Número IX RE V B IGO Revista da Facultade de Bioloxía. Universidade de Vigo ANUARIO Homenaxe a: Baltasar Merino ­ 2017 ­ Número IX RE V B IGO Revista da Facultade de Bioloxía. Universidade de Vigo 2017 ANUARIO Volume IX HOMENAXE A BALTASAR MERINO 1845 ­ 1917 Facultade de Bioloxía Esta publicación foi financiada con fondos procedentes da Facultade de Bioloxía da Universidade de Vigo. Todos os dereitos quedan reservados o equipo editor. Calquera reproducción total ou parcial sen permiso será considerado plaxio. http://bioloxia.uvigo.es REV B IGO Revista da Facultade de Bioloxía. Universidade de Vigo CONSELLO EDITORIAL Marisa Castro Cerceda Profesora Titular da Área de Botánica. Dpto. de Bioloxía Vexetal e CC. do Solo. Emilio Gil Martín Profesor Titular da Área de Bioquímica. Dpto. de Bioquímica, Xenética e Inmunoloxía. Fuencisla Mariño Callejo Profesora Titular da Área de Zooloxía. Dpto. de Ecoloxía e Bioloxía Animal. Manuel Megías Pacheco Profesor Titular da Área de Bioloxía Celular. Dpto. de Bioloxía Funcional e CC. da Saúde. Pilar Molist García Profesora Titular da Área de Bioloxía Celular. Dpto. de Bioloxía Funcional e CC. da Saúde. Manuel Ángel Pombal Diego Profesor Titular da Área de Bioloxía Celular. Dpto. de Bioloxía Funcional e CC. da Saúde. Jonatan Reboredo Durán Alumno egresado do Grao en Bioloxía. COLABORADORES Marisa Castro Cerceda Profesora Titular da Área de Botánica. Dpto. de Bioloxía Vexetal e CC. do Solo. Raúl Iglesias Blanco Profesor Titular da Área de Parasitoloxía. Dpto. de Bioquímica, Xenética e Inmunoloxía. Mercedes Gallardo Medina Profesora Titular da Área de Fisioloxía Vexetal. Dpto. de Bioloxía Vexetal e CC. do Solo. Jesús M. Míguez Miramontes Profesor Titular da Área de Fisioloxía Animal. Dpto. de Bioloxía Funcional e CC. da Saúde. Castor Muñoz Sobrino Profesor Titular da Área de Botánica. Dpto. de Bioloxía Vexetal e CC. do Solo. Manuel Ángel Pombal Profesor Titular da Área de Bioloxía Celular. Dpto. de Bioloxía Funcional e CC. da Saúde Fuencisla Mariño Callejo Profesora Titular da Área de Zooloxía. Dpto. de Ecoloxía e Bioloxía Animal. María Jesús Iglesias Briones Catedrática da Área de Zooloxía. Dpto. de Ecoloxía e Bioloxía Animal. Emilio Rolán Álvarez Catedrático da Área de Xenética. Dpto. de Bioquímica, Xenética e Inmunoloxía. Humberto Quesada Rodríguez Profesor Titular da Área de Xenética. Dpto. de Bioquímica, Xenética e Inmunoloxía. Marcos A. López Patiño Profesor Titular da Área de Fisioloxíar. Dpto. de Bioloxía Funcional e CC. da Saúde. Maquetación: Jonatan Reboredo Durán Edita: Decanato da Facultade de Bioloxía Jesús M. Míguez Miramontes Decano Mercedes Gallardo Medina Vicedecana Vicenta Martínez Zorzano Vicedecana Fuencisla Mariño Callejo Vicedecana Aida García Molares Secretaria ISSN: 2386­8929 Ano 2017 Contidos Ciencia: Vocación e Paixón 1 Baltasar Merino. Un adiantado ao seu tempo 2 Divulgación da botánica na Facultade de Bioloxía 6 Unha década de aprendizaxe 8 O atlas de histoloxía vexetal e animal Entonar a porta 11 Delegación de Alumnos de Bioloxía "Lynn Margulis" 13 Quen somos e como traballamos? Conferencia inagural curso académico 2017/18 17 Astrobiología: La vida al límite Actividades de San Alberte 2016 A bioxeografía da cor, Jorge Paiva 28 Para que nos serve a mente, Xurxo Mariño 30 Concurso de Fotografía 31 Concurso de Debuxo Biolóxico 33 Cineforum de Bioloxía 35 A experiencia do "Incuvi­ Emprende" 2016 39 Acto de Graduación da Promoción 2012/2016 Orla 41 41 Discurso madriña Discurso padriño 43 Ano 2017 Contidos Traballos Académicos ► Evaluation of antioxidant capacity in several commercial varieties of 47 date palm fruits. Latrach, S.; Verde Rodriguez, A. ► Regulación de la ingesta y de la saciedad. Echave Álvarez, A.; Panebianco 56 Barreiro, J.; Rafael Vidal, C. ► Abundancia de flora vascular exótica invasora no monte Aloia. 64 López Quiroga, E. ► Linfocitos TH17. Importancia y función en patologías. 69 Alonso Rial, J.C. ► Los líquenes y la degradación/conservación del patrimonio 76 arquitectónico. Gamboa Osorio, J.P.; Lago González, A.; Nieto Iglesias, J., Núñez Estévez, B.; Núñez González, C. ► Papel dos neu otransmisores opamina e erotonina na activación / r d s 89 desactivación da resposta ao estrés crónico en peixes teleósteos. Naderi, F.; Chivite Alcalde, M. ► Revisión de la primera carpeta del herbario de José Arias Teijeiro, 99 depositado en el convento de San Antonio de Herbón (Padrón, A Coruña). Carpena Rodríguez, M.; Rivas Ferreiro, M. ► Variación espacial e temporal das comunidades de macroinvertebrados 108 no río Fragoso (Ourense) en relación co impacto das minicentrais. Martínez Barciela, Y. ► Plantas invasoras do Campus Universitario de Vigo. 119 Reboreda Gómez, G. 126 ► El terrario de la Facultad de Biología. Pérez Lago, J. 131 ► Diseña tu prototipo "Piscícola". Barandela González, M., Carramal Pérez, S., García Ramírez, M.L., Gutiérrez Álvarez, S.M., Melón Rodríguez, I., París Barbeitos, N., Rodríguez Carín, M., Rodríguez Salas, C., Ruíz Domínguez, L., Veiga García, M.M.s. O BXECTIVOS DE REBVIGO penétrense no apaixonante e a miúdo pouco No mundo da ciencia, os investigadores están coñecido mundo da investigación, sen un obrigados a dar conta pública dos seus obxectivo finalista que force a aparición de novos descubrimentos, de forma que o coñecemento da resultados determinantes do proceso humanidade vese enriquecido progresivamente experimental. Trátase de implicarse nun proxecto coas achegas de miles e miles de persoas que que combine o estudo empírico e a consulta desempeñan labores científicas en todo o mundo. bibliográfica, que recolla evidencias xa publicadas Ler, reflexionar, abstraerse, criticar, innovar e un ou que expoña situacións novas e aínda pouco longo etcétera de formas verbais poderían ser escrutadas. É, en definitiva, asumir o papel do adxudicadas ao científico biólogo que traballa para investigador e do divulgador científico desde a descubrir as funcións dun constituínte celular, base. Para o estudante é un motivo de ilusión que visualizar as capacidades dun fármaco para curar a recado estimulará a súa vocación científica, unha enfermidade, descifrar o xenoma dunha podendo servir de acicate para o inicio dunha especie ou predicir as consecuencias do cambio etapa investigadora. Para os profesores que climático sobre a avaliación e adaptación dos exercen de titores do traballo publicado polo organismos. Son incalculables as novas ideas que estudante, é un motivo de satisfacción que dá se poñen en marcha nos laboratorios e nos continuidade xeracional a unha actividade que centros de investigación co fin de achegar luz, forma parte do seu labor profesional e abrindo novos camiños e metas a conseguir en seguramente da súa orientación vocacional. investigacións que van xurdindo unha tras outra É por tanto un motivo de satisfacción para a nunha infinidade. Facultade de Bioloxía manter a súa aposta A progresiva incorporación de tecnoloxías cada decidida por REVBIGO, a pesar das numerosas vez máis potentes para resolver problemas dificultades que leva a xestión editorial. Incidir concretos pero de difícil consecución, a miúdo nunha maior difusión da revista ao alumnado de impensables pola súa complexidade, acelerou Grao e de Másteres debe ser unha aposta do fortemente o impacto da ciencia na vida cotiá das comité editorial para ampliar o espectro de persoas, rompendo as tradicionais barreiras da traballos que se presentan e estender a súa investigación científico‐técnica. Pero a realidade presenza entre os novos valores científicos. O do momento fai que os investigadores se vexan a presente número da revista dedícase á figura de miúdo excedidos polo volume de artigos que Baltasar Merino, reputado botánico e meteorólogo aparecen nas revistas científicas especializadas, o ao que se rendeu homenaxe como científico do que á súa vez actúa como émbolo de presión que ano 2017 en Galicia. O inventario do manto natural lles empuxa nunha carreira vertixinosa cara á galego que recolle a súa obra de referencia "Flora publicación inmediata das súas investigacións, descritiva e ilustrada de Galicia," publicado entre con resultados non sempre ben medidos e os anos 1905 a 1909, é todo un exemplo de entrega contrastados. Nesta carreira ten un papel o e paixón pola ciencia. Un exemplo que REVBIGO Sistema Nacional de Ciencia e Tecnoloxía que quere así trasladar en todo o seu valor e brillantez premia de maneira contundente ao publicador ao estudantado de Bioloxía; estimulando a súa por encima de calquera outro valor. Lonxe de vocación e paixón pola investigación e a divulgación incidir en controversia respecto diso, esta científica. Un ano máis, manténdonos na senda do reflexión só pretende resaltar o valor do científico obxectivo marcado. que busca unha orde nos fenómenos naturais, dando conta rigorosa á sociedade dos seus éxitos, pero tamén asumindo e reflectindo os resultados Jesús M. Míguez Miramontes negativos da súa experimentación. Decano da Facultade de Bioloxía Un dos grandes obxectivos de REVBIGO é o permitir que os novos estudantes de Bioloxía Revista de Bioloxía, UVIGO Volume 9. Ano 2017 ­ 1 ­ BALTASAR MERINO, UN ADIANTADO AO SEU TEMPO Baltasar Merino Rollán naceu, no Muíño que Merino puido familiarizarse. En 1870 chegou a Pisón de Lerma (Burgos), o 6 de xaneiro de 1845. La Habana, Benet Viñes Martorell (1837‐1893) un Fillo de muiñeiros, foi o quinto de seis irmáns que sacerdote italiano que se fixo cargo do observatorio se criaron nas ribeiras do río Arlanza (Fig. 1). e realizou grandes contribucións ao estudo e Preparou os cursos de latinidade en Lerma