Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türkiyat Araştırmaları Anabilim Dalı Türkiyat Araştırmaları Yüksek Lisans Programı BİR JAPON TÜRKOLOG PROF. DR. MASAO MORİ: HAYATI VE TÜRKOLOJİYE ETKİSİ Yu YASUİ Yüksek Lisans Tezi Ankara, 2019 BİR JAPON TÜRKOLOG PROF. DR. MASAO MORİ: HAYATI VE TÜRKOLOJİYE ETKİSİ Yu YASUİ Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türkiyat Araştırmaları Anabilim Dalı Türkiyat Araştırmaları Yüksek Lisans Programı Yüksek Lisans Tezi Ankara, 2019 YA YIMLAMA VE FiKRi MULKiYET HAKLARI BEY ANI Enstitli Enstitli tarafmdan onaylanan lisanslistli tezimin/raporumun tamamm1 veya herhangi bir k1smm1 , bas1h (kag1t) ve elektronik fonnatta ar~ivleme ve 吟咽da verilen ko~ullarla kullan1ma kullan1ma a9ma iznini Hacettepe Oniversitesine verdigimi bildiririm . Bu izinle Oniversiteye Oniversiteye verilen kullan1m haklan d1~mdaki tfun fikri miilkiyet haklanm bende kalacak ,tezimin tamammm ya da bir bol 血曲血gelecekteki 9ah~malarda (makale ,kitap , lisans lisans ve patent vb . ) kullan1m haklar1 bana ait olacakttr . Tezin Tezin kendi ori jinal 9ah~mam oldugunu, 函 kalannm haklanm ihlal etmedigimi ve tezimin tezimin tek yetkili sahibi oldugumu beyan ve taahhlit ederim. Tezimde yer alan telifh 砂 bulunan bulunan ve sahiplerinden yaz 山 izin almarak kullantlmas1 zorunlu metinlerin yaz1h 1zm almarak almarak kulland1gun1 ve istenildiginde suretlerini Oniversiteye teslim etmeyi taahhlit ederim. ederim. Y 曲 seko 邸etim Kurulu tarafmdan yaymlanan "Lisansiistii Tezlerin Elektronik Ortamda Toplanmas1, Diizenlenmesi ve Eri~ime A~dmasma ili~kin Yonerge" kapsammda tezim 呼 g1da belirtilen ko~ullar haricince YOK Ulusal Tez Merkezi / H .0 . Kiltiiphaneleri Kiltiiphaneleri A91k Eri~im Sisteminde eri~ime a9tltr. Enstitii o Enstitii / Faktilte yonetim kurulu karan ile tezimin eri~ime a9tlmas1 mezuniyet mezuniyet tarihimden itibaren 2 ytl erteleruni~tir. (り Enstitii o Enstitii / Fakiilte yonetim kurulunun gerek9eli karan ile tezimin eri~ime a叫1lmas1 mezuniyet tarihimden itibaren ... ay erteleruni~tir. (り o Tezimle ilgili gizlilik karan verilmi~tir. (り 28/06/2019 28/06/2019 拿月夜- Yu YASUi 1" Lis ansU s tU Tezlerin Elektronik Onamda Toplanmas1 , DUzenlenmesi ve Eri~ime A 9Jlmasma lli~kin Yon erge " (1) (1) Madde 6. I.Li sansUstU tezle ilgili patent b吟 vuru s u yapllmas1 ve ya pat ent alma sUre c min devarn etm es i durumund a, tez dan,,mamnm Onens1 ve enstitU anabilim dalmm uy gun gOr1l$0 07.er in e enstitn ve ya fakDlte yllnetim kurulu iki yil sure sure ile tezin eri$ime 19Jlmasmm ertelenmesine karar verebilir . (2) (2) Madde 6.2 . Yeni teknik, materyal ve metotlann kullan1ld 屯1, henUz makal e ye dOnU~memi~vey a patent gibi yO nteml erl e korunmarn1~ve mtcmetten payl 吟dmas1 durumunda 3. 測 1slara ve y a kurumlara haks1z kazan9 imkan1 olu~turabilecek bilgi bilgi ve bul gular1 iゃren teller hakkmda tez damtmamnm Onerisi ve enslltU anabilim dahnm uyg un gOrU~U Uz erine enstitn enstitn veya faknlte yllnetim kurulunun gerek ゃ Ii karar1 ile alt1 ay1~marnak Uze re tez in eri~ime a9 dm as 1e nge llen ebilir (3) (3) Madde 7. I. Ulusal 叫 arlan ve y a gUvenligi ilgilendiren , emni ye t, istihbarat , s avunma ve gUvenlik, sag hk vb .k onulara 呻 in lisan snstn tezlerle ilgili gizlilik karan , tezin yapdd 屯1kurum tara fmdan verilir•. K urum ve kurulu~larla ya pdan i$birligi i$birligi protokolu や『~vesinde h 匹 lanan hsansU s tU tezlere ili$kin gizlilik karan ise,ilgili kuru m ve kurulu,un llnerisi ile ile enstitn veya fakDltenin uygun gOr1l$U 07.erine Dniversite yllnetim kurulu tarafmdan verili 『. G izlilik karar1 verilen tell er YUk sekogretim Kuruluna bildirili 『. Madde 7.2 .Gizlilik k aran venlen teller gizlilik suresince enstitU ve ya fakUlt e tarafmdan gizlilik kurallar1 9er9e ve sind e muhafaza muhafaza edilir ,gizlilik karannm kaldmlmas1 halinde Tez Otom as yon Si stemin e yUkl eni 『 •T ez d am $manmm Onen s1 ve enstitn anabilim d●Imm uy g un gOr1l$U 07.erin e enstitn vey a fakDlt e yllnetim kurulu kurulu tarafmdan karar verilir. ETiKBEYAN Bu 9al1~madaki biltiln bilgi ve belgeleri akademik kurallar 9er9evesinde elde ettigimi , gorse!, gorse!, i~itsel ve yaz1h tilm bilgi ve sonu9lan bilimsel ahlak kurallanna uygun olarak sundugumu , kulland1g1D1 verilerde herhangi bir tahrifat yapmad1g1D11, yararland1g1D1 kaynaklara kaynaklara bilimsel nonnlara uygun olarak at1fta bulundugumu , tezim in kaynak gosterilen gosterilen durumlar d1~mda ozgiln oldu 伽nu, Do~. Dr .Billent GOL dan1~manl1仰nda tarafirndan tarafirndan ilretildigini ve Hacettepe Oniversitesi Tilrkiyat Ar 邸tmnalan Enstitilsil Tez Y az1m Yonergesine gore yazdd1glDl beyan ederim . 28/06/2019 28/06/2019 ゎimza 臼 "1 ' ~--- '- Yu YASUi iv TEŞEKKÜR Yüksek lisans eğitimim ve tez çalışmam boyunca bilgi, birikim ve tecrübeleri ile bana yol gösteren, yaşadığım olumsuzluklara rağmen anlayışını, desteğini ve hoşgörüsünü esirgemeyen değerli danışman hocam Doç. Dr. Bülent Gül’e sonsuz teşekkür ve saygılarımı sunarım. Tez çalışmamda Türkçe gramer ve yazım hatalarının kontrolü ve düzeltmelerinde bana yardım eden Arş. Gör. Nilay Altunay’a içten teşekkürlerimi sunarım. Her zaman her koşulda beni destekleyen ve motive eden Samet Mert Kuplay ve ailesine ve bütün arkadaşlarıma tüm kalbimle teşekkür ederim. Son olarak, her zaman maddi manevi desteklerini esirgemeyen ve Türkiye’de okuma imkânı veren aileme çok teşekkür ederim. v ÖZET YASUİ, Yu. Bir Japon Türkolog Prof. Dr. Masao Mori: Hayatı ve Türkolojiye Etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2019. Bu tezin amacı 20. yüzyılda yaşamış Japon Türkolog Prof. Dr. Masao Mori’nin hayatını, akademik kariyerini, yaptığı çalışmalarını ve eserlerini biyografi araştırmaları yöntemi aracılığıyla inceleyerek Mori’nin Türkoloji literatürüne olan etkisini ve katkısını ortaya koymaktır. Prof. Dr. Masao Mori, Eski Çağ Kuzey ve Orta Asya’daki Türklerin tarihi üzerine uzman ve bu alanda dünyaca ünlü ve seçkin bir araştırmacıdır. Mori’nin eserlerinin çoğu Japonca olduğu gibi onun hakkında yapılan çalışmalar da Japoncadır. Bu nedenle Türkiye Türkolojisinde hakkında yeterince bilgi bulunmamaktadır. Bu çalışma, Japonya Türkolojisinin en önemli isimlerinden Masao Mori’yi Türkiye Türkolojisine tanıtmayı amaçlamaktadır. Bu amaçla tezin birinci bölümünde Masao Mori’nin hayatı biyografik biçimde çizilmiş; akademik kariyeri ve akademik faaliyetleri anlatılmıştır. İkinci bölümde Masao Mori’nin Kuzey Asya Türkleri ve Anadolu Türkleri sahalarında yaptığı akademik çalışmaları ve çalışmalarını temsil eden eserleri değerlendirilmiştir. Üçüncü bölümde ise Masao Mori’nin çalışmalarının önemi ve Türkolojiye olan etkisi ve katkısı üzerinde durulmuştur. Onun katkıları ışığında, Japonya’da Anadolu Türkleri üzerine yapılan araştırmaların başlangıcı ve gelişim süreci hakkında bilgi verilmiştir. Bu çalışmada, Masao Mori’nin Kuzey ve Orta Asya Türkleri tarihi üzerine başarılı çalışmalarıyla ve temelini oluşturduğu Tokyo’da bulunan Toyo Bunko’nun (the Oriental Library) Türkçe arşiv koleksiyonuyla genç araştırmacıların yetiştirilmesinde ve Japonya Türkolojisinin gelişmesinde büyük rol oynadığı, ayrıca Türkiye’deki üniversitelerde çalıştığı süre boyunca Türkiyedeki Türkolojiye ve Japonca eğitiminin temelinin kurulmasına katkıda bulunduğu ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Anahtar Sözcükler Masao Mori, Japon Türkolog, Türkoloji, biyografi çalışmaları vi ABSTRACT YASUI, Yu. A Japanese Turkologist Prof. Dr. Masao Mori: His Life and Influence on Turkology, Master’s Thesis, Ankara, 2019. The aim of this thesis is to find out the contributions of Prof. Dr. Masao Mori, who was a Japanese Turkologist lived in 20th century, to Turkology, analyzing his life, academic carrier and works in the method of biographical studies. Prof. Dr. Masao Mori is a specialist in the history of Turks in ancient North and Central Asia and a scholar of international eminence in this field. Most of his works and the studies about them were written in Japanese. Therefore, there is not any information about him and his works sufficiently in the field of Turkology in Turkey. This study aims to introduce Masao Mori, one of the most important Japanese Turkologsit, to Turkology in Turkey. For this purpose, Masao Mori’s life is explained biographically, and his academic carrier and academic activities are described in the first chapter of the thesis. In the second chapter, Masao Mori’s academic studies in the fields of Turks in North Asia and Anatolian Turks and the representative works of his studies are assessed. In the third chapter, the significance of his works and the contributions of Masao Mori to Turkology are examined. In the light of his contributions, the origins of the studies about Anatolian Turks in Japan and its progress over time is mentioned. As a result of the study, it is indicated that Masao Mori produced significant works in the historical study of Turks in North and Central Asia; Mori acted a huge part of the development of Japanese Turkology by founding the basis of the Turkish archive collection of the Toyo Bunko (the Oriental Library) in Tokyo and educating researchers of younger generations; and he also contributed to Turkology in Turkey and founded the basis of Japanese education in Turkey while he worked at universities in Turkey. Key Words Masao Mori, Japanese Turkologist, Turkology, biographical studies vii İÇİNDEKİLER KABUL VE ONAY ...................................................................................................... i YAYIMLAMA VE FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI BEYANI .................................. ii ETİK BEYAN ............................................................................................................