KRONIEK 2007 Overzicht van de partijpolitieke gebeurtenissen van het jaar 2007 Paul Lucardie en Gerrit Voerman 1. Inleiding In politiek opzicht lijkt 2007 vooral een jaar van consolidatie. De verras- sende uitslag van de Tweede-Kamerverkiezingen van 2006 werkte door in de kabinetsformatie en werd weerspiegeld in de Provinciale Statenverkie- zingen, die op hun beurt natuurlijk de samenstelling van de Eerste Kamer bepaalden. De spanningen binnen de VVD leidden tot het ontstaan van een (in Nederland) uniek soort politieke beweging. Deze gebeurtenissen staan centraal in de Kroniek van 2007. Deze Kroniek beschrijft de partijpolitieke gebeurtenissen, dat wil zeggen de ontwikkelingen binnen de in de Eerste en Tweede Kamer vertegenwoordigde partijen, voorzover die zich althans buiten het parlement afspeelden. Handelingen van bewindslieden en volks- vertegenwoordigers worden immers elders al gedocumenteerd. Voor dit overzicht werden artikelen geraadpleegd uit de dagbladen NRC Handelsblad, Trouw, de Volkskrant, Nederlands Dagblad en Reforina- torisch Dagblad. Daarnaast werden partijdocumenten (brochures, par- tijbladen, congresstukken en dergelijke) doorgenomen. Ten slotte werd informatie vergaard van door het DNPP gearchiveerde websites van po- litieke partijen. Om de gebeurtenissen binnen de afzonderlijke partijen in een context te plaatsen, worden eerst de politieke 'hoofdmomenten' uit 2007 kort geschetst.' Zie voor een uitvoeriger overzicht van de politieke hoofdmomenten uit 2007: A. van Kessel en M. Leenders, 'Het parlementaire jaar 2006-2007', in: C.C. van Baalen e.a., red., De moeizame worsteling met de nationale identiteit. Jaarboek Parlementaire Geschiedenis 2007, Amsterdam, 2007, 173-188; en Charlotte Brand, 'Het parlementaire jaar 2007-2008', in: C.C. van Baalen e.a., red., Het feest van de democratie. Rituelen, symbo- len en tradities. Jaarboek Parlementaire Geschiedenis 2008, Amsterdam, 2008, 145-162. 2. Hoofdmomenten formatie vierde kabinet-Balkenende Op 20 december 2006 werd H.H.F. Wijffels (CDA) tot informateur be- noemd (zie ook Jaarboek 2006 DNPP, blz. 27). In januari voerde hij gesprekken met de lijsttrekkers van CDA, PvdA en ChristenUnie, vaak op lokaties die voor de media verborgen werden gehouden. Op 7 februari presenteerde Wijffels een regeerakkoord, getiteld Samen leven, samen werken. De nadruk viel op duurzame groei, sociale samen- hang, participatie en respect, terwijl marktwerking minder aandacht kreeg. De privatisering van de luchthaven Schiphol ging niet door, maar wel de deelname aan de ontwikkeling van een nieuw gevechtsvliegtuig, de Joint Strike Fighter (JSF). Topinkomens bij de overheid zouden aan een maximum gebonden worden. De Kroon zou burgemeesters en com- missarissen van de koningin blijven benoemen, zij het op bindende voordracht van gemeenteraad respectievelijk Provinciale Staten. In Ne- derland aanwezige asielzoekers die voor 2001 een aanvraag hadden in- gediend maar geen verblijfsvergunning hadden gekregen, zouden die in principe alsnog krijgen (zie ook Jaarboek 2006 DNPP, blz. 27-28). Op 9 februari werd J.P. Balkenende, demissionair premier en politiek leider van het CDA, benoemd tot formateur. Op 22 februari werd het vierde kabinet-Balkenende beëdigd. Het was als volgt samengesteld: J.P. Balkenende, minister-president en minister van Algemene Zaken (CDA); W.J. Bos, vice-minister-president en minister van Financiën (PvdA); A. Rouvoet, vice-minister-president en minister voor Jeugd en Gezin (ChristenUnie); M.J.M. Verhagen, minister van Buitenlandse Zaken (CDA); A.G. Koenders, minister voor Ontwikkelingssamenwerking (PvdA); E.M.H. Hirsch Ballin, minister van Justitie (CDA); Mevr. G. ter Horst, minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijks- relaties (PvdA); R.H.A. Plasterk, minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (PvdA); B. van Middelkoop, minister van Defensie (ChristenUnie); Mevr. J.M. Cramer, minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer (PvdA); Mevr. C.P. Vogelaar, minister voor Wonen, Wijken en Integratie (PvdA); C.M.P.S. Burlings, minister van Verkeer en Waterstaat (CDA); Mevr. M.J.A. van der Hoeven, minister van Economische Zaken (CDA); Mevr. G. Verburg, minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (CDA); 4 J.P.H. Donner, minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (CDA); A. Klink, minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (CDA). Het vierde kabinet-Balkenende telde even veel vrouwen als het tweede. Twaalf ministers zou men als nieuwkomers kunnen beschouwen. Van de elf staatssecretarissen behoorden zes tot de PvdA, vier tot het CDA en één tot de ChristenUnie. De PvdA-staatssecretarissen A. Aboutaleb en mevr. N. Albayrak hebben beiden een dubbele nationaliteit: ze bezitten niet alleen een Nederlands maar ook een Marokkaans respectievelijk Turks paspoort .2 Dat vormde aanleiding voor de Partij voor de Vrijheid (PVV) om reeds in februari hierover een motie in te dienen, die overigens alleen steun kreeg van de eigen fractie en dus verworpen werd. Op i maart presenteerde premier Balkenende de regeringsverklaring. Hij kondigde aan dat het kabinet de komende honderd dagen vooral zou besteden aan een 'dialoog met de samenleving'. De PVV diende meteen een motie van wantrouwen in, die echter door geen enkele andere fractie gesteund werd. VVD-leider M. Rutte leverde ook kritiek op de dubbele nationaliteit van staatssecretaris Albayrak die immers meer dan haar Marokkaanse collega de mogelijkheid had die op te geven - maar richtte zijn pijlen voornamelijk op de 'bedilzucht' en 'betutteling' van het nieuwe kabinet. Na de dialoog met de samenleving presenteerde het kabinet in juni een meer uitgewerkt beleidsprogramma. In december trad de staatssecretaris voor Defensie, C. van der Knaap (CDA) af om burgemeester te worden van de gemeente Ede. Hij werd op- gevolgd door zijn partijgenoot J.G. de Vries, die eerder assistent van Balkenende en campagneleider van het CDA was geweest. Provinciale Statenverkiezingen De Provinciale Statenverkiezingen, die op 7 maart plaats vonden, wer- den als een eerste graadmeter van de populariteit van het nieuwe kabinet beschouwd. Niettemin hielden de meeste partijleiders zich op de achter- grond, behalve SP-leider J.G.C.A. Marijnissen en VVD-leider Rutte. De PvdA deed wel met een landelijk team ('PvdA-roodshow') alle provin- cies aan. 2 De Marokkaanse overheid staat op het standpunt dat haar onderdanen de Maroldcaanse nationaliteit niet kunnen opgeven. De Turkse overheid gaat niet zo ver, al wordt behoud van de Turkse nationaliteit bepaald niet ont- moedigd. Tabel]. Uitslag Provinciale Statenverkiezingen 2007 2003 2007 %%zetels zetels CDA 28,0 222 25,0 151 PvdA 24,1 198 17,9 114 VVD 18,5 138 18,1 101 GroenLinlcs 6,9 51 6,2 32 ChristenUnie/ SGP*) 6,4 50 8,7 52 SP 5,6 38 14,8 83 D66 4,6 31 2,6 9 LPF 2,9 17 0,2 0 FNP 0,6 7 0,5 5 PNL 0,3 2 0,3 1 PvhN 0,2 2 0,2 1 PVZ 0,1 2 0,2 2 Leefbaar ZH 0,2 1 0,6 1 ONBIVSP**) 0,2 1 0,5 1 PAD - - 2,6 9 Brabant Partij - - 0,3 1 Mooi Utrecht - - 0,2 1 overige 1,4 4 1,1 0 totaal 100,0 764 100,0 564 opkomst 47,6 46,4 *) In Noord-Holland en Noord-Brabant hadden ChristenUnie en SGP gezamenlijke lijsten ingediend; in Groningen, Friesland en Limburg nam alleen de ChristenUnie deel; in de overige provincies deden beide partijen mee. **) Ouderenpartij Noord-Holland in combinatie met de Verenigde Se- niorenpartij (VSP); laatstgenoemde partij nam in sommige provincies in andere combinaties of zelfstandig deel zonder daarbij zetels te behalen. Bron: Kiesraad, Den Haag, 2007 (www.verkiezingsuitslagen.nl) De uitkomst van de Statenverkiezingen zou als consolidatie van de ver- schuivingen van november 2006 kunnen worden geduid (zie tabel 1). De verliezers van toen - CDA, D66, PvdA en VVD -verloren opnieuw, in meer of mindere mate. De ChristenUnie, Partij voor de Dieren (PvdD) en SP boekten opnieuw winst. De PVV, die in november met negen zetels de Kamer binnen was gekomen, nam niet aan de Staten- 6 verkiezingen deel - waarmee zij mogelijk de VVD verlies bespaarde. De liberalen gingen nu slechts licht in stemmental achteruit (0,4 pro- cent). Provinciale partijen die al in de Staten vertegenwoordigd waren, zoals de Fryske Nasjonale Party (FNP) en de Partij Nieuw Limburg (PNL), leden verlies. In Drenthe verdwenen de Onafhankelijke Partij Drenthe (OPD) en Drents Belang (DB) helemaal uit de Staten. Nieuwe provinciale partijen rukten echter op in Noord-Brabant en Utrecht. De LPF verdween uit alle Staten. Vooral voor de kleine partijen maakte de vermindering van het totaal aantal zetels in de Staten (van 764 naar 564) het leven moeilijker. Overigens betekent deze vermindering dat een vergelijking met het in 2003 behaalde zeteltal lastig is. In Limburg ontstond enige deining rond de Partij voor de Jongeren, die niet aan de verkiezingen mocht deelnemen omdat zij ondersteuningsver- klaringen vervalst zou hebben. De partij noemde de beschuldiging 'smaad'. Christen-democraten en sociaal-democraten bleven ondanks hun verlie- zen dominant in de provinciale besturen. Alleen in Zeeland hield een coalitie van CDA, ChristenUnie, GroenLinks en SGP de PvdA buiten de deur. De VVD kon in Drenthe, Flevoland, Noord- en Zuid-Holland, Utrecht en Brabant gedeputeerden leveren. De grote winnaar, de SP, slaagde daar nergens in. Eerste-Kamerverkiezingen De Statenverkiezingen hadden extra aandacht gekregen omdat gespe- culeerd werd dat de regeringspartijen zoveel verlies zouden kunnen lij- den dat ze hun meerderheid in de Eerste Kamer zouden kwijtraken. Dat bleek echter niet het geval. CDA, ChristenUnie en PvdA haalden in de Eerste Kamer, die op 29 mei door de nieuwe Statenleden gekozen werd, een krappe meerderheid: 39 van de 75 zetels (zie tabel 2). Het samen- werkingsverband van provinciale partijen, de Onafhankelijke Senaats- fractie (0SF) wist haar zetel te handhaven, maar de LPF verdween uit de Eerste Kamer. De PvdD kwam met één zetel in de senaat. De Statenleden, die de senatoren kiezen, volgen over het algemeen de aanwijzingen van hun partij. Ze kunnen daar echter ook van afwijken en een voorkeurstem uitbrengen, bijvoorbeeld op een lager geplaatste kan- didaat uit de eigen regio. Dat gebeurde in 2007 zelfs vijf keer.