70 lat gdańskiego ośrodka geograficznego 70 lat gdańskiego ośrodka geograficznego Teraźniejszość i przeszłość pod redakcją Jana A. Wendta © Copyright by Authors, Kraków 2016 isbn 978-83-65148-75-9 Redakcja i koRekta: Justyna Ostafin PRojekt okładki i skład: LIBRON Wydawnictwo LIBRON – Filip Lohner al. Daszyńskiego 21/13 31–537 Kraków tel. 12 628 05 12 e-mail: [email protected] www.libron.pl Spis treści Od redaktora 11 Jan a. Wendt Początki i rozwój gdańskiej geografii 15 Oni tworzyli geografię w Gdańsku 31 Jacek niesyt Katedra Geografii Ekonomicznej 101 Mariusz t. kistoWski Katedra Geografii Fizycznej i Kształtowania Środowiska 141 renata anisieWicz, krzysztof kopeć, Małgorzata pacuk Katedra Geografii Rozwoju Regionalnego 173 stanisłaW fedoroWicz Katedra Geomorfologii i Geologii Czwartorzędu 199 aleksandra cicharska Katedra Gospodarki Przestrzennej i Pracownia Dydaktyki Geografii 225 roMan cieśliński, zuzanna kraJeWska, Jerzy BłaszkoWski Katedra Hydrologii 241 Magdalena BoroWiak, pavel neytchev Katedra Limnologii i Pracownia Kartografii, Teledetekcji i Systemów Informacji Geograficznej 259 andrzeJ WyszkoWski, MirosłaW Miętus Katedra Meteorologii i Klimatologii 291 dariusz BoroWiak Historia Stacji Limnologicznej w Borucinie 313 roBert leJkoWski Historia składnicy map 333 Maurycy Żarczyński Studia doktoranckie – geografia na Wydziale Oceanografii i Geografii 337 MacieJ tarkoWski, Jan kruszeWski Studenckie Koła Naukowe Geografów 339 piotr paWeł Woźniak Studenckie Koło Naukowe Geomorfologów „PINGO” 349 Janusz filipiak Studenckie Koło Naukowe Meteorologów i Klimatologów 355 łukasz pietruszyński Studenckie Koło Naukowe Hydrologów 361 krzysztof kopeć Studenckie Koło Naukowe Gospodarki Przestrzennej 365 piotr p. Woźniak Oddział Gdański Polskiego Towarzystwa Geograficznego – portret rówieśnika 369 MirosłaWa MalinoWska Instytut Geografii w latach 2012–2015 379 Szanowni Państwo! Pracownicy Instytutu Geografii! Drodzy Studenci! Z prawdziwą przyjemnością składam Państwu serdeczne gratulacje i najlepsze życzenia z okazji jubileuszu 70-lecia pracy naukowej, badawczej i dydaktycz- nej. Ogromnie cieszą mnie Państwa dokonania, które stanowią cenny wkład w rozwój nauk geograficznych na Pomorzu. Minione 70 lat skłania w naturalny sposób do podsumowań i refleksji. Warto więc przypomnieć, że początki studiów geograficznych związane są jeszcze 7 z poprzednikami Uniwersytetu Gdańskiego, który utworzony został przez połą- czenie Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Sopocie i Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Gdańsku. Pierwsze studia geograficzno-przyrodnicze utworzono w dwuletnim Pedagogium gdańskim, w budynku Liceum Ogólnokształcącego przy ul. Polanki. Tam też powstał pierwszy w Gdańsku Zakład Geografii, którego organizatorem i kierownikiem był prof. dr Józef Staszewski. W 1947 roku Pedagogium prze- kształciło się w Wyższą Szkołę Pedagogiczną, a na nowo otwartym Wydziale Przyrodniczym zaczęły funkcjonować trzyletnie dwukierunkowe studia z za- kresu biologii z geografią. Kolejnym etapem w historii gdańskiej geografii było powołanie Wydziału Geograficzno-Biologicznego i uzyskanie uprawnień do prowadzenia studiów magisterskich, których pierwsi absolwenci opuścili mury uczelni w 1956 roku. Nadchodzące lata przyniosły rozwój naukowo-badawczy. W 1959 roku powstała Stacja Limnologiczna w Borucinie, wydano pierwsze tomy „Zeszytów Geograficznych”, a studia na geografii stały się trwałym ele- mentem naukowego krajobrazu Gdańska. W historii studiów geograficznych na zawsze zapisali się ich twórcy oraz propagatorzy: prof. dr Józef Staszewski, mgr inż. Maria Krynicka, mgr Andrzej Skórko i mgr Halina Masicka, a także prof. dr Jan Moniak z WSE z Sopo- tu. Słowa uznania należy skierować także do autorów fundamentalnych dla nauk geograficznych, a wpisujących się w nurt europejskich badań prac, które doskonalą imię Uniwersytetu Gdańskiego. Z ich dokonań korzystały i nadal korzystają kolejne pokolenia studentów i pracowników. Wśród twórców tych z pewnością należy wymienić: Bolesława Augustowskiego, Jana Drwala, Ka- zimierza Łomniewskiego, Jana Moniaka, Józefa Staszewskiego i Jerzego Zale- skiego. Lista wybitnych gdańskich geografów jest znacznie dłuższa i pozostaje nadal otwarta. Nie sposób też przy tej okazji wymienić wszystkich wspaniałych uczonych, którym również należą się słowa podziękowania i gratulacje: za osiągnięcia naukowe, pracę dydaktyczną, działalność organizacyjną, populary- zatorską oraz społeczną. Działania te chciałbym podkreślić szczególnie w dniu tak uroczystego dla gdańskiej geografii jubileuszu. Instytut Geografii, kierowany kolejno przez dr. hab. prof. UG Mariusza Kistowskiego, prof. dr. hab. Tadeusza Palmowskiego i obecnie przez prof. dr. hab. Mirosława Miętusa, ma na swoim koncie szereg sukcesów naukowych i dydaktycznych, o których świadczą liczne nagrody, odznaczenia, przyznane międzynarodowe granty i liczne, wysoko punktowane publikacje naukowe. Jest to Instytut będący przykładem dynamicznego rozwoju naukowego, dy- daktycznego i organizacyjnego, który realizuje w swoich badaniach dewizę 8 Uniwersytetu: „In mari via tua”. Tę morską ideę nauki obrazuje proces kształce- nia na wszystkich szczeblach – od studiów licencjackich i magisterskich z zakresu geografii i gospodarki przestrzennej po utworzone na Wydziale Oceanografii i Geografii studia doktoranckie. Uwieńczeniem tych osiągnięć, a zarazem po- twierdzeniem wysokiej jakości prowadzonych badań jest przyznanie w ubiegłym roku Wydziałowi Oceanografii i Geografii uprawnień do nadawania stopnia doktora habilitowanego w dziedzinie nauk o Ziemi, w dyscyplinie geografia. Za wszystkie te osiągnięcia, zarówno w zakresie upowszechniania nauki, jak i jej rozwoju, za pracę na rzecz uczelni oraz dokonania dydaktyczne całemu Zespołowi Pracowników Instytutu Geografii i wszystkim Studentom składam najserdeczniejsze podziękowania. W tym podniosłym dniu życzę Państwu dalszych sukcesów naukowych oraz wszelkiej pomyślności w życiu osobistym. Ad multos annos Prof. dr hab. Bernard Lammek Rektor Uniwersytetu Gdańskiego Od redaktora Każdy jubileusz, a zwłaszcza tak szacowny – 70 lat studiów geograficznych w Gdańsku, skłania do chwili refleksji i wspomnień, podsumowania tego długiego okresu i przypomnienia ludzi, dzięki którym geografia gdańska powstała, dojrzała i zdobyła swoje miejsce w świecie akademickim. Po- czątki tej dziedziny nauki w Gdańsku były przecież bardziej niż skromne, tak instytucjonalne – zaczęła się na Pedagogium, jak i lokalowe – budynek szkoły licealnej. Jednak nigdy nie brakowało jej wielkich ludzi, wspaniałych geografów, świetnych nauczycieli i znanych uczonych. To ich życiu, pasjom, badaniom, pracom naukowym, działalności organizacyjnej, dydaktyce po- święcone jest niniejsze opracowanie. Redakcja takiej pracy, której głównym celem jest próba pokazania i pod- sumowania 70 lat rozwoju geografii w Gdańsku, jest trudnym zadaniem, ale zadaniem, któremu przez pamięć swoich wspaniałych nauczycieli ko- niecznie trzeba spróbować sprostać. W tej trudnej pracy wspomagało mnie grono moich obecnych Koleżanek i Kolegów z Instytutu Geografii, a tak- że wielu innych, korzystających już z prawa do odpoczynku, lecz nadal wspierających swoją obecnością i radą pozostałych w Instytucie Geografii Przyjaciół i Kolegów. Nie sposób ich wszystkich wymienić, lecz należą się im największe podziękowania za poświęcony czas, życzliwe uwagi, udzielone rady, konieczną krytykę, udzielone wsparcie, a wreszcie za przesłane mate- riały, archiwalne zdjęcia i opracowanie ponad stu dwudziestu biogramów gdańskich geografów. Nie mają one w pełni jednolitego charakteru, gdyż redagując tę pracę, właśnie takie przyjąłem założenie, znosząc ze stoickim 11 OD redaktora spokojem krytykę tego ujęcia. I nic nie mam na swoje usprawiedliwienie, poza pragnieniem jak najlepszego ukazania moich dawnych Nauczycieli i obecnych Koleżanek i Kolegów. To pierwsza tak obszerna praca o gdań- skich geografach. Jej zamiarem poza ukazaniem zwięzłej encyklopedycznej noty z datami, dokonaniami i osiągnięciami oraz pełnionymi funkcjami było przede wszystkim pokazanie Geografów, chociaż zgodnie z obecnym podejściem w środowisku geograficznym pewnie poprawne byłoby pi- sanie o badaczach zajmujących się wybranymi naukami geograficznymi. Jednak ja wolę opisać Ludzi, którzy tworzyli i nadal tworzą barwny świat gdańskiej geografii; którzy powołali Polskie Towarzystwo Geograficzne, oddział w Gdańsku, działali i działają w nim, jak również w Gdańskim Towarzystwie Naukowym w V Wydziale oraz biorą udział w organizacji i pracach kolejnych Olimpiad Geograficznych. Biogramy pozbawione informacji o autorze to oczywiście autobiogramy, przy pozostałych chwała prezentacji poszczególnych Osób należy się podpi- sanemu autorowi lub autorom. Bez nich ta praca nigdy by nie powstała w ta- kim kształcie. Spośród nich nie sposób nie wymienić osób, które poświęciły najwięcej czasu i starań, żeby przygotowywane opracowanie na Jubileusz 70-lecia geografii w Gdańsku miało formę najlepszą z możliwych. Za liczne materiały i zdjęcia, za ich opracowanie, komentarze, merytoryczną korektę dziękuję wszystkim Koleżankom i Kolegom, a przede wszystkim Renacie Anisiewicz, Dariuszowi Borowiakowi, Magdalenie Borowiak, Aleksandrze Cicharskiej, Romanowi Cieślińskiemu, Joannie Fac-Benedzie, Stanisławowi Fedorowiczowi, Mariuszowi Kistowskiemu, Robertowi Lejkowskiemu, Miro- sławie Malinowskiej, Mirosławowi Miętusowi, Pawłowi Neytchevowi, Jackowi Niesytowi, Małgorzacie Pacuk, Tadeuszowi Palmowskiemu, Stanisławowi Rzymowskiemu, Piotrowi P. Woźniakowi i Andrzejowi Wyszkowskiemu. Osobne podziękowania należą się autorom