T.C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ANABİLİM DALI" 1950-2000 ARASI TÜRK ROMANINDA OSMANLI İMAJI Yasemin UYAR AKDENİZ 1340205009 DOKTORA TEZİ Danışman Prof. Dr. Fazıl GÖKÇEK Isparta, 2018 i (UYAR AKDENİZ, Yasemin, 1950-2000 Arası Türk Romanında Osmanlı İmajı, Doktora Tezi, Isparta, 2018) ÖZET “1950-2000 Arası Türk Romanında Osmanlı İmajı” adlı bu çalışma, Osmanlı’nın çok partili hayata geçildiği dönem yazarları tarafından nasıl algılandığını ortaya koymayı amaçlayan bir imaj çalışmasıdır. Tarihsel olayların ve kişilerin ele alındığı romanlarda gerçek ile kurgunun harmanlanıp okuyucuya sunulması söz konusudur. O nedenle, salt olarak romanlarda tarihsel gerçeklik boyutundaki Osmanlı’yı değil, yazarların yansıttığı Osmanlı’yı incelemenin önemi belirginleşmektedir. Romanlara metin odaklı yaklaşılmış, içerdikleri imajı çözümleyebilme adına, tezin yapı ve kapsamını değiştirmeyecek ölçüde tarih ve sosyoloji bilimlerinden de yararlanılmıştır. Anahtar Kelimeler: İmaj, Türk romanı, Osmanlı, yazar iii (UYAR AKDENİZ, Yasemin, The Ottoman Image ın Turkısh Novel Between 1950- 2000, Doctoral Dissertation, Isparta, 2018) ABSTRACT This work titled “Ottoman Image in Turkish Novel Between 1950-2000” is an image study aiming to reveal how the Ottoman Empire was perceived by the authors of the period in which the multi-party life was passed. In the novels where historical events and people are dealt with, it is a matter of blending reality with fiction and presenting it to the reader. For this reason, the importance of examining the Ottoman Empire becomes clearer through reflected by the authors’ views in the novels but not according to historical facts. The novels are approaching writer-focused, and to analyse the perception of the writers, history and sociology sciences have also benefited. Keywords: Image, Turkish Novel, Ottoman, writer iv İÇİNDEKİLER TEZ ONAYI ....................................................................................................................... İ YEMİN METNİ ................................................................................................................. İİ ÖZET ............................................................................................................................... İİİ ABSTRACT ...................................................................................................................... İV İÇİNDEKİLER .................................................................................................................. V ÖNSÖZ ........................................................................................................................... Vİİİ GİRİŞ I. TARİH- ROMAN İLİŞKİSİ ...................................................................................... 1 II. 1923- 1950 ARASINDA OSMANLI’YI ELE ALAN ROMANLAR ...................... 4 III. 1950-2000 ARASI OSMANLI’YI ELE ALAN ROMANLARIN ÖZELLİKLERİ .. 6 a. Olay Örgüsü .......................................................................................................... 7 b. Kişiler .................................................................................................................... 8 c. Mekân .................................................................................................................... 9 d. Zaman .................................................................................................................... 9 SORUN ....................................................................................................................... 10 AMAÇ ......................................................................................................................... 10 ÖNEM ......................................................................................................................... 11 SINIRLILIKLAR ........................................................................................................ 11 TANIMLAR ................................................................................................................ 12 İLGİLİ ALANYAZIN KURAMSAL ÇERÇEVE ........................................................................................... 14 İLGİLİ ARAŞTIRMALAR ......................................................................................... 16 YÖNTEM ARAŞTIRMANIN MODELİ ...................................................................................... 18 BİLGİ TOPLAMA KAYNAKLARI .......................................................................... 19 ULAŞILAN BİLGİLERİN YORUMLANMASI ........................................................ 23 BİRİNCİ BÖLÜM TOPLUMSAL TABAKALAR 1.1. PADİŞAHLAR ..................................................................................................... 26 1.1.1. Osman Gazi ................................................................................................... 28 1.1.2. Yıldırım Beyazıt ............................................................................................. 31 1.1.3. II. Murat ........................................................................................................ 35 v 1.1.4. Fatih Sultan Mehmet ..................................................................................... 37 1.1.5. Yavuz Sultan Selim ........................................................................................ 44 1.1.6. Kanunî Sultan Süleyman ............................................................................... 47 1.1.7. II. Selim ......................................................................................................... 50 1.1.8. Sultan İbrahim ............................................................................................... 52 1.1.9. III. Ahmet....................................................................................................... 54 1.1.10. II. Mahmut ................................................................................................... 56 1.1.11. II. Abdülhamit ............................................................................................. 58 1.1.12. Diğer Padişahlar ......................................................................................... 65 1.2. ŞEHZADELER .................................................................................................... 73 1.3. SADRAZAMLAR ............................................................................................... 84 1.3.1. Çandarlı Halil Paşa ...................................................................................... 84 1.3.2. Sokullu Mehmet Paşa .................................................................................... 87 1.3.3. Hüseyin Paşa ................................................................................................. 90 1.3.4. Nevşehirli İbrahim Paşa ............................................................................... 91 1.3.5. Diğer Sadrazamlar ........................................................................................ 95 1.4. PAŞALAR .......................................................................................................... 100 1.5. ŞEYHÜLİSLAMLAR ........................................................................................ 113 1.6. ULEMA .............................................................................................................. 115 1.7. AYDINLAR ....................................................................................................... 126 1.8. ASKERLER ....................................................................................................... 136 1.8.1. Yeniçeri ....................................................................................................... 136 1.8.2. Denizciler .................................................................................................... 145 1.9. İTTİHAT VE TERAKKİ MENSUPLARI ......................................................... 151 İKİNCİ BÖLÜM KURUMLAR 2.1. AİLE ................................................................................................................... 162 2.1.1. Geleneksel Osmanlı Ailesi ve Kadın ........................................................... 164 2.1.2. Gelenek Dışında Kalan Aileler ................................................................... 176 2.1.3. Evlilik .......................................................................................................... 182 2.1.4. Osmanlı Hanedan Mensuplarının Eşleri ve Harem .................................... 193 2.1.5. Osmanlı Toplumunda Çalışan Kadın .......................................................... 211 2.2. DİN ..................................................................................................................... 216 2.2.1. İnanışlar ve Uygulamalar ........................................................................... 216 2.2.2. Tarikatlar, Tarikat Mensupları, Şeyhler ve Dervişler ................................ 219 2.2.3. Vaizler ve Cami Hocaları ........................................................................... 239 2.3. EĞİTİM .............................................................................................................. 248 2.3.1. Medreseler................................................................................................... 248 2.3.2. Modern Eğitim Kurumları .......................................................................... 251 vi ÜÇÜNCÜ BÖLÜM SOSYAL YAŞAM 3.1. GİYİM KUŞAM ................................................................................................