Nr 1 (27) Rocznik (XIV) 2019 LINGVARIA ARIA V ING L www.akademicka.pl Rocznik (XIV) 2019 Nr 1 (27) LingVaria LingVaria PÓłROCZNIK WYDZIAłU POLONISTYKI UNIWERSYTETU JAGIEllOńSKIEGO ROK XIV (2019), NR 1 (27) Rada Naukowa prof. Jolanta Antas (Uniwersytet Jagielloński, Kraków), prof. Jan Fellerer (University of Oxford), проф. Євгенія A. Карпіловська (Національна академія наук України, Київ), prof. Krystyna Kleszczowa (Uniwersytet Śląski, Katowice), prof. Halina Kurek (Uniwersytet Jagielloński, Kraków), prof. Janina Labocha (Uniwersytet Jagielloński, Kraków), prof. Koji Morita (Tokyo University of Foreign Studies, Section of Polish Studies, Tokyo), prof. Anna Pajdzińska (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin), prof. Renata Przybylska (Uniwersytet Jagielloński, Kraków) Redakcja prof. Mirosław Skarżyński (redaktor honorowy), dr hab. Maciej Rak (redaktor naczelny), dr hab. Kinga Tutak, dr Tomasz Kurdyła (sekretarz redakcji), dr Anna Czelakowska Adres redakcji „LingVaria” Wydział Polonistyki UJ, ul. Gołębia 20, 31-007 Kraków, pok. 33a e-mail: [email protected] www.lingvaria.polonistyka.uj.edu.pl journals.akademicka.pl/lv ISSN 1896-2122, e-ISSN: 2392-1226 Wersją pierwotną (referencyjną) czasopisma jest wersja elektroniczna © Copyright by the Jagiellonian University and individual authors Wydawca: „Księgarnia Akademicka” Sp. z o.o. ul. św. Anny 6, 31-008 Kraków e-mail: [email protected] www.akademicka.pl „Księgarnia Akademicka” prowadzi sprzedaż i prenumeratę „LingVariów” Opublikowanie 4. elektronicznych numerów półrocznika Lingvaria – zadanie finansowane w ramach umowy nr 643/P-DUN/2018 ze środków Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę Redakcja: Justyna Wójcik Korekta: Judyta Wałęga Skład i łamanie: Małgorzata Manterys-Rachwał Opracowanie graficzne okładki: Paweł Sepielak Tłumaczenie streszczeń na ang.: Kamil Stachowski SPIS treści Od redaktora naczelnego 9 Mirosław Skarżyński: Geneza i początki Studium Słowiańskiego UJ 11 Bogusław Dunaj: Badania polszczyzny krakowskiej – przeszłość i teraźniejszość 35 Zagadnienia ogólne Aleksandra Niewiara: Gra figurami pamięci zbiorowej w utworze artystycznym Z zagadnień lingwistyki pamięci 51 Magdalena Majewska: Językowo-kulturowy obraz męskości w felietonach Tomasza Raczka 67 Polszczyzna współczesna Kazimierz Sikora: Żydy i psy w stadionowym języku nienawiści 79 Iwona Kosek: O jednej z jednostek kompletny 91 Dialektologia Swietłana M Tołstojowa: Język i kultura polskich górali 105 Gerd Hentschel: Obserwacje dotyczące rozpowszechnienia germanizmów leksykalnych we współczesnym regiolekcie śląskim 113 Lidia Przymuszała: Klapać na pyszczysku, czyli o śląskiej leksyce i frazeologii dotyczącej mówienia 133 Mirosław Jankowiak: Relikty polszczyzny północnokresowej na rubieżach dawnej Rzeczypospolitej (południowe ziemie obwodu pskowskiego) Cz I 149 Helena Grochola-Szczepanek, Rafał L Górski, Ruprecht von Waldenfels, Michał Woźniak: Korpus języka mówionego mieszkańców Spisza 165 6 SPIS TReścI Socjolingwistyka Katarzyna Konczewska: Szlachta grodzieńska na początku XXI w – język i tożsamość Zarys problematyki 183 Etnolingwistyka Joanna Szadura: Zagadka bratka Nazwa jako narzędzie językowego porządkowania świata 203 Olga Kielak: Zwierzęta domowe w trzech modelach ludowego opisu świata 217 Z zagadnień bilingwizmu Magdalena Grycan: O polszczyźnie w cieniu Marca ’68: studium przypadku polskich Żydów – francuskich imigrantów 233 Magdalena Grupa-Dolińska: Frazeologiczne kalki, półkalki i hybrydy w mowie dwujęzycznej społeczności staroobrzędowców mieszkających w Polsce 249 Etymologia Adam Fałowski, Wiktoria Hojsak: Z etymologii łemkowskich Cz III 261 Elwira Kaczyńska, Krzysztof Tomasz Witczak: Późnolakońska nazwa rzepy 279 Przypomnienia Od redakcji 295 Bogusław Dunaj: Kazimierz Nitsch jako historyk języka 297 Joanna Okoniowa: Słownik gwarowy Kazimierza Nitscha 307 Jerzy Reichan: Kazimierz Nitsch i Mały atlas gwar polskich 317 Jadwiga Zieniukowa: Profesor Kazimierz Nitsch i jego językoznawcze środowisko we wspomnieniach studentki z lat 50 XX w 331 Maciej Rak: Kazimierz Nitsch i etnologia 339 Polemika Wanda Fijałkowska: Dlaczego warto odróżniać sufiks od końcówki? (na marginesie artykułu Marka Stachowskiego Terminy „sufiks” i „końcówka” w polskiej terminologii gramatycznej) 353 SPIS TReścI 7 Debiuty naukowe Adrianna Piotrowska: Związki przymiotnika były z rzeczownikami 365 Anna Mazur: Wielojęzyczność indywidualna jako problem badawczy lingwistyki Przypadek Bronisława Malinowskiego 377 LingVaria Rok XIV (2019) | 1 (27) | s. 9–10 Maciej Rak Uniwersytet Jagielloński, Kraków [email protected] https://orcid.org/0000-0003-0042-1406 OD REDAKTORA NACZELNEGO Od czternastego rocznika „LingVariów” nastąpiły pewne zmiany w redakcji Na wniosek prof Mirosława Skarżyńskiego decyzją Rady Wydziału Polonistyki UJ z 12 XII 2018 r redaktorem naczelnym został piszący te słowa M Skarżyński jest z kolei redaktorem honorowym W artykule z 2015 r Dziesięć lat „LingVariów” mo- żemy przeczytać, jakie były początki pisma i jak zmieniała się redakcja Każdy z jej członków został doceniony miłym słowem z wyjątkiem M Skarżyńskiego, o którym właściwie są tam suche, zdawkowe informacje Stało się tak dlatego, że faktycznym autorem tekstu był właśnie założyciel i pierwszy redaktor naczelny „LingVariów” Skromność nakazała mu podpisać artykuł jako Redakcja i pominąć swoją osobę Przed opublikowaniem pokazał mi jednak ten tekst (byłem wówczas sekretarzem redakcji) i zapytał, czy czegoś czasem nie pominął Powiedziałem, że właściwie nie ma tam nic o naczelnym (to samo zauważył prof Władysław Miodunka), na co prof Skarżyński we właściwy sobie sposób odrzekł: A dlaczego ma tam coś być? Teraz mam możliwość, by uzupełnić tamten brak Co prawda nie jestem w redakcji „LingVariów” od początku, czyli od 2006 r , jednak współpracuję z M Skarżyńskim już dziesięć lat, najpierw jako redaktor dzia- łów dialektologicznego i etnolingwistycznego, później także jako sekretarz redakcji, wreszcie jako zastępca redaktora naczelnego Mogę więc z tej perspektywy napi- sać, jak wyglądała praca z naczelnym, a teraz redaktorem honorowym Po pierw- sze, M Skarżyński jest bardzo wymagający, i to nie tylko w stosunku do członków redakcji, ale też do wszystkich, którzy mieli styczność z pismem, czyli autorów, 10 MACIEJ RAK recenzentów, wydawnictwa Ale najbardziej wymagający jest w stosunku do siebie, po prostu żyje „LingVariami” Nie jest osobą, która dwa razy do roku („LV” to, jak wiadomo, półrocznik) przypomina sobie, że ma pewne obowiązki Cały czas zabie- ga o dobro pisma i poziom publikowanych w nim artykułów Po drugie, redaktor honorowy jest niezwykle pracowity, a chodzi mi tu nie tylko o działania na rzecz „LingVariów” i edytorską skrupulatność w pracy redakcyjnej, ale też o twórczość na- ukową Pisze systematycznie artykuły i książki, w ostatnim czasie głównie z zakresu historii polskiego językoznawstwa Po trzecie, dzięki utworzeniu w „Ling Variach” działu Z przeszłości językoznawstwa, a także zainicjowaniu serii sympozjów „Przy- pomnienia” prof Skarżyński zintensyfikował badania nad naszą tożsamością ling- wistyczną Uczył nas (członków redakcji) zawsze, żeby patrzeć nie tylko do przo- du, ale również wstecz, na dokonania naszych poprzedników Po czwarte, w 2007 r powołał do życia „Bibliotekę LingVariów”, w której dotychczas wyszło 27 tomów (w tym książki habilitacyjne i na tytuł profesora), od 2011 r wychodzi też „Biblio- teka LingVariów Glottodydaktyka” (jej dorobek to 16 książek), której redaktorem jest W Miodunka Po piąte, M Skarżyński jest odważny Mam tu na myśli śmiałą decyzję z końca 2005 r o utworzeniu na nowo powstałym Wydziale Polonistyki UJ pisma językoznawczego Z tą inicjatywą wyszedł W Miodunka, wówczas prorek- tor UJ ds polityki kadrowej i finansowej, a jej zrealizowanie zaproponowano właś- nie M Skarżyńskiemu Językoznawcy mieli już wtedy gdzie publikować, kolejne czasopismo mogło się utrzymać (jako lokalny periodyk, do którego piszą lingwi- ści z ul Gołębiej), upaść lub się rozwijać Dzięki zaangażowaniu M Skarżyńskiego „LingVaria” nie upadły i nie są lokalne, rozwijają się od kilkunastu lat, stanowiąc konkurencję – w dobrym tego słowa znaczeniu – dla czasopism o renomie usta- lonej już przed kilkudziesięciu laty Początkowo „LingVaria” były pismem głównie polonistycznym, dziś sporo miejsca zajmują też slawistyka i zagadnienia ogólno- lingwistyczne Wszystko to zasługa i osiągnięcie M Skarżyńskiego, który nadal jest w redakcji, pracuje z nami, czuwa nad tym, co robimy, i – jeśli trzeba – upomina Za to wszystko jestem mu bardzo wdzięczny Jak wygląda pierwszy numer „LingVariów” z nowym redaktorem naczelnym? Podobnie jak poprzednie Ponieważ jako redaktor czasopisma czuję się wychowan- kiem M Skarżyńskiego, nie planujemy (jako redakcja) zmiany profilu pisma, idzie- my drogą, którą utorowały minione lata i działania pierwszego redaktora Nadal chcemy, by „LingVaria” były miejscem spotkania językoznawców, którzy widzą ję- zyk z różnych perspektyw, by dokonywała się tu wymiana myśli polskiej i obcej, by debiutowali młodzi, by była mowa zarówno o nowościach metodologicznych, jak i o historii dyscypliny Tego ostatniego tematu dotyczy artykuł M Skarżyńskiego – Geneza i początki Studium Słowiańskiego UJ, który otwiera pierwszy numer czterna- stego rocznika „LingVariów” LingVaria Rok XIV (2019) | 1 (27) | s. 11–33 https://doi.org/10.12797/LV.14.2019.27.01 Mirosław Skarżyński Uniwersytet Jagielloński, Kraków [email protected] https://orcid.org/0000-0003-4861-8558 GENEZa i POCZąTKI STUDIUM SłOWIAńSKIEGO UJ