NEDERLANDS TIJDSCHRIFT VOOR DERMATOLOGIE EN VENEREOLOGIE | VOLUME 21 | NUMMER 02 | FEBRUARI 2011 61 Het Nederlands Tijdschrift voor Dermatologie en Venereologie is het InhoudsoPgave officiële orgaan van de Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie. Het NTvDV is vanaf 1 januari 2008 geïndiceerd in NVDV NASCHOLING - DERMATOLOGENDAGEN 2011 EMBase, de internationale wetenschappelijke database Programma 24 en 25 maart 2011 62 van Elsevier Science. Psoriasis genetics and clinical implications 68 Hoofdredactie Dr. P.G.M. van der Valk, hoofdredacteur Is psoriasis een afwijking van het verworven immuunsysteem? 70 79 artiKeLeN Psoriasis: een ziekte veroorzaakt door onze innate immuniteit? Dr. R.C. Beljaards, dr. J.J.E. van Everdingen, dr. C.J.W. van Ginkel, Psoriasis: een huidbarrièreziekte? 82 dr. M.J. Korstanje, prof. dr. A.P. Oranje, dr. R.I.F. van der Waal Kritische blik op psoriasis en cardiovasculaire ziekten 87 Leerzame zieKtegescHiedeNisseN Dr. R. van Doorn, dr. S. van Ruth, dr. M. Seyger, Stress, cortisol en psoriasis: als stress onder de huid gaat… 89 dr. J. Toonstra, dr. M. Vermeer Juveniele psoriasis 92 rubrieK dermatocHirurgie Een kritische beschouwing over de beschikbare behandelingen A.M. van Rengen, dr. J.V. Smit , dr. R.I.F. van der Waal van psoriasis 96 rubrieK referaat Dr. W.P. Arnold, dr. A.Y. Goedkoop, dr. E.M. van der Snoek, Kliniek, epidemiologie en pathogenese van acneïforme dr. T.J. Stoof, dr. H.B. Thio, dermatosen 101 rubrieK vereNigiNg Klinische presentaties en histopathologische kenmerken Dr. M.B. Crijns, dr. J.J.E. van Everdingen van acne vulgaris 102 rubrieK oNderzoeK vaN eigeN bodem Dr. H.J. Bovenschen, dr. J.V. Smit Klinische presentaties en histopathologische kenmerken van hidradenitis suppurativa 105 rubrieK dermatoLogie iN beeLd Dr. R.I.F. van der Waal Klinische presentaties en histopathologische kenmerken rubrieK Quiz van rosacea 109 Dr. J. Toonstra New aspects of acne pathogenesis and innovative treatments 113 rubrieK Huid, seKs eN curiosa Totstandkoming en gebruik van de richtlijn Acneïforme redactieadres dermatosen: Acne, rosacea en hidradenitis suppurativa 118 Dr. P.G.M. van der Valk, Afdeling Dermatologie UMC St Radboud Huispost 370, Postbus 9101, 6500 HB Nijmegen Lokale en systemische therapie van acne 121 Telefoon: 024 3613724, fax: 024 3541184, 124 e-mail: [email protected] De behandeling van rosacea Behandeling van hidradenitis suppurativa 128 iNzeNdeN vaN Kopij Richtlijnen voor het inzenden van kopij kunt u opvragen bij Uw behandeling van enkele patiënten met acneïforme de hoofdredacteur. dermatosen 131 uitgever, eiNdredactie eN adverteNties Chirurgisch behandelingen van acneïforme dermatose 132 DCHG medische communicatie Laura Fritschy Kwaliteit van leven bij Nederlandse patiënten met Hendrik Figeeweg 3G-20, 2031 BJ Haarlem Telefoon: 023 5514888 hidradenitis suppurativa (acne inversa) 135 www.dchg.nl E-mail: [email protected] opLage INTERVIEW 1200 exemplaren, 10 x per jaar. Zo moeder, zo dochter… 137 copyrigHt Zo vader, zo zoon… 139 ©2011 De Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie aboNNemeNteN Standaard € 187,- per jaar. Studenten € 84,- per jaar. VERENIGING Buitenland € 285,- per jaar. Losse nummers € 26,-. 141 Aanmelding, opzegging en wijziging van abonnementen: Wie neemt de leiding in het kwaliteitsdebat? Zie uitgever. Herman Musaph Literatuurprijs 143 Abonnementen lopen per kalenderjaar (van 1 januari t/m 31 december) Promotie - De behandeling van psoriasis met biologicals. en lopen automatisch door, tenzij uiterlijk 30 dagen voor de verval- datum schriftelijk wordt opgezegd. Adreswijziging: drie weken van Unieke relevante informatie uit de dagelijkse praktijk. 145 tevoren schriftelijk doorgeven. auteursrecHt eN aaNspraKeLijKHeid Nieuwe samenvattingskaart Diagnostiek en Behandeling Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand van Seksueel Overdraagbare Aandoeningen 2011 148 of openbaar gemaakt, in enige vorm of enige wijze, hetzij electronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Uitgever en auteurs verklaren dat deze uitgave op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld; evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledig- AFBEELDING OMSLAG heid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, die het gevolg is van bedoelde informatie. Gebruikers van deze uitgave wordt Masai-jongen, gemaakt tijdens de reizen van de Werkgroep Tropen- met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op professionele kennis en ervaring en de te gebruiken dermatologie in Tanzania. informatie te controleren. Foto: Johan van der Spek/Koos Sanders ricHtLijNeN voor auteurs Zie www.huidarts.info Thema voor 2011: verfraaiing van de huid. http://portaal-ntdv.nl Collega: mocht u voor de cover een staande foto of afbeelding hebben issN over de verfraaiing van de huid, dan kunt u deze mailen naar redactie- 0925-8604 [email protected] 62 NEDERLANDS TIJDSCHRIFT VOOR DERMATOLOGIE EN VENEREOLOGIE | VOLUME 21 | NUMMER 02 | FEBRUARI 2011 NVDV Nascholing - DERMATOLOGENDAGEN 2011 Hotel en Congrescentrum Papendal - Arnhem 24 en 25 maart 2011 Programma Donderdag 24 maart 2011 PSORIASIS Voorzitters: Prof. dr. J. Schalkwijk Prof. dr. E.P. Prens 10.00 - 10.10 introductie Prof. dr. J. Schalkwijk, UMC St Radboud, Nijmegen 10.10 - 10.40 psoriasis genetics and clinical implications Prof. J. Barker, King’s College, London, UK 10.40 - 11.10 mechanisms of stress in psoriasis Prof. C. Griffiths, University of Manchester, UK 11.10 - 11.40 Koffiepauze 11.40 - 12.10 is psoriasis een afwijking van het verworven immuunsyteem? Dr. M.B.M. Teunissen, AMC, Amsterdam 12.10 - 12.40 psoriasis, een ziekte veroorzaakt door onze innate immuniteit? Prof. dr. E.P. Prens, Erasmus MC, Rotterdam 12.40 - 14.30 Lunchpauze 13.30 - 14.30 speeddaten tussen aios en maatschappen 14.30 - 15.00 psoriasis: een huidbarrièreziekte? Prof. dr. J. Schalkwijk, UMC St Radboud, Nijmegen 15.00 - 15.30 Kritische blik op psoriasis en cardiovasculaire ziekten Dr. T. Nijsten, Erasmus MC, Rotterdam 15.30 - 16.00 psycho-fysiologische aspecten van psoriasis Dr. A.W.M. Evers, UMC St Radboud, Nijmegen 16.00 - 16.30 Koffiepauze 16.30 - 17.00 juveniele psoriasis Dr. M.M.B. Seyger, UMC St Radboud, Nijmegen 17.00 - 17.30 een kritische beschouwing over de beschikbare behandelingen Prof. dr. P.C.M. van de Kerkhof, UMC St Radboud, Nijmegen 17.30 afsluiting Prof. dr. J. Schalkwijk en Prof. dr. E.P. Prens SOCIAAL PROGRAMMA diner en feest in Kasteel doorwerth NEDERLANDS TIJDSCHRIFT VOOR DERMATOLOGIE EN VENEREOLOGIE | VOLUME 21 | NUMMER 02 | FEBRUARI 2011 65 Vrijdag 25 maart 2011 THEMA RICHTLIJN ACNEÏFORME DERMATOSEN Remicade: Voorzitter: Prof. dr. P.C.M. van de Kerkhof Biedt snelle en aanhoudende 09.00 - 09.10 opening: Kliniek, epidemiologie en pathogenese van acneïforme dermatosen Prof. dr. P.C.M. van de Kerkhof, UMC St Radboud, Nijmegen effectiviteit bij plaque psoriasis 09.10 - 09.25 Klinische presentaties en histopathologische kenmerken van acne Drs. M.F.E. Leenarts, AMC, Amsterdam 1-3 én nagelpsoriasis 09.25 - 09.40 Klinische presentaties en histopathologische kenmerken van hidradenitis suppurativa Drs. L. van ’t Oost, OLVG, Amsterdam 09.40 - 09.55 Klinische presentaties en histopathologische kenmerken van rosacea Drs. M.M.D. van der Linden, AMC, Amsterdam 10.00 - 10.25 Quiz: differentiële diagnostiek Dr. J. Toonstra, UMC Utrecht 10.25 - 10.55 pathophysiology of acne Prof. dr. Christos Zouboulis, Klinikum Dessau, Germany 10.55 - 11.10 Hoe is de richtlijn Acneïforme dermatosen eigenlijk tot stand gekomen en wat doen we ermee Drs. C.M.J.M. Bik, NVDV 11.10 - 11.30 Koffiepauze 11.30 - 12.30 Nvdv algemene ledenvergadering 12.30 - 13.30 Lunchpauze BEHANDELINGEN Voorzitter: Prof. dr. P.C.M. van de Kerkhof 13.30 - 13.40 inleiding: therapie van acneïforme dermatosen Prof. dr. P.C.M. van de Kerkhof, UMC St Radboud, Nijmegen 13.40 - 14.10 Lokale en systemische therapie van acne Dr. V. Sigurdsson, UMC Utrecht 14.10 - 14.25 de behandeling van rosacea Drs. E.J. van Zuuren, LUMC, Leiden 14.25 - 14.40 de behandeling van hidradenitis chronica en suppurativa Dr. J.R. Mekkes, AMC, Amsterdam 14.40 - 15.00 Quiz: uw behandeling van enkele patiënten met acneïforme dermatose Prof. dr. P.C.M. van de Kerkhof, UMC St Radboud, Nijmegen 15.00 - 15.30 Koffiepauze 15.30 - 15.55 chirurgische behandelingen van acneïforme dermatosen Prof. dr. H.A.M. Neumann, Erasmus MC, Rotterdam 15.55 - 16.10 Kwaliteit van leven en acneïforme dermatosen Dr. J. de Korte, AMC, Amsterdam 16.10 - 16.30 innovative therapies Prof. dr. Christos Zouboulis, Klinicum Dessau, Germany 16.30 - 16.35 afsluiting Dr. D. van Gerwen, voorzitter NVDV / Lievensberg ziekenhuis, Bergen op Zoom 1. Reich K et al. Lancet 2005; 366: 1367-74 2. Rich P et al. J Am Acad Dermatol 2008; 58:224-31 3. Rigopoulos D et al. Br. J Dermatol 2008; 159 (2): 453-456 Zie elders voor verkorte productinformatie. 1211REM10NL679J1210 66 NEDERLANDS TIJDSCHRIFT VOOR DERMATOLOGIE EN VENEREOLOGIE | VOLUME 21 | NUMMER 02 | FEBRUARI 2011 ROUTEBESCHRIJVING reizen per auto: Als u uit Utrecht en Apeldoorn komt, rijdt u in ruim 30 minuten naar Papendal. Komt u bijvoorbeeld uit Den Bosch, dan bent u 40 minuten onderweg. Vanuit het westen of oosten (Amsterdam, Leiden, Den Haag, Utrecht, Zevenaar): – Neem de A12 richting