Załącznik do Uchwały Nr IX/59/2009 Rady Gminy w Rudzie Malenieckiej z dnia 17 grudnia 2009r. Gmina Ruda Maleniecka Plan odnowy miejscowości Wyszyna Fałkowska na lata 2010- 2018 1 Plan Odnowy Miejscowości Wyszyna Fałkowska na lata 2010-2018 Plan Odnowy Miejscowości został opracowany zgodnie z zapisami ,,Rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznania pomocy finansowej w ramach działania <<Odnowa i rozwój wsi>> objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007- 2014” z dnia 14 lutego 2008 roku [Dz. U. 2008, nr 38, poz. 220]. PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI WYSZYNA FAŁKOWSKA powstał jako rezultat spotkań warsztatowych w ramach projektu ,,Lokalne Centrum Kształcenia Liderów Wiejskich w Modliszewicach” realizowanego przez ,,Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania U ŹRÓDEŁ” z Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, działanie 9.5 ,,Oddalone inicjatywy edukacyjne na obszarach wiejskich”. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 2 1. Wstęp Rozwój i odnowa terenów wiejskich to jedno z kluczowych wyzwań, jakie stoją przed władzami wszystkich szczebli administracji. Plan Odnowy Miejscowości jest jednym z najważniejszych elementów odnowy wsi, jej rozwoju oraz poprawy warunków pracy i życia mieszkańców. Sporządzenie i uchwalenie takiego dokumentu stanowi niezbędny warunek przy aplikowaniu o środki finansowe w ramach ,,Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007- 2014” do działania ,,Odnowa i rozwój wsi”. Jego celem jest poprawa jakości życia na obszarach wiejskich poprzez zaspokojenie potrzeb społecznych i kulturalnych mieszkańców wsi oraz promowanie obszarów wiejskich. Działanie ma umożliwić rozwój tożsamości społeczności lokalnych, zachowanie ich dziedzictwa kulturowego oraz podnieść atrakcyjność turystyczną i inwestycyjną. Opracowanie Planu Odnowy Miejscowości to wyzwanie, przed którym stanęły wszystkie aktywne społeczności lokalne zaangażowane w działania rozwojowe podejmowane na terenie ich ,,małych ojczyzn”. Opracowanie, a następnie wdrożenie Planu Odnowy wiąże się z określonymi korzyściami dla społeczności lokalnej: - możliwość korzystania z funduszy strukturalnych UE i innych zewnętrznych źródeł finansowania działań rozwojowych, - wzrost atrakcyjności życia społeczno- kulturalnego, - wdrażanie pozytywnych zmian akceptowanych przez mieszkańców, - wzrost wartości majątku komunalnego- nieruchomości, - aktywizacja społeczności lokalnej- wzrost tożsamości z miejscem zamieszkania i stopnia- integracji mieszkańców wokół działania na rzecz własnego środowiska- miejscowości. Podstawą rozwoju miejscowości Wyszyna Fałkowska jest dokument pod nazwą ,,Plan Odnowy Miejscowości Wyszyna Fałkowska na lata 2010- 2018”, który określa wizję, cele i kierunki działania wraz z zadaniami inwestycyjnymi na okres 8 lat. Dokument ten został wypracowany metodami oddolnymi przez mieszkańców miejscowości w trakcie spotkań warsztatowych w ramach projektu realizowanego przez ,,Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania U ŹRÓDEŁ” pn. ,,Lokalne Centrum Kształcenia Liderów Wiejskich w Modliszewicach” w ramach ,,Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki”. 3 2. Uczestnicy debat strategicznych reprezentujący miejscowość Wyszyna Fałkowska W dniach - 26, 27, 30 listopada 2009 odbyły się w sali konferencyjnej ,,Stowarzyszenia Lokalnej Grupy Działania U ŹRÓDEŁ” w Modliszewicach warsztaty mieszkańców wsi Wyszyna Fałkowska i realizatorów projektu ,,Lokalne Centrum Kształcenia Liderów Wiejskich w Modliszewicach”. W toku debaty uczestnicy określili główne problemy, z którymi boryka się miejscowość, wskazali negatywne skutki wynikające z sygnalizowanych niedostatków, nakreślili możliwości poprawy istniejącego stanu oraz wypracowali wizję rozwoju miejscowości do roku 2014. W spotkaniu wzięli udział: 1. Marian Stolarski 2. Zbigniew Świeca 3. Antoni Stolarski 4. Krzysztof Grzybiński 3. Metodologia Zbieranie danych potrzebnych do opracowania i wdrożenia ,,Planu Odnowy Miejscowości Wyszyna Fałkowska na lata 2010- 2018” oraz opracowanie planów, projektów i procedur wymagało użycia następujących metod: - badania literaturowe (głównie w zakresie dokumentacji), - ,,burza mózgów”, - obserwacja uczestnicząca, - prezentacje za pomocą flipczartów i rzutników multimedialnych, - analiza strategiczna SWOT. 4. Obszar i czas realizacji Planu Odnowy Miejscowości Plan Odnowy Miejscowości jest kompleksowym dokumentem określającym projekty niezbędne do realizacji na terenie Miejscowości Wyszyna Fałkowska w latach 2010- 2018. Jest on zgodny z priorytetami i celami dokumentów planistycznych wyższego rzędu (gminnymi, powiatowymi, regionalnymi, krajowymi i UE). 4 Plan Odnowy Miejscowości przedstawia sytuację społeczno- gospodarczą miejscowości Wyszyna Fałkowska, formułuje problemy, zadania i projekty, których realizacja pozwoli osiągnąć oczekiwany poziom rozwoju. Jest narzędziem umożliwiającym podejmowanie efektywnych decyzji finansowych związanych z angażowaniem środków własnych gminy jak i ubieganiem się o środki ze źródeł zewnętrznych. Przygotowanie Planu Odnowy Miejscowości poprzedził proces konsultacji społecznych. Projekt był wypracowany na zebraniu Zespołu Roboczego ds. Planu Odnowy Miejscowości Wyszyna Fałkowska w dniach 26, 27, 30 listopada 2009r. oraz podczas Zebrania Wiejskiego. Sukces w realizacji postawionych celów rozwoju miejscowości zależeć będzie od aktywności i umiejętności współdziałania lokalnej społeczności. Integracja mieszkańców wsi wokół wspólnych celów jest warunkiem ożywienia gospodarczego terenów wiejskich. Nawet najlepszy plan odnowy miejscowości nie zostanie zrealizowany, jeśli w decyzjach dotyczących spraw lokalnych nie będą aktywnie uczestniczyć mieszkańcy. 5. Charakterystyka Miejscowości Wyszyna Fałkowska Położenie, przynależność administracyjna, powierzchnia i liczba ludności. Wieś położona jest malowniczo, wśród lasów należących do Nadleśnictwa Ruda Maleniecka i Przedbórz. Położona pod względem geograficznym znajduje się w obrębie makroregionu Wyżyn Kielecko- Sandomierskiej i Wyżyny Przedborskiej. Położona jest peryferyjnie na północno- zachodnim skraju województwa świętokrzyskiego i graniczy od strony zachodniej z gminą Fałków oraz miejscowościami: Wyszyna Machorowska, Kołoniec i Zbójno w gminie Fałków. Natomiast od strony południowej graniczy z lasem Nadleśnictwa Ruda Maleniecka i Przedbórz. Przestrzeń wsi jest zagospodarowana w układzie ulicowym. Domostwa są zlokalizowane wzdłuż drogi krajowej i powiatowej. Sieć drogowa miejscowości jest dobrze rozwinięta, krzyżują się tutaj drogi krajowa nr 42 Radomsko- Końskie- Skarżysko Kamienna oraz powiatowa nr 417. 5 Tabela 1. Liczba mieszkańców wsi Wyszyna Fałkowska pod względem pobytu stałego i czasowego. Wyszczególnienie Wartości Stali Stali i czasowi Stan ludności ogółem 175 175 w tym: Kobiety 85 85 Mężczyźni 90 90 Urodzenia żywe ogółem 1 1 Zgony ogółem 6 6 Ludność w wieku 39 39 przedprodukcyjnym (0- 17 lat) Ludność w wieku K- 40 K- 40 produkcyjnym M- 55 M- 55 Kobiety (18- 59 lat)/ Mężczyźni (18- 64 lat) Ludność w wieku K- 27 K- 27 poprodukcyjnym M- 14 M- 14 Kobiety (60 lat i więcej)/ Mężczyźni (65 lat i więcej) Przedział wieku Przedziały w Gmina Ruda Maleniecka Wyszyna Fałkowska wieku w latach Stali Stali i czasowi Stali Stali i czasowi Do 19 707 711 43 43 20- 30 563 569 15 15 31- 40 430 435 34 35 41- 50 446 457 23 23 51- 60 475 489 16 16 Powyżej 60 776 793 44 44 Źródło Urząd Gminy w Rudzie Malenieckiej Miejscowość Wyszynę Fałkowską ogólnie zamieszkuje 170 osób. 6 6. Historia Wyszyny Fałkowskiej Najstarsze miejscowości w gminie Ruda Maleniecka podobnie jak i w całym powiecie koneckim lokowane były na wzgórzach lub wzniesieniach np. Dęba, Lipa, Szkucin, Wyszyna. Ciekawszy i niepowtarzalny w nazewnictwie całego regionu świętokrzyskiego, jest przykład Wyszyny (dziś Wyszyna Fałkowska, Wyszyna Machorowska i Wyszyna Rudzka). Nazwa ta pochodzi od staropolskiego słowa wisznia lub wyżnia- wzniosłe wzgórze, miejsce wyższe, wyżej położone jak równina. Pierwsza historyczna wzmianka pisana w dokumentach o Wyszynie Fałkowskiej, pojawiła się w 1428r., a dotyczy kupna połowy wsi Pomorzany przez właściciela Wyszyny Fałkowskiej. Prawdopodobnie wieś powstała co najmniej około 300 lat wcześniej, o czym świadczy fakt, iż już wtedy, bo w 1129r. został wybudowany kościół parafialny w Lipie, a więc musiały wcześniej istnieć okoliczne miejscowości. W połowie XV w. Wymienia się 6 wiosek należących do parafii: Lipę, Jakimowice, Szkucin, Młotkowice, Wolę Wyszyńską i Wyszynę. O fakcie tym pisze ksiądz Jan Wiśniewski w ,,Dekanacie Koneckim” wydanym w 1913r. w Radomiu. Wymieniona Wola Wyszyńska to właśnie dzisiejsza Wyszyna Fałkowska, która powstała z części wsi Wyszyna i była przez pełen okres zwolniona z płacenia podatków, dlatego też została nazwana Wolą Wyszyńską. W XIX w. Wola Wyszyńska była nazywana Wolą Fałkowską, ponieważ należała do dziedziców Fałkowa- Jakubowskich. Dopiero na początku XX w. Przyjęła się nazwa Wyszyna Fałkowska. W dokumentach XIX- wiecznych również jest wymieniana nazwa Wólka Fałkowska, przykładem jest ,,inwentarz parafialny parafii Lipa” z 1832r. gdzie Wólka Fałkowska płaci 30 zł dziesięciny na wyżej wymienianą parafię. W średniowieczu Wyszyna Fałkowska położona była na szlaku ze wschodu w kierunku Śląska. W wiekach późniejszych również trakt ten był wykorzystywany do transportu towarów do Przedborza, który był portem rzecznym do spławiania towarów rzeką Pilicą. W drugiej połowie XIX w. Był także wykorzystywany w kierunku Końskich, gdzie wybudowano kolej. Wyszyna Fałkowska przed wiekami, jak i obecnie jest wsią typowo rolniczą. Przez wieki istniał w niej