Osiągnięcia, wyzwania oraz problemy nauk przyrodniczych i medycznych Osiągnięcia, wyzwania oraz problemy nauk przyrodniczych i medycznych Redakcja: Alicja Danielewska Monika Maciąg Lublin 2020 Wydawnictwo Naukowe TYGIEL składa serdecznie podziękowania dla zespołu Recenzentów za zaangażowanie w dokonane recenzje oraz merytoryczne wskazówki dla Autorów. Recenzentami niniejszej monografii byli: prof. dr hab. Monika Kozłowska dr hab. Renata Matraszek-Gawron dr n. med. Agnieszka Bartoszek dr n. farm. Anna Biernasiuk dr n. med. Iwona Bodys-Cupak dr Beata Daniluk dr n. farm. Ewa Gibuła-Tarłowska dr n. o zdr. Mariola Janiszewska dr Aneta Kondrzycka-Dąda dr n. med. Marta Łuczyk dr Agnieszka Marzec dr Monika Pytka dr Dawid Stefaniuk dr Małgorzata Telecka dr n. med. Gustaw Wójcik Wszystkie opublikowane rozdziały otrzymały pozytywne recenzje. Skład i łamanie: Monika Maciąg Projekt okładki: Marcin Szklarczyk Korekta: Ewelina Chodźko © Copyright by Wydawnictwo Naukowe TYGIEL sp. z o.o. ISBN 978-83-66489-40-0 Wydawca: Wydawnictwo Naukowe TYGIEL sp. z o.o. ul. Głowackiego 35/341, 20-060 Lublin www.wydawnictwo-tygiel.pl Spis treści Dawid Skarwecki, Robert Nawrot, Alicja Warowicka Farmakologiczna aktywność oraz zastosowanie naturalnych związków roślinnych w terapii schorzeń neurodegeneracyjnych ......................................................................... 7 Krystian Cholewa, Michał Siwek Magdalena Kozyra, Magdalena Jańczyk Współczesne spojrzenie na psychofarmakoterapię epizodów depresyjnych u chorych z chorobą Parkinsona ....................................................................................................... 20 Klaudia Antoniak, Katarzyna Zorena, Rita Hansdorfer-Korzon Manualny drenaż limfatyczny, jako jedna z form terapii funkcji układu limfatycznego związanej z otyłością......................................................................................................... 29 Jagoda Kurowiak, Agnieszka Mackiewicz, Tomasz Klekiel, Romuald Będziński Alginian sodu jako biomateriał stosowany w leczeniu zwężenia cewki moczowej ........... 39 Katarzyna Urbisz, Katarzyna Szałabska-Rąpała, Maria Zych Fitoestrogeny w walce z cukrzycą .................................................................................... 54 Malwina Agnieszka Sieńko Wpływ tlenku azotu na ludzki organizm z uwzględnieniem męskiej erekcji ..................... 75 Weronika Kamińska Znaczenie badań z zakresu socjologii medycyny w obszarze opieki paliatywnej ............. 84 Karolina Emilia Nowak, Mikołaj Buczel, Natalia Grzywna, Kamil Filipiak, Malwina Szpitalak Postawy społeczne wobec osób zmagających się z zaburzeniami psychicznymi i ich leczenia ..................................................................................................................... 91 Aleksandra Kucharska Opieka nad pacjentem z zaburzeniami odżywiania w placówce niewyspecjalizowanej ... 105 Marcin Flis E-government w systemie ochrony zdrowia – Internetowe Konto Pacjenta .................. 114 Izabela Oleś Wpływ wirusa wywołującego COVID-19 na człowieka i rozwój nauk przyrodniczych .... 132 Magdalena Jarosz, Magdalena Wołoszyńska Elongator – białkowy kompleks konserwowany wśród eukariontów, który reguluje proces transkrypcji i translacji ...................................................................................... 139 Wiktoria Grzebieniarz, Anna Lenart-Boroń Zanieczyszczenie mikrobiologiczne, lekooporność Escherichia coli i obecność antybiotyków w sztucznym śniegu oraz wodzie .............................................................. 153 Klaudia Staśkiewicz, Anna Szakiel Pionierskie grzyby zlichenizowane, czyli porosty jako samowystarczalne źródło unikalnych metabolitów wtórnych ................................................................................. 173 Karolina Felczak-Konarska, Michał Lechowski Wykorzystanie technik biologii molekularnej w diagnostyce Pseudomonas syringae na malinie....................................................................................................................... 191 Wawrzyniec Marek Wacławek, Jolanta Małajowicz, Agnieszka Górska Próby adsorpcji gamma-dekalaktonu z modelowych roztworów wodnych ................... 202 Dominika Dmowska, Agata Fabiszewska, Bartłomiej Zieniuk Olej mikrobiologiczny jako alternatywny suplement wielonienasyconych kwasów tłuszczowych w diecie człowieka – analiza rynku .......................................................... 213 Beata Grabowska-Polanowska, Agnieszka Kowalczyk Wpływ sposobu zagospodarowywania użytków zielonych na retencję wody i wypłukiwanie składników mineralnych ....................................................................... 221 Beata Fornal-Pieniak Ocena przyrodnicza krajobrazu dla potrzeb zachowania bioróżnorodności miasta Tarnowa ......................................................................................................................... 233 Indeks autorów ............................................................................................................... 244 Dawid Skarwecki1, Robert Nawrot2, Alicja Warowicka3 Farmakologiczna aktywność oraz zastosowanie naturalnych związków roślinnych w terapii schorzeń neurodegeneracyjnych 1. Wprowadzenie Celem pracy jest przedstawienie aktywności farmakologicznej naturalnych związków roślinnych oraz możliwości ich zastosowania w terapii schorzeń neurodegeneracyjnych na podstawie literatury przedmiotu. Choroba neurodegeneracyjna to ogólny termin na szereg zaburzeń neurologicznych, które przede wszystkim dotykają neurony ośrodkowego układu nerwowego (OUN). Dochodzi do stopniowej utraty neuronów, co prowadzi do upośledzenia określonych funkcji mózgu (pamięci, ruchu i funkcji poznawczych). Choroby neurodegeneracyjne stanowią poważny problem medyczny w krajach rozwijających się i wysoko rozwi- niętych. Mimo prowadzonych intensywnych badań w dziedzinie neurobiologii, nadal nie udało się dokładnie poznać wszystkich czynników etiologicznych, powodujących te schorzenia. Najczęściej wymienia się wśród nich niekorzystne warunki środo- wiskowe, których skutkiem są procesy zapalne. Innym czynnikiem etiologicznym są predyspozycje genetyczne. Do najczęściej występujących chorób zwyrodnieniowych ośrodkowego układu nerwowego należą choroba Alzheimera (ang. Alzheimer disease, AD) oraz choroba Parkinsona (ang. Parkinson disease, PD), stanowią one ok. 60% przypadków chorób neurodegeneracyjnych [1]. Obecnie stale poszukuje się nowych rozwiązań terapeutycznych. Jednym z aktual- nych trendów jest zastosowanie związków o wysokiej aktywności biologicznej i farmakologicznej w leczeniu lub/i neuroprewencji. Silną aktywność biologiczną i farmakologiczną wykazują naturalne związki pozyskiwane z roślin. Duża grupa tych związków posiada właściwości antynowotworowe, antybakteryjne i przeciwwirusowe. Naturalne polifenole, np. kurkumina oraz alkaloidy, np. berberyna posiadają dodatkowo właściwości antyoksydacyjne i przeciwzapalne. Obecnie, dzięki posiadanym właści- wościom, m.in. możliwości pokonania bariery krew-mózg oraz działaniu przeciw- zapalnym, niektóre z nich mogą być wykorzystane w terapii schorzeń neurodege- neracyjnych. 2. Choroby neurodegeneracyjne 2.1. Choroba Alzheimera Choroba Alzheimera należy do najczęściej diagnozowanych chorób neuro- degeneracyjnych [2]. Nazwa choroby pochodzi od nazwiska niemieckiego lekarza Alojzego Alzheimera, który jako pierwszy zidentyfikował patologiczne zmiany 1 [email protected], Wydział Biologii, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. 2 [email protected], Pracownia Wirusologii Molekularnej, Wydział Biologii, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. 3 [email protected], Zakład Fizjologii i Biologii Rozwoju Zwierząt, Wydział Biologii, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Centrum NanoBioMedyczne, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. 7 Dawid Skarwecki, Robert Nawrot, Alicja Warowicka w mózgu w przebiegu tej choroby. Choroba rozpoczyna się w obszarze kory mózgowej, kolejno zajmuje hipokamp ciało migdałowate, wzgórze, przodomózgowie i liczne monoaminergiczne jądra pnia mózgu. Móżdżek może pozostać nienaruszony aż do końcowej fazy klinicznej, a sama choroba postępując niszczy struktury wchodzące w skład układu limbicznego [1]. U podstaw molekularnego mechanizmu tej choroby leży kumulowanie się nieprawidłowych, patologicznych form białek, tj. hyperfosfo- rowanego białka tau oraz peptydów beta-amyloidu. Peptydy beta amyloidu powstają w wyniku obróbki proteolitycznej białka prekursorowego amyloidu (APP). APP jest białkiem transmembranowym, występującym w większości tkanek organizmu. W wyniku wkroczenia APP na szlak amyloidogenny powstają toksyczne produkty cięcia proteolitycznego tego białka, peptydy zbudowane najczęściej z 39-43 aminokwasów, jak np. amyloidy-beta 40 (Aβ40) i 42 (Aβ42). Peptydy te mają tendencję do agregacji i wchodzą w skład charakterystycznych płytek starczych (zewnątrzkomórkowe agregaty amyloidu beta). Głównym składnikiem płytek starczych jest Aβ42. Rozłożenie płytek starczych w mózgu jest nierównomierne, gdyż najmniej płytek starczych występuje w hipokampie, a najwięcej w korze potyliczno-czołowej. Proces akumulacji płytek starczych w mózgu rozpoczyna się około 50. roku życia i wraz z wiekiem stopniowo narasta [3]. Ponieważ proces akumulacji jest bardzo długotrwały, może dochodzić do modyfikacji amyloidów, co odpowiada za patologię płytek starczych i determinuje nierozpuszczalność złogów. Do takich modyfikacji zalicza się racemizację, izome- ryzację, cyklizację oraz oligomeryzację [4]. Kolejną z cech charakterystycznych