De ACM Spoormonitor 2016 Directie Telecom, Vervoer en Post Maart 2017 1 Inhoudsopgave Inhoudsopgave ...................................................................................................... 2 Samenvatting ......................................................................................................... 4 1 Inleiding .......................................................................................................... 8 1.1 Afbakening .......................................................................................................................................... 8 1.2 Onderzoeksmethodiek ........................................................................................................................ 9 1.3 Leeswijzer ........................................................................................................................................... 9 2 Ontwikkelingen op de spoorwegmarkten .................................................. 11 2.1 Het beheer van de hoofdspoorweginfrastructuur .............................................................................. 11 2.2 Goederenvervoer per spoor .............................................................................................................. 11 2.3 Personenvervoer per spoor ............................................................................................................... 15 2.4 Spooraannemers ............................................................................................................................... 19 2.5 Railexpediteurs, verhuur/leasebedrijven en wagenhouders ............................................................. 20 2.6 Overige partijen ................................................................................................................................. 20 3 Netverklaring ................................................................................................ 21 3.1 Inleiding ............................................................................................................................................. 21 3.2 Toegangsovereenkomsten ................................................................................................................ 21 3.3 Netverklaring 2016 ............................................................................................................................ 21 3.4 Netverklaring 2017 ............................................................................................................................ 23 3.5 Resultaat: Netverklaring gemiddeld niet langer voldoende ............................................................... 24 4 Capaciteitsverdeling .................................................................................... 25 4.1 Inleiding ............................................................................................................................................. 25 4.2 Wettelijk kader ................................................................................................................................... 25 4.3 Bevindingen capaciteitsverdeling nationaal ...................................................................................... 26 4.4 Resultaat: ontevredenheid over procedure rond jaardienst .............................................................. 30 4.5 Capaciteitsverdeling internationaal ................................................................................................... 31 4.6 Bevindingen capaciteitsverdeling internationaal ............................................................................... 31 4.7 Resultaat: verbeteringen mogelijk, tevredenheid over inzet ProRail ................................................. 31 5 Gebruiksvergoeding en prestatieregelingen ............................................. 33 5.1 Inleiding ............................................................................................................................................. 33 5.2 Wettelijk kader ................................................................................................................................... 33 Kostenoriëntatie gebruiksvergoeding voor het minimumtoegangspakket .............................................. 34 Differentiatie, prestatieregelingen en toeslag ......................................................................................... 34 5.3 Bevindingen ...................................................................................................................................... 34 Gebruiksvergoeding gemengde net ....................................................................................................... 34 Gebruiksvergoeding Betuweroute .......................................................................................................... 37 2 5.4 Prestatieregelingen ........................................................................................................................... 38 Prestatieregelingen gemengde net ........................................................................................................ 38 Prestatieregelingen Betuweroute ........................................................................................................... 39 Effectiviteit van de prestatieregelingen .................................................................................................. 39 5.5 Resultaat: graag meer financiële prikkels ......................................................................................... 39 6 Dienstvoorzieningen en diensten ............................................................... 40 6.1 Inleiding ............................................................................................................................................. 40 6.2 Wettelijk kader ................................................................................................................................... 40 6.3 Bevindingen ...................................................................................................................................... 40 6.4 Resultaat: waardering over dienstvoorzieningen en diensten loopt uiteen ....................................... 44 7 De OV-chipkaart en Trans Link Systems ................................................... 45 7.1 Inleiding ............................................................................................................................................. 45 7.2 Wettelijk kader ................................................................................................................................... 45 7.3 Bevindingen ...................................................................................................................................... 45 7.4 Resultaat: het huidige systeem van de OV-chipkaart kan klantvriendelijker ..................................... 47 8 Regionale spooraanbestedingen................................................................ 48 8.1 Inleiding ............................................................................................................................................. 48 8.2 Regionale spoorlijnen ........................................................................................................................ 48 8.3 Wettelijk kader ................................................................................................................................... 49 8.4 Ontwikkelingen markt voor regionale spoorconcessies Nederland ................................................... 50 8.5 Bevindingen ...................................................................................................................................... 50 8.6 Resultaat: partijen ervaren een ongelijk speelveld bij aanbestedingen ............................................ 51 9 Overige marktthema’s ................................................................................. 53 9.1 Inleiding ............................................................................................................................................. 53 9.2 Rol ACM ............................................................................................................................................ 54 10 Resultaten Spoormonitor ....................................................................... 56 Bijlage 1 - Deelnemers ACM Spoormonitor 2016 ............................................. 59 Bijlage 2 - Uitkomsten enquête ACM Spoormonitor 2016 ............................... 60 Bijlage 3 - Reactie van Trans Link Systems ...................................................... 70 3 Samenvatting De ACM geeft in deze Spoormonitor 2016 een schets van recente ontwikkelingen op de spoorwegmarkten. Ook presenteert de ACM hierin de resultaten van haar stakeholdersonderzoek onder 43 partijen. Recente ontwikkelingen op de spoorwegmarkten Nieuwe regelgeving De Europese Recast-richtlijn is van kracht geworden. Deze richtlijn is bedoeld om marktwerking op het spoor beter mogelijk te maken. De landen van de Europese Unie moeten de richtlijn vervolgens inpassen in de eigen spoorwetgeving. De belangrijkste veranderingen in deze richtlijn hebben te maken met: de verbetering van de eerlijke toegang tot het spoor de daarbij behorende dienstvoorzieningen en diensten de versterking en uitbreiding van de positie van de nationale toezichthouders op de spoormarkt. De ACM moet voortaan de tarieven en voorwaarden goedkeuren die een exploitant