RADA REDAKCYJNA JACEK BIELECKI (Uniwersytet Warszawski), MIECZYS£AW K. B£ASZCZYK (SGGW Warszawa), RYSZARD CHRÓST (Uniwersytet Warszawski), JERZY D£UGOÑSKI (Uniwersytet £ódzki), DANUTA DZIER¯ANOWSKA (Centrum Zdrowia Dziecka), EUGENIA GOSPODAREK (Collegium Medicum UMK w Bydgoszczy), JERZY HREBENDA (Uniwersytet Warszawski), WALERIA HRYNIEWICZ (Narodowy Instytut Leków), MAREK JAKÓBISIAK (Akademia Medyczna w Warszawie), MIROS£AW KAÑTOCH (Pañstwowy Zak³ad Higieny), ANDRZEJ PASZEWSKI (Instytut Biochemii i Biofizyki PAN), ANDRZEJ PIEKAROWICZ (Uniwersytet Warszawski), ANTONI RÓ¯ALSKI (Uniwersytet £ódzki), BOHDAN STAROCIAK (Akademia Medyczna w Warszawie), BOGUS£AW SZEWCZYK (Uniwersytet Gdañski), EL¯BIETA TRAFNY (Wojskowy Instytut Higieny i Epidemiologii), STANIS£AWA TYLEWSKA-WIERZBANOWSKA (Pañstwowy Zak³ad Higieny), GRZEGORZ WÊGRZYN (Uniwersytet Gdañski), PIOTR ZIELENKIEWICZ (Uniwersytet Warszawski) REDAKCJA JERZY HREBENDA (redaktor naczelny), JACEK BIELECKI (zastêpca), BOHDAN STAROCIAK (sekretarz), MARTA BRZÓSTKOWSKA (korekta tekstów angielskich) Adresy redakcji Redaktorzy: Instytut Mikrobiologii, Wydzia³ Biologii, Uniwersytet Warszawski ul. Miecznikowa 1, 02-096 Warszawa, tel. (0 22) 554 13 05/304, fax (0 22) 554 14 04 e-mail: [email protected]; [email protected] Sekretarz Zak³ad Mikrobiologii Farmaceutycznej, Akademia Medyczna ul. Oczki 3 (parter), 02-007 Warszawa, tel. (0 22) 628 08 22, (0 22) 621 13 51 e-mail: [email protected] PUBLIKACJE METODYCZNE I STANDARDY Redaktor odpowiedzialny: STEFANIA GIEDRYS-KALEMBA (Pomorska Akademia Medyczna w Szczecinie) Adres Redaktora dzia³u Publikacje Metodyczne i Standardy Katedra i Zak³ad Mikrobiologii i Immunologii Pomorskiej Akademii Medycznej, Al. Powstañców Wlkp. 72, 70-111 Szczecin, tel./fax: (091) 46 616 51, 52, lub fax: (091) 46 616 59, e-mail: [email protected] lub [email protected] Stali recenzenci: JERZY D£UGOÑSKI (Uniwersytet £ódzki), WALERIA HRYNIEWICZ (Narodowy Instytut Leków), JÓZEF KUR (Politechnika Gdañska), EUGENIUSZ MA£AFIEJ (Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki), ANNA PRZONDO-MORDARSKA (Akademia Medyczna we Wroc³awiu) CZASOPISMO WYDAWANE Z FINANSOW¥ POMOC¥ KOMITETU BADAÑ NAUKOWYCH Index Copernicus ICV = 3,06 (2006); Pismo indeksowane w EMBASE/Excerpta Medica Na ok³adce: Mikrofotografia fluoroscencyjna cytoszkieletu aktynowego komórek nab³onkowych linii Int407 zainfekowanych szczepem Bacillus subtilis wydzielaj¹cym hemolizynê listeryjn¹ (fot. Jaros³aw Winiewski, Instytut Mikrobiologii UW). Projekt ok³adki: Jerzy Grzegorkiewicz POLSKIE TOWARZYSTWO MIKROBIOLOGÓW Nak³ad 1150 + 15 egz., Objêtoæ 10 arkuszy wyd., Papier offser 80 g Sk³ad i druk: Zak³ad Wydawniczy Letter Quality, 01-216 Warszawa, Brylowska 35/38, tel. 0 22 631 45 18, 0 607 217 879, e-mail: [email protected] POST. MIKROBIOL., 2007, 46, 1, 34 http://www.pm.microbiology.pl Zmar³ prof. dr Uli Schwarz (10.06.1934 21.12.2006) W grudniu ubieg³ego roku zmar³ prof. dr Uli inaktywacja PBP2, przestawiaj¹ syntezê mureiny z typu Schwarz d³ugoletni dyrektor Instytutu Maksa elongacyjnego do syntezy typu kulistego. Autorzy po- Plancka w Tybindze, (M.P.G. Institut für Virusforschung, stulowali, ¿e aktywnoæ PBP5 i PBP2 s¹ niezbêdne Tübingen obecnie Max-Planck Institut für Entwicklungs- komórce E. coli, odpowiednio w procesach wzrostu biologie) oraz w ostatnich latach swego ¿ycia, ju¿ po (elongacji) oraz jej podzia³u. przejciu na emeryturê, dyrektor Shanghai Institute for W po³owie lat 70-tych Profesor zainicjowa³ w kiero- Advanced Studies Chinese Academy of Sciences. wanym przez siebie Zak³adzie badania z zakresu neuro- Nazwisko profesora U. Schwarza zwi¹zane jest fizjologii pierwotny zamys³ badañ polega³ na próbach w sposób szczególny z Polsk¹ w latach 70-tych, a¿ do znalezienia w homogenacie komórek siatkówki oka pocz¹tków transformacji ustrojowej, inicjowa³ oraz bia³ek, które mog³yby pe³niæ rolê markerów, pozwala- utrzymywa³ bardzo cis³¹ wspó³pracê naukow¹ z kilkoma j¹cych na przeledzenie procesu ró¿nicowania. Ten nurt uczelniami w Polsce (Uniwersytetem w Gdañsku, Uni- zainteresowañ utrzyma³ Profesor do koñca ¿ycia (ostat- wersytetem Warszawskim oraz UMCS-em). W wyniku nia publikacja wspó³autorstwa U. Schwarza z dzie- tego, wielu m³odych polskich uczonych korzysta³o ze dziny neurofizjologii ukaza³a siê w 2006 r). stypendiów naukowych lub kontraktów, finansowanych W pocz¹tkach lat 80-tych Uli Schwarz jako z funduszy niemieckich, g³ównie Towarzystwa Naukowe- przedstawiciel M.P.G wyjecha³ do Chin, gdzie kilka mie- go Maksa Plancka. Profesor zawsze rezerwowa³ w swej siêcy pracowa³ w Szanghajskim Instytucie Biochemii pracowni miejsce dla goci z Polski oprócz Niemców i Biologii Komórki Chiñskiej Akademii Nauk. Wraz i Polaków pracowali tam te¿ m³odzi Amerykanie, Angli- z profesorem Z huang Xiaohui za³o¿y³ na miejscu cy czy te¿ Hiszpanie. Uli Schwarz odwiedza³ kilka- Gocinne Laboratorium Maksa-Plancka. Celem inwesty- krotnie nasz kraj, wyg³aszaj¹c wyk³ady oraz uczestni- cji M.P.G w Chinach by³a pocz¹tkowo chêæ pomocy cz¹c w seminariach b¹d konferencjach naukowych. m³odym naukowcom Kraju rodka w rozwijaniu wspó³- Jego obecnoæ w Polsce dawa³a nam poczucie ³¹cznoci czesnej biochemii. Chodzi³o g³ównie o doran¹ pomoc intelektualnej z uczonymi europejskimi. W tych czasach laboratoryjn¹ oraz jak s¹dzê transfer do Chin europej- by³o to wartoci¹ niezwykle cenn¹. skich technologii i zachodnich standardów. W dalszej ko- Zainteresowania naukowe U. Schwarza koncen- lejnoci powsta³ Shanghai Institute For Advenced Studies trowa³y siê g³ównie na badaniach budowy, syntezy oraz Chinese Academy of Scientes (SIS), którego dyrektorem funkcji biologicznej jednego z polimerów ciany komór- zosta³ prof. dr Uli Schwarz. Instytut (informacja kowej Escherichia coli mureiny. Do cenniejszych Jego z witryny internetowej Instytytu) ma odpowiadaæ na naj- osi¹gniêæ w tym zakresie zaliczyæ mo¿na prace nad cha- bardziej istotne, egzystencjonalne problemy wspó³czes- rakterystyk¹ hydrolaz mureiny (identyfikacja, oczyszcza- noci jego zadaniem miêdzy innymi jest integracja nie, w³aciwoci biologiczne, rozmieszczenie topogra- uczonych ró¿nych specjalnoci z wielu pañstw. Stanowiæ ficzne w komórce), szczególnie interesowa³a Go wtedy ma te¿ forum dyskusyjne na którym omawiane s¹ pod- (lata 70-te) transglikozylaza. Analizuj¹c fragmenty mure- stawowe problemy zwi¹zane z postêpem nauki i cywili- iny E. coli trawione endopeptydaz¹ prof. U. Schwarz zacji (s¹ nimi dla przyk³adu zagro¿enia wynikaj¹ce z de- wraz z wspó³pracownikami (zespo³y z Tybingi oraz prof. gradacji rodowiska, biosfery, redukcji biodywersji itp.) N. Nanningi z Amsterdamu) stwierdzili, i¿ ³añcuchy cu- Jedna z form dzia³alnoci Instytutu polega na organizowa- krowe w cz¹steczce polimeru wykazuj¹ w komórce orien- niu cyklicznych dyskusji okr¹g³ego sto³u. Temat ostatniej tacjê perpendicularn¹. Kolejne badania Profesora koncen- odbytej w pocz¹tkach grudnia 2006 roku zosta³ sformu³o- trowa³y siê na bia³kach wi¹¿¹cych penicylinê PBP E. coli. wany jako The Larger City as an Ecological System. W Zak³adzie Biochemii M.P.G, Tübingen (jego szefem W ¿yciu prywatnym Profesor by³ cz³owiekiem nie- by³ do koñca ¿ycia U. Schwarz) opracowano w roku 1980 zwykle kulturalnym, przedsiêbiorczym o du¿ej wiedzy oryginaln¹ metodê identyfikacji bia³ek PBP. W zapropo- oraz poczuciu humoru. By³ towarzyski, wspaniale goto- nowanej procedurze znakowan¹ penicylinê zast¹piono wa³ i by³ prawdziwym znawc¹ win oraz serów. By³ opty- 125I-ampicylin¹, zabieg ten skraca³ okres detekcji PBP. mist¹, blinich stara³ siê traktowaæ jak przyjació³. mieræ Ukoronowaniem badañ nad PBP by³y prace dotycz¹- Profesora jest szczególnie bolesna dla Jego uczniów, ce roli biologicznej bia³ek PBP4, PBP5 i PBP2 E. coli. znajomych i przyjació³. U.Schwarz wraz z wspó³pracownikami wykazali, i¿ nadprodukcja PBP5 (D-alanino karboksypeptydazy) lub Jerzy Hrebenda 4 MIROS£AWA W£ODARCZYK, GRA¯YNA RUDZICZ Prof. Dr. Uli Schwarz died (10.06.1934 21.12.2006) Prof. Dr. Uli Schwarz for many years director carboxypeptidase) or inactivation of PBP2 changes the of the Max Planck Institute in Tuebingen (M.P.G. Institut pattern of murein synthesis from the elongation type to für Virusforschung, Tübingen, now renamed Max-Planck spherical type. This effect led authors to the conclusion Institut für Entwicklungsbiologie) and during the last that PBP5 and PBP2 are necessary for growth (elonga- few years, already after retiring, director of the Shanghai tion) and division of E. coli cells. Institute for Advanced Studies, Chinese Academy of In the mid 1970s, Prof. U. Schwartz broadened Sciences died of a heart attack in December last year. the scope of research conducted in the Institute he directed Professor U. Schwarz and Poland were bound to neurophysiology the initial idea was to analyze together by special ties between the 1970s and the homogenated cells obtained from retina in search for pro- beginning of political transformation in Poland, he ini- teins that could serve as markers of the process of cell tiated and maintained a very close scientific cooperation differentiation. Professor remained interested in this topic with different universities across the country (Univer- until the end of his life (the last article dealing with this sity of Gdañsk, Warsaw University and UMCS). Thanks issue U. Schwartz published as a co-author in 2006). to him, many young Polish researchers were granted In the early 1980s, Uli Schwartz went to China fellowships and received funding from German founda- as a representative of M.P.G., where he worked in the tions, mainly