BODEMKAART VAN BELGIË CARTE DES SOLS DE LA BELGIQUE VERKLARENDE TEKST BIJ HET KAARTBLAD TEXTE EXPLICATIF DE LA PLANCHETTE DE ALKEN 92 W Uitgegeven onder de auspiciën van het Edité sous les auspices de l'Institut Instituut tot aanmoediging van het pour l'encouragement de la Recher- Wetenschappelijk Onderzoek in Nij- che Scientifique dans l'Industrie et verheid en Landbouw (I.W.O.N.L.) l'Agriculture (I.R.S.I.A.) 1970. De bodemkaarten, schaal 1/20 000, met verklarende tekst, zijn te verkrijgen bij het secretariaat van het Comité voor het opnemen van de Bodemkaart en de Vegetatiekaart van België, Rozier 6 9000 Gent. Normale prijs : 300 F (min. 200 F). Behalve de bodemkaarten met verklarende tekst publiceerde het Comité eveneens verhandelingen : Moormaim F. R. — De bodemgesteldheid van het Oudland van Veurne-Ambacht 124 bh., 27 fig., 34 tab., 3 pl. buiten tekst. Gent, 1951 . 125 V Maréchal R. — Contribution à l'étude des terrains superficiels de la région condrusienne 320 p., 84 fig. (fig. + phot.), 3 cartes. Gand, 1958 . 300 F Deckers J. — Contribution à l'étude de la composition et de la capacité de production des sols de l'Ardenne centrale et de la Vamenne orientale 296 p., 21 fig. (2 en couleurs), 41 tabl. Gand, 1966 . 300 F Les cartes des sols, à l'échelle de 1/20 000, avec texte explicatif, peuvent être obtenues au secrétariat du Comité pour l'établissement de la Carte des Sols et de la Végétation de la Belgique, Rozier 6 9000 Gand. Prix normal : 300 F (min. 200 F). Outre les cartes des sols avec texte explicatif, le Comité a édité également des mémoires : Moormana F. R, — De bodemgesteldheid van het Oudland van Veurne-Ambacht 124 bh., 27 fig., 34 tab., 3 pl. buiten tekst. Gent, 1951 . 125 F Maréchal R. — Contribution à l'étude des terrains superficiels de la région condrusienne 320 p., 84 fig. (fig. + phot.), 3 cartes. Gand, 1958 . 300 F Deckers J. — Contribution à l'étude de la composition et de la capacité de production des sols de l'Ardenne centrale et de la Famenne orientale 296 p.. 21 fig. (2 en couleurs), 41 tabl. Gand, 1966 . 300 F VERKLARENDE TEKST BIJ DE BODEMKAART VAN BELGIË TEXTE EXPLICATIF DE LA CARTE DES SOLS DE LA BELGIQUE BODEMKAART VAN BELGIË CARTE DES SOLS DE LA BELGIQUE VERKLARENDE TEKST BIJ HET KAARTBLAD TEXTE EXPLICATIF DE LA PLANCHETTE DE ALKEN 92 W Uitgegeven onder de auspiciën van het Edité sous les auspices de l'Institut Instituut tot aanmoediging van het pour l'encouragement de la Recher- •Wetenschappelijk Onderzoek in Nij- che Scientifique dans l'Industrie et verheid en Landbouw (I.'W.O.N.L.) l'Agriculture (I.R.S.I.A.) 1970 De publikaties van het Comité voor het opnemen van de Bodem- kaart en de Vegetatiekaart van België omvatten : — käartbladen op schaal 1/20 000 — verklarende teksten bij de kaartbladen — verhandelingen over de bodem- en de vegetatiegesteldheid van de natuurlijke streken van België. Les pubhcations du Comité pour l'établissement de la Carte des Sols et de la Végétation de la Belgique comportent : — des planchettes à l'échelle de 1/20 000 — les textes explicatifs des planchettes — des mémoires sur la constitution des sols et de la végétation des régions naturelles de la Belgique. BODEMKAART VAN BELGIË CARTE DES SOLS DE LA BELGIQUE 76 E 77W 77 E 91E 92 E 105E loey 106 E VERKLARENDE TEKST BIJ HET KAARTBLAD TEXTE EXPLICATIF DE LA PLANCHETTE DE ALKEN 92 W door — par L. BAEYENS Centrum voor Bodemkartering Centre de Cartographie des Sols Dir. R. TAVERNIER INHOUDSOPGAVE Biz. 1. INLEIDING • 11. Enkele algemene gegevens . 9 12. Uitvoering vaii de bodemkundige studie . , . ' 10 121: Bodemkartering . : 10 122. Prófielstudie - Analysen . .. 10 2. FYSIOGRAFIE 21. Geologische opbouw . 11 22. Reliëf en landschap . , . .. ,12 23. Hydrografie . , .13 24. Klimaat . \. : ' 14 3. BODEMGESTELDHEID EN LANDBOUW 31. Lithologie van de . bodemvormende sedimenten 15 311. Holocene afzettingen . 15 v: 312. Pleistocene afzettingen . .; 16 313. Tertiaire afzettingen . : . , .• •. 16 32. Waterhuishouding . .C , 17 321. Gronden met permanente grond\vatertafel ~' 17 322. Gronden met tijdehjke stuwwatertafel . 18 33. Bodemgenese . ' . .. 19 331. Gronden met struktuur B horizont . .- 19 332. Gronden met textuur B horizont . 19 333; Grönderi met diepé antropogene hiimus A • , horizont . .... — 21 . 334. Gronden met niet bepaalde profielontwik• keling ... '21 335. Gronden zonder profielontwikkeling . 22 336. Niet-gedifferentieerde terreinen . 22 337. Kunstmatige gronden .... 22 34. Bodemklassifikatie 22 341. Morfogenetische klassifikatie ... 22 3411. Kernseries ..... 23 3412. Afgeleide series .... 25 3413. Fasen 27 342. Landbouwkundige klassifikatie . 27 Blz. 35. Bodemeenheden en hun landbouweigenschappen 28 351. Leemgronden . 28 352. Zandleemgronden 38 353. Licht-zandleemgronden 46 354. Lemig-zandgronden 49 355. Kleigronden ' 52 356. Niet-gedifferentieerde terreinen 54 357. Kunstmatige gronden 55 4. DIVERSE GEGEVENS IN VERBAND MET DE BODEMGESTELDHEID 41. Ontwatering 56 42. Drinkwatervoorziening . 56 43. Bewoning ....... 56 44. Bodemgebruik 57 441. Akker- en weidebouw 57 442. Tuinbouw . ; • 57 443. Bosbouw ....... 58 45. Besluiten op landbouwkundig gebied 58 451. Algemene geschiktheid van de gronden . 58 452. Geschiktheid per teelt . 59 453. Verbeteringsmogelijkheden 63 Bibhografie 64 Legende — Légende . 65 Résumé 69 VERKLARENDE TEKST BIJ HET KAARTBLAD ALKEN 92 W I. INLEIDING II. ENKELE ALGEMENE GEGEVENS De gekarteerde oppervlakte van het kaartblad Alken be• draagt ruim 7500 ha. Het behoort tot de Haspengouwse Leem- streek, de Zandleemstreek en sluit aan bij het Licht-zandleem- gebied (R. Tavemier ö R. Maréchal, 1960). 1. Volgende gemeenten liggen op het kaartblad : — volledig : Brustem (enklave), Kozen, Ulbeek, — gedeeltelijk, met de dorpskom : Alken, Herten, Sint-Lam- brechts-Herk, Wijer, Zepperen, — gedeeltehjk, met de dorpskom op een aangrenzend kaartblad: Herk-de-Stad (Herk-de-Stad 76 E). Stevoort (Kermt 77 W), Hasselt (Hasselt 77 E), Wellen (Kortessem 92 E), Borgloon (Borgloon 106 E), Bedingen, Hoepertingen, Kuttekoven, Or- dingen (Heers 106 W), Sint-Truiden (Sint-Truiden 105 E). 2. De voornaamste verkeerswegen zijn : — wegen : verscheidene interkommunale wegen van tweede rang, waarvan Sint-Truiden - Hasselt de voornaamste is ; — spoorwegen : Sint-Truiden - Hasselt, Tienen - Tongeren. 10 12. UITVOERING VAN DE BODEMKUNDIGE STUDIE 121. Bodemkartcring De bodemkaart werd opgenomen in 1965 door L. Baeyens in samenwerking met de karteerders F. Crabbé, J. Duerinckx en T. Reynders. De algemene leiding van de werkzaamheden be• rustte bij Prof. Dr. R. Tavernier, direkteur van het Centrum voor Bodemkartering. De bodemprofielen werden bestudeerd door middel van bo• ringen (ca. 1,5 per ha) tot op 125 cm diepte. Als basiskaart van de veldopname werden kadastrale plans op schaal 1/5000, uitgave 1961-1962, gebruikt. De definitieve bodemkaart (1969) werd gedrukt op schaal 1/20 000 door het Militair Geografisch Instituut. 122. Profielstudie — Analysen In 1960 werden 16 morfologische profielstudies uitgevoerd door Ir. F. Appelmans, assistent bij het Laboratorium voor Grond• onderzoek van de Rijksfakulteit der Landbouwwetenschappen te Gent ; ze omvatten een beschrijving van het profiel tot op ca. 150 cm diepte en een monstername van iedere horizont. Vol• gende laboratoriumanalysen werden uitgevoerd (kontrole door Ir. M. Van Ruymbeke) : granulometrisch onderzoek, fysiko- chemisch onderzoek (humus, CaCOs, pH/KCl en PH/H2O, sorptievermogen) van de 16 profielen ; C/N bepaling, basenver- zadiging en mineralogisch onderzoek van de zandfraktie van enkele profielen. Al de profielbeschrijvingen en de analyseresultaten werden samengebracht in een addendum, gevoegd bij een gedetailleerd verslag, dat handelt over de interpretatie van de analytische gegevens en over de landbouwwaarde van de bodemtypen. De algemene leiding van die werkzaamheden berustte bij Prof. Dr. L. De Leenheer, directeur van het Laboratorium voor Grondon• derzoek (^). (1) We danken Prof. Dr. De Leenheer en zijn assisten voor hun bereidwillige medewerking. 2. FYSIOGRAFIE 21. GEOLOGISCHE OPBOUW (tabel 1) 1. De ondergrond wordt gevormd door tertiaire afzettingen van verschillende ouderdom, waarvan de ligging bij benadering overeenkomt met die van de bodemkundige landschappen (§ 22). Het zuidwesten, samenvallend met het vochtig leemgebied van de Meisterbeek, bestaat uit Landeniaan (Li, Onder-Eo- ceen); het is klei- en glaukoniethoudend zand, dat op enkele plaatsen op minder dan 125 cm diepte voorkomt. Een kleine, ge- isoleerde vlek wordt aangetroffen te Ulbeek. De zuidehjke helft van het kaartblad bestaat uit Tongeriaan (Tg, Onder-Oligoceen), een gelaagd, mikahoudend kleiig of lemig zand. Het Onder-Tongeriaan (Tgi) is noordwaarts af ge• zoomd door een brede band Boven-Tongeriaan (Tga) dat ge• kenmerkt wordt door een mikahoudend fijn zand. Het noordelijk deel bestaat uit Rupeliaan (R, Midden-Oligo- ceen). Het wordt gevormd door het Onder- en het Boven-Ru- peliaan, die resp. de klei van Boom (R2) en het zand van Berg (Ri) zijn. Tabel 1 (*) Geologische opbouw Constitution géologique KWARTAIR Holoceen Alluviaal leem en zandleem in de beekvalleien Kolluviaal leem en zandleem in de droge depressies Oudere alluviale afzettingen in de lage terreinsgedeelten van het zuid• westen (Meisterbeek) Pleistoceen Niveo-eolisch leem in het meest zuidelijk deel Niveo-eolisch zandleem en licht zandleem in het centraal en het noor• delijk deel TERTIAIR Oligoceen Rupeliaan (RjC, R, ) : Zandige tot zware klei (zgn. klei van Boom) en zand in het noorden van de Zandleemstreek Tongeriaan (Tg^a, Tg,c,