MEM41revisie_MEM 06-09-16 08:12 Pagina 1 MEMOIRES 1986-A Willem Oltmans MEM41revisie_MEM 06-09-16 08:12 Pagina 2 Produced on demand by Scan Laser bv, Zaandam ISBN 978 90 6728 323 6 NUR 686 © Tekst: Willem Oltmans Stichting © 2016 Stichting Uitgeverij Papieren Tijger Verspreiding voor België: Uitgeverij EPO, Berchem Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. No part of this book may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm or any other means without written permission from the publisher. MEM41revisie_MEM 06-09-16 08:12 Pagina 3 Memoires 1986-A Willem Oltmans PAPIEREN TIJGER MEM41revisie_MEM 06-09-16 08:12 Pagina 4 Eerder verschenen bij Uitgeverij In den Toren, Baarn: 1 Memoires 1925 - 1953 4 Memoires 1959 - 1961 2 Memoires 1953 - 1957 5 Memoires 1961 3 Memoires 1957 - 1959 Verschenen bij Uitgeverij Papieren Tijger, Breda: 6 Memoires 1961 - 1963 Nog te verschijnen: 7 Memoires 1963 - 1964 42 Memoires 1986-B 8 Memoires 1964 - 1966 43 Memoires 1987-A 9 Memoires 1966 - 1967 44 Memoires 1987-B 10 Memoires 1967 - 1968 45 Memoires 1988-A 11 Memoires 1968 - 1970 46 Memoires 1988-B 12 Memoires 1970 - 1971 47 Memoires 1989-A 13 Memoires 1971 - 1972 48 Memoires 1989-B 14 Memoires 1972 - 1973 49 Memoires 1989-C 15 Memoires 1973 50 Memoires 1990-A 16 Memoires 1973 - 1974 51 Memoires 1990-B 17 Memoires 1974 52 Memoires 1990-C 18 Memoires 1974 - 1975 53 Memoires 1991-A 19 Memoires 1975 54 Memoires 1991-B 20 Memoires 1975 - 1976 55 Memoires 1992-A 21 Memoires 1976 56 Memoires 1992-B 22 Memoires 1976 - 1977 57 Memoires 1993-A 23 Memoires 1977 - 1978 58 Memoires 1993-B 24 Memoires 1978 59 Memoires 1994-A 25 Memoires 1978 - 1979 60 Memoires 1994-B 26 Memoires 1979-A 61 Memoires 1995-A 27 Memoires 1979-B 62 Memoires 1995-B 28 Memoires 1979-1980 63 Memoires 1996-A 29 Memoires 1980 64 Memoires 1996-B 30 Memoires 1980-1981 65 Memoires 1997-A 31 Memoires 1981 66 Memoires 1997-B 32 Memoires 1981-1982 67 Memoires 1998-A 33 Memoires 1982 68 Memoires 1998-B 34 Memoires 1982-1983 69 Memoires 1999-A 35 Memoires 1983-A 70 Memoires 1999-B 36 Memoires 1983-B 71 Memoires 2000-A 37 Memoires 1984-A 72 Memoires 2000-B 38 Memoires 1984-B 73 Memoires 2001 39 Memoires 1985-A 74 Memoires 2002 40 Memoires 1985-B 75 Memoires 2003 41 Memoires 1986-A 76 Memoires 2004 Aanvullende gegevens over de jaren 1925 tot en met 1948 en over de voorouders van Willem Oltmans zijn te vinden in het fotoboek Familie Album, ISBN 90 6728 174 3. MEM41revisie_MEM 06-09-16 08:12 Pagina 5 INHOUD Inleiding 7 Paramaribo 11 Amsterdam 29 Moskou 53 Amsterdam 69 New Delhi 76 Amsterdam 89 Paramaribo 93 Amsterdam 101 Moskou 129 Amsterdam 137 New York 153 Amsterdam 164 Paramaribo 199 Amsterdam 218 Bijlagen 229 Register 315 MEM41revisie_MEM 06-09-16 08:12 Pagina 6 MEM41revisie_MEM 06-09-16 08:12 Pagina 7 INLEIDING ■ Inleiding Na de moord op vijftien prominente tegenstanders van het militai- re regime in december 1982, verbrak Nederland de ontwikke- lingsrelatie met Suriname. Ook het journalistieke verkeer tussen de twee landen was bijna geheel gestaakt. Toch liep een Neder- landse journalist vrij rond in de hoofdstad Paramaribo, met toe- gang tot bijna de gehele politieke en militaire top van het land; Willem Oltmans. Hoe kwam dat? In zijn gedetailleerde dagboe- ken geeft hij een beeld van de contacten die hij kon aanboren. Hij ging in gesprek met verschillende kampen in Suriname rond de fi- guur van Desi Bouterse. Dat maakt dit dagboek een fascinerende bron voor de geschiedschrijving van de 80-er jaren van de 20ste eeuw. Dit deel van de dagboeken gaat over de eerste helft van 1986. Su- riname probeert voorzichtig weer de mogelijkheden af te tasten of de banden met Nederland kunnen worden hersteld. Oltmans geeft aan dat Bouterse de ervaren diplomaat Henk Heidweiller benoemt tot directeur van zijn kabinet. Gedetailleerd wordt verteld hoe vertegenwoordigers van diverse politieke stromingen proberen toegang te krijgen tot Bouterse en zo invloed uit te oefenen op het beleid. Oltmans neemt het waar en vertrouwt zijn dagboek met zijn inzichten. Zijn gesprek met vakbondsleider Fred Derby, de 16de man in Fort Zeelandia in december 1982 en de enige die niet werd doodgeschoten, laat zien hoe in een kleine maatschappij bij- na alles persoonlijk is. Derby vindt dat Bouterse hem niet genoeg raadpleegt en telkens op hem afgeeft. Hij haalt herinneringen op aan december 1982 waarbij zijn vrouw en kinderen onder militai- re bewaking staan wanneer hij wordt opgehaald. Deze vernede- ring en de doodsangsten die zijn gezin zonder twijfel hebben moe- ten doorstaan, weerhouden zijn vrouw er niet van om enkele weken later aan te zitten bij het kerstdiner van Bouterse. Derby was er niet vanwege andere verplichtingen. Dit kort fragment uit het dagboek van Oltmans vertelt veel over zijn belevenissen. Top- pers in het land waren bereid met hem te praten over de dagelijk- se gang van zaken in het land, zij gaven hem inkijk in hun onder- linge relaties, en hij zag dat zelfs de moord op vijftien bekende Surinamers, mensen uit diverse lagen van de bevolking, er niet van 7 MEM41revisie_MEM 06-09-16 08:12 Pagina 8 ■ weerhielden persoonlijke relaties met Bouterse te onderhouden. Een klein land was nog kleiner dan velen dachten. Suriname moest zich ook zien te handhaven in een wereld waar 1986 allianties met het ene land konden leiden tot een vijandige hou- ding met andere grootmachten. Oltmans bood zijn diensten aan om banden aan te halen met landen waar hij toegang had tot de al- lerhoogste top. Kennelijk was Suriname wanhopig genoeg om hem inderdaad de middelen te geven naar diverse landen te gaan zoals de Sovjet Unie en India. Gewoon diplomatiek verkeer scheen toen niet mogelijk te zijn. Het heeft in elk geval niet ge- holpen de grote economische crisis in het land te boven te komen en een volledige doorbraak te brengen in het relatieve isolement van dat moment. Het dagboek van Willem Oltmans inventariseert ook de vele be- richten die in Nederlandse kranten zijn verschenen over Surina- me. Roddel, achterklap en een groeiend aantal berichten over mogelijke betrokkenheid van politieke en militaire leiders bij co- caïnesmokkel vinden hun weg op de pagina’s van Nederlandse kranten. Een van de meer amusante verhalen van die tijd is de mo- gelijkheid die wordt bekeken om de Nederlandse ontvoerders van Freddie Heineken asiel te geven in Suriname. Oltmans raakt erbij betrokken. Zijn contacten met Surinamers in Nederland geven hem toegang tot de discussies. Het gaat om twee van de ontvoer- ders die elk 2 miljoen Nederlandse guldens moesten betalen. Zij bevinden zich op dat moment op het Franstalige eiland in de Cari- ben, Guadeloupe. Uiteindelijk gaat het niet door. Dit voorval maakt eens te meer duidelijk dat Oltmans toegang had tot alle ge- ledingen van de Surinaamse maatschappij aan beide kanten van de Atlantische Oceaan. Het jaar 1986 staat ook in de geschiedenisboeken vanwege de Binnenlandse Oorlog die toen losbarstte in het oosten van Surina- me. In het dagboek zijn de nodige inkijkjes. Ronnie Brunswijk werd de leider van het verzet dat vooral kwam vanuit de hoek van de Marrons. Hij presenteerde zich als een soort Robin Hood die van de rijken – in zijn geval het plegen van overvallen op banken – stal en aan zijn dorpsgenoten gaf. Oltmans beschrijft de manier hoe Brunswijk via de Franse kant naar Nederland kan reizen om niet alleen de financiële middelen te verwerven voor een guerrillaoor- log maar ook om het politieke klimaat te verkennen. De Neder- landse ambassadeur in Suriname geeft aan hoe Brunswijk eventu- eel door Frankrijk zou kunnen worden opgepakt voor het plegen van een overval op een bank aan de Franse zijde van de Marowij- ne rivier, de grensrivier met de Frans Guyana. De beschrijving van 8 MEM41revisie_MEM 06-09-16 08:12 Pagina 9 dit voorval werpt hier en daar wel een ander licht op de geschie- ■ denis van Suriname in de militaire periode. Het kan niet genoeg Inleiding benadrukt worden dat de toegang die een Nederlandse journa- list/bemiddelaar, Willem Oltmans, had tot de Surinaamse top in 1986, 30 jaar na dato, nog steeds veel stof oplevert dat tot naden- ken stemt. De Surinaamse politiek/militaire top had kennelijk de behoefte aan communicatie met de voormalige koloniale macht- hebbers niet losgelaten. Niet alleen Suriname heeft de aandacht van Oltmans in 1986. Er zijn diverse andere gebeurtenissen in de wereld waar hij over schrijft. Verder heeft hij gedurende zijn leven polemieken gevoerd met vele Nederlanders niet alleen in de wereld van de journalis- tiek maar ook in de politiek. Gedetailleerd geeft hij zijn mening over diverse brandende vraagstukken in de wereld; of het nou de politiek van Ronald Reagan is of de ontwikkelingen in een Sovjet Unie die bezig is uit een te vallen. Oltmans heeft een mening over dit alles. Zijn dagboeken zijn een registratie van deze gebeurtenis- sen. Jerome Egger, Paramaribo, 30 mei 2016 9 MEM41revisie_MEM 06-09-16 08:12 Pagina 10 ■ 1986 10 MEM41revisie_MEM 06-09-16 08:12 Pagina 11 PARAMARIBO ■ Paramaribo 1 januari 1986 De ziekte van het afschieten van vuurwerk heeft ook Surina- me bereikt, een ontwikkelingsland dat door een moeilijke pe- riode gaat. Eén pak rotjes kost 600 Surinaamse guldens. Ik moest vannacht naar beneden om de poes en haar drie overge- bleven jongen – drie anderen waren reeds onder jammerlijk gekrijs aan belangstellenden meegegeven – proberen te kalme- ren.