please be advised that this information was generated on 2021-09-26 and may be subject to change. JAARBOEK va n he t Katholiek Documentatie Centrum i 9 9 5 [ 2 5] Bijdragen voor het Jaarboek van het Katholiek Documentatie Centrum kunnen op eigen initiatief aangeboden worden aan de redactie. Dit geschiedt voor ei­ gen rekening van de auteur en zonder garantie voor opname. Alle bijdragen dienen geschreven te zijn met inachtneming van de redactionele regels van het k d c . Deze regels zijn op aanvraag verkrijgbaar. Het Jaarboek wordt toegezonden aan relaties en begunstigers van het Katho­ liek Documentatie Centrum. Het Jaarboek kan bij het k d c besteld worden. D e prijs bedraagt ƒ 35,00. a d r e s: Katholiek Documentatie Centrum Erasmuslaan 36 - 6525 g g N ijm egen tel. 024 - 361 24 12 in t e r n e t : http://www.kdc.kun.nl e-m a il: [email protected] ISBN 90-70504-53-7 ISSN oi68-6o2x © Katholiek Documentatie Centrum, Nijmegen 1996 Niets in deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotocopie, microfilm of op welke andere wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. I n h o u d w o o r d v o o r a f 5 Ron de Jong c o n s e r v a t i e v e n en k a t h o l i e k e n t i j d e n s h e t k a b i n e t -v a n z u y l e n -h e e m s k e r k , 18 6 6 - i 8 6 8 7 Inleiding 7 1 Politieke stromingen rond 1865 9 2 Het kabinet-Van Zuylen-Heemskerk i6 3 Slotbeschouwing 24 Jan van der Heijden u i t de ze l f d e mo n d ko mt vl o e k en ze ge n 27 D e ontvangst van het medium televisie onder katholieken, 1925-1960 1 De invoering van televisie 28 2 Kerkelijke visie 30 3 De Katholieke Radio Omroep 39 4 De katholieke politiek 46 5 De katholieke media 53 6 Tenslotte 58 Ad Maatjens h e t li e d de r h e l 60 D e houding van de katholieke elite ten opzichte van populaire muziek, 1925-1970 1 Inleiding 60 2 1925-1955: populaire m uziek vorm t een gevaar 63 3 1955-1970: een periode van verandering 76 4 Conclusie 82 Jan Peet w i e n s b r o o d m e n ee t . ? 84 D e herstellingsoorden Sonnehaert en Ariënshof: financiering als factor in de ontwikkeling van twee verzuilde instellingen, 1948-1977 1 Inleiding: verzuiling, ontzuiling en financiering 84 2 Het herstellingsoord als werknemers-zelfhulp: ontwikkelingen tot i95i 89 3 i95I' I9^6: herstellingsoorden in een veranderende samenleving 95 4 Herwonnen Levenskracht als voortrekker: ontwikkelingen na 1966 102 5 Conclusies 113 Marijke ter Voert, Albert Felling en Jan Peters D E RE L I G I E U Z E WO RT E L S VAN H ET B U R GE R L I J K- KAP I TAL I ST I S C H ET H O S Il8 1 Inleiding ii8 2 De invloed van de religieuze factor II9 3 Interpretatie van de religieuze factor i24 4 Methode van onderzoek 127 5 Resultaten i29 6 Conclusie i36 Bijlage i39 Paul Begheyn SJ B I B L I O GRAF I E BET R E F F E N D E DE GE S C H I E D E N I S VAN DE J e Z u ï e T e N in NE D e RL A N D . Aanvullingen 140 H ET KAT H O L I EK DO C U MENTAT I E CENT RU M IN 19 9 5 I56 D E ST I C HT I N G KAT H O L I EK LEVEN IN BEEL D , 19 94 - I 9 9 5 164 D E ST I C H T I N G DI E N S T E N C E N T R U M KL O O S T E R A R C H I E V E N I N NE D E R L A N D IN I 9 9 5 I67 Summary: Year Book o f the Catholic Documentation Centre 1995 I73 P erso n a lia I76 W oord vooraf Op i januari 1995 trad de nieuwe bestuursstructuur van de Katholieke Univer­ siteit Nijmegen in werking, waardoor de Universiteitsbibliotheek en het kdc voortaan als één Dienst ub4 :dc verder gaan. Binnen die dienst heeft het kdc overigens voldoende ruimte gekregen om het eigen gezicht te behouden en een adequaat beleid te voeren met het oog op zijn taakstelling. Na één jaar ‘Integraal Management’ kan gezegd worden, dat de vijfentwintig jaar oude, nauwe samenwerking met de Universiteitsbibliotheek, een goede basis is ge­ bleken om zowel de door de herstructurering beoogde samenwerking als het noodzakelijke behoud van de eigen identiteit van het kdc te realiseren. Niet in de laatste plaats is dat te danken geweest aan de bibliothecaris van de ub, mr. G.G.A.M. Pijnenborg, die aan de wieg van het kdc stond, vijfen­ twintig jaar zijn ‘huisbaas’ was, en in al die jaren zeer betrokken is geweest bij het wel en wee van het kdc, een betrokkenheid die onder meer tot uitdruk­ king kwam in zijn vicevoorzitterschap van de Begeleidingscommissie. Op i5 december nam mr. Pijnenborg wegens het bereiken van de pensioengerech­ tigde leeftijd afscheid als bibliothecaris, en daarmee ook als lid van de Begelei­ dingscommissie. Het kdc verliest daarmee een steun en toeverlaat van het eer­ ste uur. Dr. A.H. Laeven, die reeds vele jaren onderbibliothecaris was, is met ingang van i januari i996 tot bibliothecaris van de Katholieke Universiteit be­ noemd en als zodanig tevens directeur van de dienst ub4 :dc. Het kdc heeft deze benoeming met vreugde begroet, omdat de jarenlange constructieve sa­ menwerking tussen ub en kdc hierdoor ook voor de toekomst verzekerd is. In verband met de gewijzigde relatie in het kader van het ‘Integraal Management’ mag deze continuïteit des te meer van belang geacht worden. De reorganisatie heeft onder meer als gevolg gehad, dat de Begeleidings­ commissie van het k d c , die vijfentwintig jaar namens het College van Bestuur het inhoudelijk beleid mede heeft bepaald, met ingang van i januari i995 door het College werd opgeheven. De directeur van het k d c heeft echter, gebruik makend van zijn bevoegdheid in dezen, de leden van de Begeleidingscommis­ sie gevraagd hun werk voort te zetten in een daartoe ingestelde Raad van Ad­ vies. Behalve de nieuw benoemde bibliothecaris is in i995 ook mgr.dr. M.P.M. Muskens, bisschop van Breda, tot deze Raad van Advies toegetreden. In dit verband zij ook een dankbaar woord gewijd aan één van de andere oprichters van het k d c , prof.dr. J.C.P.A. van Laarhoven, die op 28 november i995 op negenenzestigjarige leeftijd overleed. Hij was vanaf het begin tot aan 6 w o o r d v o o r a f zijn emeritaat in i99i een zeer betrokken lid van de Begeleidingscommissie. Als zodanig heeft hij onder meer voortdurend bepleit bij de collectionering zorg te dragen dat ook de stem van het ‘gewone kerkvolk onderweg’ voor de geschiedenis bewaard zou blijven. In het vorige J a a r b o e k werd melding gemaakt van het intensieve overleg dat met het College van Bestuur was gevoerd, over de achterstand in de ontslui­ ting van met name de archiefcollecties. In i995 zijn verschillende mogelijk­ heden om tot een oplossing van dit probleem te komen verkend. Deze ver­ kenningen zullen naar het zich laat aanzien in i996 tot concrete resultaten leiden. Met alleen ontsluiting van de documentatie is de taak van het k d c echter niet volbracht. Meer dan voorheen moet het k d c daarnaast aandacht besteden aan zijn bekendheid naar buiten toe, om te bereiken dat zijn collecties ook daadwerkelijk voor onderzoek worden gebruikt. Dank zij zijn inbedding in de universiteit kan daarbij gebruik worden gemaakt van de modernste middelen. Zo kwam in juni van dit jaar een eigen ‘site’ tot stand op het World Wide Web, waardoor het k d c nationaal en internationaal via het Internet informatie kan geven over het Centrum, zijn collecties en over de geschiedenis van het Nederlandse katholicisme. Dat deze mogelijkheid voor dienstverlening ook werkelijk functioneert, bleek al spoedig door de reacties van gebruikers, onder meer uit de Verenigde Staten en uit Indonesië. Het k d c zal de mogelijkheden die het Internet biedt, dan ook zeker in de komende jaren verder trachten uit te buiten. r o n d e j o n g Conservatieven en katholieken tijdens het kabinet-Van Zuylen-H eem skerk, i866-i868* i n l e i d i n g Vanaf het midden van de jaren zestig in de negentiende eeuw ontstond er in Nederland een verwijdering tussen katholieken en liberalen.1 In de katholieke kiesdistricten in Noord-Brabant en Limburg werden liberalen vervangen door conservatieven en in de protestantse kiesdistricten boven de grote rivieren gin­ gen katholieke kiezers op conservatieven stemmen. Als oorzaak voor de groei­ ende tegenstellingen tussen katholieken en liberalen wordt doorgaans gewezen op de encycliek Quanta Cura en de Syllabus Errorum uit i864, waarin het libe­ ralisme werd veroordeeld, en op het onderwijsmandement uit i868, waarmee de Nederlandse bisschoppen zich tegen het neutraal openbaar onderwijs keer­ den.