“Bir gazeteci neredeyse aydınlık oradadır” Gazeteciler Cemiyeti Medyada Sahiplik Yapısındaki Değişim ve Sonuçları Raporu Gazeteciler Cemiyeti Gazeteciler Cemiyeti hakkında 2018’de yayınlanan yeni Basın Kartları Yönetim Kurulu Zamanın Ankara Valisi Nevzat Yönetmeliği ile Basın Kartları Komisyo- Tandoğan‘ın makamında yürekleri nunda başkanlık görevine seçilmiş olan Başkan meslek ve vatan sevgisi ile dolu gazete- Gazeteciler Cemiyeti temsilcisinin görevi ve üyeliği diğer medya kuruluşları temsil- Nazmi Bilgin ci 7 genç, 10 Ocak 1946 günü heyecanla cisi üyelerle birlikte sona erdirilmiştir. Başkan Vekili isteklerini iletirler. “Bizler Mekki Sait Cemiyetimiz, gazetecilerin 1 Ekim 2008 Savaş Kıratlı Esen, Niyazi Acun, Aka Gündüz, Bi- tarihinde ellerinden alınan “Fiili Hizmet Başkan Yardımcıları lal Akba, Adil Akba, Sebahattin Zammı” (Yıpranma Hakkı) ile ilgili olarak Ertürk Yöndem, Ayhan Aydemir, Sönmez ve Muvaffak Menemencioğ- Sosyal Güvenlik Kurumunda düzenlenen Yusuf Kanlı lu’yuz. Ankara’da “Gazeteciler Cemi- çalıştaylara katılmış, yayımladığı raporlarla Genel Sekreter yeti“ kurmak istiyoruz…” bu hakkın 19 Ocak 2013’te geriye dönük olarak yeniden kazanılmasında öncü rol oy- Ümit Gürtuna “Peki” der Vali… “Hangi amaçla?” “Basın organlarındaki gazetecileri namıştır. Mali Sekreter bir araya toplamak, mesleki ve sosyal Mustafa Yoldaş Türkiye Gazeteciler Federasyonu, haklarımızı geliştirmek, mesleğin mec- Üyeler Türkiye Gazeteciler Konfederasyonu Güray Soysal, Ali Şimşek, Ali Oruç, Önder bur kıldığı hak ve özgürlükleri savun- Cemiyetimiz uzun süren çabalar sonucu, Yılmaz, Önder Sürenkök, Olgunay Köse ve mak, tüm üyelerimizle birlikte Cumhu- Türkiye‘deki 75 adet Gazeteciler Cemiyetini Nursun Erel riyet ve demokrasiyi kollamak ve ülke- bir araya getirmiş, maddi ve manevi desteği nin bölünmez bütünlüğünün sonuna ka- ile Türkiye Gazeteciler Federasyonu‘nun * * * dar yanında olmak için” sözleriyle ce- kuruluşunda, en büyük pay sahibi olmuştur. Bu Rapor Gazeteciler Cemiyeti vaplar kurucu heyet üyeleri Vali Tan- Federasyonun başkanlığını Nazmi Bilgin 12 “Press For Freedom / Özgürlük İçin Basın” doğan’ın sorusunu ve eklerler “Bu söy- yıl aralıksız olarak yerine getirmiştir. Cemi- Çalışma Grubu Tarafından Hazırlanmıştır. lediklerimizi taahhüt olarak kabul edin.” yetimiz daha sonra kurulan Türkiye Gazete- ciler Konfederasyonu‘nun da üyesidir. * * * Yine “Peki” der Vali Nevzat Tan- İfade ve Basın Özgürlüğü doğan “Vatan için hayırlı olsun…” 7 Türk Silahlı Kuvvetleri Elele Vakfı Ulusal Komitesi gazeteci heyecanla girdikleri Ankara Gazeteciler Cemiyeti, 1995 yılında Başkan valisinin bu kez daha büyük heyecan ve Cumhuriyet tarihimizin en kapsamlı ve an- Prof. Dr. Korkmaz Alemdar coşku ile çıkarlar; “Gazeteciler Cemi- lamlı “Haydi Türkiye Mehmetçikle Elele” Hukukçu Üye yeti“ kurulmuştur. kampanyasını, ulusumuzun inanılmaz duyar- Av. Tuncay Alemdaroğlu Türkiye‘nin çok partili siyasi hayata lılığı ve güveni ile gerçekleştirerek 65 mil- Kıdemli Gazeteciler geçişiyle, daha açık bir deyimle, çoğul- yon dolar bağışı “Mehmetçik Vakfına” dev- Ali Şımşek ve Sedat Bozkurt cu demokrasiye geçişle yaşıt ve koşut retti. Kurulan “Türk Silahlı Kuvvetleri Elele Stk Temsilcisi (Kıdemli Gazeteci, Parlamento vakfı kadir bilirlik örneği göstererek, o dö- olan Cemiyetimiz, bu taahhütten yola nem Genelkurmay Başkanı Orgeneral İs- Muhabirleri Derneği Başkanı) çıkarak o günlerde, Mithatpaşa Cadde- mail Hakkı Karadayı‘nın başkanı olduğu Göksel Bozkurt sindeki mütevazı bir binanın zemin ka- vakfa tek sivil kuruluş olarak cemiyetimizi * * * tında Mekki Sait Esen başkanlığında aldı. Başkan Nazmi Bilgin tarafından temsil bir avuç gazeteci üye ile çıktığı yolu, edildiğimiz vakıf, gazilerimiz için “TSK Re- Özgürlük İçin Basın sevgi ve dayanışma ile pekiştirmiş, habilitasyon ve Bakım Merkezi” adlı dev Çalışma Grubu Koordinatörü 2000’i aşkın üye sayısı, ve bağımsız eseri oluşturdu. 1999 yılında hizmete giren Yusuf Kanlı mali gücü ile bugün, Türkiye’nin en bu merkez Türk ulusunun şehit ve gazilerine bir “Şükran Anıtı”dır. Koordinatör Yardımcısı eski, en büyük ve saygın meslek kuru- Seva Ülman Erten luşlarından ve sivil toplum örgütlerin- Editor den biri olmuştur. Yıldız Yazıcıoğlu Araştırmacılar Cemiyetimiz, kuruluşundan bu yana Ó Dicle Kavak, Naz Akman ve geçen yetmiş yıl boyunca devletinin yanında yer alarak, cumhuriyet, çoğulcu Sultan Yavuz Gazeteciler Cemiyeti Özgürlük için demokrasi, ifade ve basın özgürlüğü Basın Çalışma Grubu, medya çalışanları ve * * * başta olmak üzere özgürlüklerin yılmaz sivil toplum temsilcilerinden oluşan bağımsız Telefon: +90 (312) 427 15 22 bekçisi olmuştur. Gazeteciler Cemiyeti bir platform aracılığıyla özgür basın için po- Faks: +90 (312) 468 23 84 aşıladığı bu güvenle ülkemizin mesleki litika yapıcılara ulaşmayı; ifade ve basın öz- E-Posta: ve diğer önemli kurumlarında hak ettiği gürlüğü konusunda yasal durumu ve devam [email protected] yeri almıştır. eden ihlalleri göstererek bu konuda farkında- Web Adresi: lık yaratmayı, atölyeler ve konferanslar dü- www.gazetecilercemiyeti.org.tr zenleyerek gazetecilik pratikleri ile ilgili www.pressforfreedom.org Basın Kartları Komisyonu, medya çalışanlarını ve sivil toplum temsilci- Adres: Üsküp Caddesi (Çevre Sk.) Basın İlan Kurumu lerinin kapasitesini geliştirmeyi amaçlamak- No:35, Çankaya, Ankara Mesleğinde dürüst olmak, kalemini tadır. satmamak, basın ahlak yasalarına uymak Gazeteciler Cemiyeti’nin Özgürlük * * * ve gazetecilik dışında hiçbir iş yapmamak gibi koşulları irdeleyerek süresini doldu- için Basın ifade ve basın hürriyetleri ihlalleri Kapak fotoğrafı: Cosmic Creative ranlara “Basın Kartı” veren komisyonda raporları Mart 2014’den bu yana düzenli Reklam sektörü için bir prestij olarak kabul ve Türk medyası için önemini koruyan yayınlanmaktadır. edilen 13’üncü Kırmızı Reklam ödüllerinin Basın İlan Kurumu’nda Gazeteciler Ce- Açık kaynaklardan, medya taramaların- 13’üncüsü 26 Mayıs 2016’da gerçekleştirildi. miyeti Başkanı Nazmi Bilgin tarafından dan, proje ofisine çeşitli şekilde yapılan baş- Kırmızı Jüri Özel Ödülünü Cosmic Creati- temsil edilmekte idir.18 yıl aralıksız Basın vuru ve ihbarlardan hazırlanan bu raporlar- ve’in hazırladığı “Gazeteciler Cemiyeti-Bir İlan Kurumu Yönetim Kurulu üyeliği son- daki her türlü içeriğin sorumluluğu tamamıy- gazeteci neredeyse, aydınlık oradadır” adlı rasında Cemiyetimiz temsilcisinin Genel la Gazeteciler Cemiyeti’ne aittir, kaynak çalışma hak kazandı. Kurul üyeliği devam etmektedir. Kasım gösterilerek kısmen veya tamamen çoğaltıla- bilir, bilimsel yayınlarda kullanılabilir. Medyada Sahiplik Yapısındaki Değişim ve Sonuçları Raporu Gazeteciler Cemiyeti Yayınıdır Gazeteciler Cemiyeti Özgürlük için Basın Çalışma Grubu tarafından hazırlanmıştır. Bu rapor Gazeteciler Cemiyeti’ne aittir. Kaynak gösterilerek kısmen veya tamamen çoğaltılabilir, bilimsel yayınlarda kullanılabilir. Gazeteciler Cemiyeti Medyada Sahiplik Yapısındaki Değişim ve Sonuçları Raporu Özgürlük için Basın İçindekiler Giriş............................................................................................................................................... 5 Medyanın şekillendirilmesinde TMSF başrolde ........................................................................... 6 İktidarla ilişkiye göre ödül veya bedel .......................................................................................... 7 Yeniden el koyma ve kapatmalar .................................................................................................. 7 “Türkiye’de hukukun üstünlüğü bir hatıradan ibaret” .................................................................. 8 Cumhurbaşkanı’na aşkla bağlı medya patronu ............................................................................. 9 2018 yılı başında tirajlar neydi? .................................................................................................. 10 Doğan Grubu’nun satışı dengeleri değiştirdi .............................................................................. 10 İktidar yanlısı medyanın payı yüzde 80.65 ................................................................................. 11 İnternet yayıncılığına lisans mecburiyeti .................................................................................... 11 Güvenlik soruşturması yapılacak ................................................................................................ 12 Kısaltmalar .................................................................................................................................. 14 4 Özgürlük için Basın Medyada Sahiplik Yapısındaki Değişim ve Sonuçları Raporu Gazeteciler Cemiyeti Giriş “Medya” olarak adlandırılan kitle iletişim araçları, ülkedeki ve dünyadaki günlük gelişmelerin yani haberlerin toplum tarafından öğrenilmesi, anlaşılması ve tartışılma biçimine yapacağı etkilerle ka- muoyu oluşturmada rol oynar. Bu bağlamda, medyanın, haber değeri olan her gelişmeyi imkanlar ölçü- sünde tüm unsurlarıyla yayınlaması, haberlere ilişkin fikir ve görüşlere de bağımsız ve çoğulcu şekilde yer vermesi, sağlıklı bir demokratik sistemin güvencesidir. Demokratik sistemde, iktidar odağı kişilere yönelik eleştiriler de serbestçe dile getirilebilmelidir.1 Kamuoyu oluşturulması ve sağlıklı bir demokrasi işleyişindeki rolü dolayısıyla da iletişim ve haberleşmenin dolaşımını elinde tutma yani medya sahipliği önem arz etmektedir. Okuyucu ve izleyici kimliğiyle halka verilecek bilgilerin kontrolü, manipülasyonu ya da hiç bilgi verilmemesi, sistemin ve iktidarın şekillenmesi, değişimi veya devam etmesinde en önemli araçlardan