2016 , H.TÜRKER T.C. NİĞDE ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ BİYOLOJİ ANABİLİM DALI BAZI KURT ÖRÜMCEKLERİN (ARANEAE: LYCOSIDAE) KARYOTİP ANALİZLERİNİN ARAŞTIRILMASI YÜKSEK LİSANS TEZİ LİSANS YÜKSEK HÜSEYİN TÜRKER Ocak 2016 BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ NİĞDE ÜNİVERSİTESİ NİĞDE FEN FEN T. C. NİĞDE ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ BİYOLOJİ ANA BİLİM DALI BAZI KURT ÖRÜMCEKLERİN (ARANEAE: LYCOSIDAE) KARYOTİP ANALİZLERİNİN ARAŞTIRILMASI HÜSEYİN TÜRKER Yüksek Lisans Tezi Danışman Doç. Dr. Hakan DEMİR Ocak 2016 TEZ BİLDİRİMİ Tez içindeki bütün bilgilerin bilimsel ve akademik kurallar çerçevesinde elde edilerek sunulduğunu, ayrıca tez yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu çalışmada bana ait olmayan her türlü ifade ve bilginin kaynağına eksiksiz atıf yapıldığını bildiririm. Hüseyin TÜRKER ÖZET BAZI KURT ÖRÜMCEKLERİN (ARANEAE: LYCOSIDAE) KARYOTİP ANALİZLERİNİN ARAŞTIRILMASI TÜRKER, Hüseyin Niğde Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Ana Bilim Dalı Danışman : Doç. Dr. Hakan DEMİR Ocak 2016, 56 sayfa Bu çalışmada, Lycosidae familyasına ait Alopecosa pulverulenta (Clerck, 1757) ve A. accentuata (Latreille, 1817) türlerinin karyolojik analizleri yapılmıştır. A. accentuata (Latreille, 1817) ile ilgili literatürde herhangi bir çalışmaya rastlanmamıştır. A. accentuata (Latreille, 1817) türünün diploid sayısı ve kromozom morfolojisi ilk kez tanımlanmıştır. Türün diploid sayının 2n♂ = 28 (26+X1X2) olduğu belirlenmiştir. Alopecosa pulverulenta (Clerck, 1757) ve A. accentuata (Latreille, 1817) türlerinin karyotipik özelliklerinin diğer Alopecosa Simon, 1885 türleriyle aynı olduğu görülmüştür. Anahtar sözcükler: Sitogenetik, Karyotip, Kromozom, Lycosidae iv SUMMARY KARYOTYPE ANALYSIS OF SOME WOLF SPIDERS (ARANEAE: LYCOSIDAE) INVESTIGATION TÜRKER, Hüseyin Nigde University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Biology Supervisor : Assoc. Prof. Hakan DEMİR Ocak 2016, 56 pages In this study the analysis of the caryology of Alopecosa pulverulenta (Clerck, 1757) and A. accentuata (Latreille, 1817) belonging to family of Lycosidae have been made. About the information of the species A. accentuata (Latreille, 1817) has not found any studies in the literature. Diploid number and chromosome morphology of the species A. accentuata (Latreille, 1817) has been identified for the first time. Diploid number of this species has been determined 2n♂ = 28 (26 + X1X2). Character of the karyotypes of the species of Alopecosa pulverulenta (Clerck, 1757) and A. accentuata (Latreille, 1817) were observed the same as other congener of the Alopecosa Simon, 1885 species. Keywords: Cytogenetic, Karyotype, Chromosome, Lycosidae v ÖNSÖZ İnsanların en çok karşılaştıkları ve ne işe yaradığı konusunda uzmanlar dışında pek bilgi sahibi olmadıkları örümcekler; eklembacaklıların (Arthropoda) arachnida sınıfında yer almakta olup bilinmeyen özellikleri bilinen özelliklerinden çok fazladır. Dünyada daha çok karalarda bazen de tatlı sularda yaşarlar. En önemli özellikleri böceklerle beslenerek biyolojik dengenin korunmasında görev almalarıdır. Anatomileri, ağ yapımında kullandıkları ipeğin yapısı, dayanıklılığı, ağ şekilleri ve sitogenetik yapısı gibi sahip oldukları birçok karakteristik özelliklerin biyoteknolojik çalışmalara yön göstermesi, yaşam alanlarının çok geniş olması gibi nedenlerden dolayı birçok bilim adamının ilgisini çekmeyi başarmıştır. Ülkemizin Palearktik bölgedeki konumu son derece önemlidir. Türkiye, kıtalar arasında köprü niteliğinde olmasından dolayı diğer canlı gruplarında olduğu gibi örümcek faunası bakımından da zenginlik arz etmektedir. Amerika ve Avrupa ülkelerinde örümcek karyotip analizlerinin çok uzun yıllar önce tespit edilmiş olmasına karşın bu konu hakkında ülkemizde halen çok az bilgi mevcuttur. Bu çalışma ile zengin bir biyolojik çeşitliliğe sahip ülkemizin bazı bölgelerinden temin edilen Kurt örümceklerin karyotip analizlerinin belirlenmesi amaçlanmış olup, bu çalışma ileride yapılacak sitogenetik ve sitotaksonomik araştırmalara ışık tutacaktır. Yüksek lisans tez çalışmamın yürütülmesi esnasında, yardım ve katkılarıyla beni yönlendiren bana her türlü desteği sağlayan Hocam Doç. Dr. Hakan DEMİR’e yine kıymetli tecrübelerinden faydalandığım Doç. Dr. Osman SEYYAR’a ve Yrd. Doç. Dr. Zübeyde KUMBIÇAK’a arazi ve laboratuvar çalışmaları esnasında yardımlarını gördüğüm, uzman biyolog Hakkı Onur KOÇYİĞİT’e ve Esra AZGIN’a sonsuz teşekkürlerimi sunuyorum. Maddi ve manevi desteğini benden esirgemeyen aileme de çok teşekkür ediyorum. Bu çalışmaya, FEB 2013/38 BAGEP numaralı proje ile finansal destek sağlayan Niğde Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimine ve çalışanlarına katkılarından dolayı teşekkür ederim. vi İÇİNDEKİLER ÖZET…………………………………………………………………………………....iv SUMMARY……………………………………………………………………………...v ÖNSÖZ………………………………………………………………………………….vi İÇİNDEKİLER DİZİNİ………………………………………………………………...vii ŞEKİLLER DİZİNİ..........................................................................................................ix ÇİZELGELER DİZİNİ…………………………………………………………………..x FOTOĞRAFLAR DİZİNİ……………………………………………………………....xi SİMGE VE KISALTMALAR …………………………………………………………xii BÖLÜM I GİRİŞ ...................................................................... ….……………….……..1 1.1 Hücrenin Yapısı .......................................................................................................... 2 1.1.1 Hücre Zarı… ..................................................................................................... .2 1.1.2 Sitoplazma ......................................................................................................... 3 1.1.3 Çekirdek (nükleus) ............................................................................................ 3 1.1.3.1 Çekirdeğin genel yapısı ......................................................................... 4 1.1.3.2 Çekirdekçik (Nükleolus)........................................................................ 5 1.2 Kromozomlar .............................................................................................................. 5 1.3 Kromozom Morfolojisi ............................................................................................... 7 1.4 Karyotip ...................................................................................................................... 8 1.5 Mitoz Bölünme ........................................................................................................... 8 1.6 Sistematik ile İlgili Bilgiler ...................................................................................... 10 1.6.1 Örümceklerin genel özellikleri ........................................................................ 10 1.6.2 Lycosidae familyasının genel özellikleri ......................................................... 14 1.6.2.1 Alopecosa pulverulenta (Clerck, 1757) türünün genel özellikleri ....... 16 1.6.2.2 Alopecosa accentuata (Latreille, 1817) türünün genel özellikleri ...... 17 1.7 Örümcekler Üzerine Yapılan Sitogenetik Çalışmalar .............................................. 18 BÖLÜM II MATERYAL VE METOD ....................................................................... ..27 vii 2.1. Örümceklerdeki Sitogenetik Çalışmalarda Kullanılan Materyal ve Yöntemler ...... 27 2.1.1 Araştırma alanı ve örneklerin toplanması ...................................................... 27 2.1.2 Testislerin çıkarılması ................................................................................... 28 2.1.3 Hipotonik çözelti ile muamele ....................................................................... 28 2.1.4 Materyalin fiksasyonu ................................................................................... 29 2.1.5 Kullanılan lamların temizlenmesi .................................................................. 29 2.1.6 Materyalin lam üzerine alınması ................................................................... 29 2.1.7 Kromozomların görünür hale getirilmesi ...................................................... 31 2.1.8 Mikroskop ile inceleme ................................................................................. 32 BÖLÜM III BULGULAR ............................................................................................. 34 3.1 Alopecosa pulverulenta (Clerck, 1757) Türüne ait Sitogenetik Bulgular ................ 34 3.2 Alopecosa accentuata (Latreille, 1817) Türüne ait Sitogenetik Bulgular ................ 37 BÖLÜM IV SONUÇ VE ÖNERİLER ........................................................................... 40 KAYNAKLAR ............................................................................................................... 47 ÖZ GEÇMİŞ…………………………………………………………………………....55 TEZ ÇALIŞMASINDA ÜRETİLEN ESERLER (MAKALE,BİLDİRİ,POSTER VB.)56 viii ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil 1.1. Çekirdeğin genel yapısı ………………………………………………………4 Şekil 1.2. DNA molekülünden metafaz kromozomu oluşumuna kadar organizasyon aşamaları………………………………………………………………..……....6 Şekil 1.3. Kromozomların sentromer yerlerine göre sınıflandırılması …………..……...8 Şekil 1.4 Mitoz bölünme döngüsü...……………………………………………………..9 Şekil 1.5 Bir örümceğin dorsal ve ventralden görünüşü...……………………..………12 Şekil 1.6 Genel bir örümceğin anatomisi ………………………………………………14 Şekil 1.7 Lycosidae örümceğinin genel vücut yapısı …………………………………..15 Şekil 2.1 Arazi Çalışmasının yapıldığı alanlar………………………………………….27 Şekil 3.1 Alopecosa pulverulenta (Clerck, 1757) türüne ait Metafaz I’deki kromozomlar…………………………………………………………………..35 Şekil 3.2 Alopecosa pulverulenta (Clerck, 1757) türüne ait Metafaz