NATIONAL SENIOR CERTIFICATE GIREIDI YA 12 TSVFA.2 TSHIVEN¶A LUAMBO LWA U ENGEDZA LWA U THOMA (FAL) BAMMBIRI ·A VHUVHILI (P2) LARA 2014 MARAGA: 70 TSHIFHINGA: awara 2 Bammbiri i¼i ¼i na masia¾ari a 18. MORNING SESSION Vhu½e ha khaniso ho vhaledzwa Iyani kha sia¾ari ¼i tevhelaho Tshivenμa Luambo lwa u Engedza lwa u Thoma (FAL)/P2 2 DBE/Lara 2014 NSC PFESESANI 1. Vhalani sia¾ari he¼i nga vhuronwane ni sa athu u fhindula mbudziso. 2. Ni SONGO lingedza u vhala bammbiri ¼o¾he. ¹olani Thebulu ya Zwi re Ngomu kha sia¾ari ¼i tevhelaho ni swaye nomboro dzo μisendekaho kha bugu dze na guda ¿waha uno. Vhalani mbudziso idzo ni koneha u nanga dzine na tama u fhindula. 3. Bammbiri he¼i ¼o vhumbwa nga KHETHEKANYO N¸A: KHETHEKANYO YA A: Nganea (35) KHETHEKANYO YA B: ¶irama (35) KHETHEKANYO YA C: Nganeapfufhi (35) KHETHEKANYO YA D: Vhurendi (35) 4. Fhindulani MBUDZISO MBILI dzo fhelela u bva kha khethekanyo MBILI DZIºWE NA DZIºWE. KHETHEKANYO YA A: NGANEA Fhindulani mbudziso DZO¹HE kha nganea ye na guda. KHETHEKANYO YA B: ¶IRAMA Fhindulani mbudziso DZO¹HE kha μirama ye na guda. KHETHEKANYO YA C: NGANEAPFUFHI Fhindulani mbudziso DZO¹HE kha nganeapfufhi dze na ½ewa. KHETHEKANYO YA D: VHURENDI Fhindulani mbudziso DZO¹HE kha zwirendo zwe na ½ewa. 5. Shumisani mutevhe wa u sedzulusa uri u ni thuse. 6. Tevhedzani ndaela dzo ¿walwaho mathomoni a KHETHEKANYO IºWE na IºWe nga vhuronwane. 7. Nomborani phindulo dza½u kokotolo sa zwe mbudziso dza nomboriswa zwone kha bammbiri ¼a mbudziso. 8. Ndangatshifhinga yo anganyiwaho: Shumisani minetse i re henefha kha 60 kha khethekanyo i¿we na i¿we. 9. ºwalani nga vhudele nahone zwi no vhonala. Vhu½e ha khanμiso ho vhaledzwa Iyani kha sia¾ari ¼i tevhelaho Tshivenμa Luambo lwa u Engedza lwa u Thoma (FAL)/P2 3 DBE/Lara 2014 NSC ZWI RE NGOMU Sia¾ari i¼i ¼i »o ni thusa kha u nanga mbudziso dzine na ¾o»ou dzi fhindula ni songo vhuya na vhala bammbiri ¼o¾he. KHETHEKANYO YA A: NGANEA Fhindulani mbudziso DZO¹HE kha nganea ye na guda NOMBORO YA MBUDZISO LUSHAKA LWA MARAGA SIA¹ARI MBUDZISO 1. U tshila ndi u vhona Mbudziso pfufhi 17 5 2. U tshila ndi u vhona Mbudziso pfufhi 18 6 KHETHEKANYO YA B: ¶IRAMA Fhindulani mbudziso DZO¹HE kha μirama ye na guda.. 3. Findinkodo Mbudziso pfufhi 17 8 4. Findinkodo Mbudziso pfufhi 18 10 KHETHEKANYO YA C: NGANEAPFUFHI Fhindulani mbudziso DZO¹HE kha nganeapfufhi dze na ½ewa. 5. Wo mu nonela Mbudziso pfufhi 18 12 6. Dokotela wa mukhuwa nandi Mbudziso pfufhi 17 13 KHETHEKANYO YA D: VHURENDI Fhindulani mbudziso DZO¹HE kha zwirendo zwe na ½ewa. 7. Ho ½engiwa: 17 Lambamai 1988 Mbudziso pfufhi 18 15 8. Nelson Mandela Mbudziso pfufhi 17 17 Vhu½e ha khanμiso ho vhaledzwa Iyani kha sia¾ari ¼i tevhelaho Tshivenμa Luambo lwa u Engedza lwa u Thoma (FAL)/P2 4 DBE/Lara 2014 NSC MUTEVHE WA U SEDZULUSA Itani luswayo kha khethekanyo dze na fhindula dzone. KHETHEKANYO MBUDZISO MBUDZISO DZI LUSWAYO TEAHO U FHINDULWA A:: Nganea (Mbudziso 1–2 2 pfufhi) KANA/NA B:: ¶irama (Mbudziso 3–4 2 pfufhi) KANA/NA C: Nganeapfufhi (Mbudziso 5–6 2 pfufhi) KANA/NA D: Vhurendi 7–8 2 PFESESANI: Ivhani na vhu¾anzi uri no fhindula mbudziso u bva kha khethekanyo MBILI fhedzi. Vhu½e ha khanμiso ho vhaledzwa Iyani kha sia¾ari ¼i tevhelaho Tshivenμa Luambo lwa u Engedza lwa u Thoma (FAL)/P2 5 DBE/Lara 2014 NSC KHETHEKANYO YA A: NGANEA U TSHILA NDI U VHONA – RN Maμadzhe Fhindulani mbudziso DZO¹HE kha idzo dzi re afho fhasi dzo μisendekaho kha nganea ye na guda. MBUDZISO 1 Vhalani mafhungo a tevhelaho a bvaho kha nganea ye na guda uri ni kone u fhindula mbudziso dzo vhudziswaho. Vhulapfu ha phindulo ya½u vhu μo langwa nga tshivhalo tsha maraga dzo avhelwaho kha yeneyo mbudziso. 'Ndi μo ni lugisela zwi¼iwa zwine na μo ri u ¼a, na ½anzwa minwe.' 'Maria, u μa nμuni ya½u ndi zwi funa nga maanμa, fhedzi ndi nga si kone u μa vhunga ndi munna wa mu¿we muthu ndi hafha. Arali vhathu vha μo mmbona ndi nμuni ya½u vha μo ri mini? Nahone Phophi u μo ri mini? Ndi μo mu vhudza mini nga hazwo?' 'Aa, inwi ni kha μi shavha uri vhathu vha μo ni vhona hani? N½e a thi na mushumo na Phophi na vhathu. N½e musidzana ndi fanela u μiphina nga vhutshilo. Ndi ngazwo ndo vhuya nda ri ni a rothola nga u vhona ni sa bvi mafhi.' A kha μi vha ene Maria, a dovha a isa phanμa. A ni zwi vhoni zwauri zwiambaro zwa u μura ho vha hu u ambarela inwi? ¸amusi a tho ngo μilugisela u haniwa ha khumbelo yanga.' 'Mu¾hannga wa½u Mashudu a zwi pfa, a hu nga μo vuwa vhuswina vhu no nga ha mmbwa na tshimange?' 'IInwi ni songo ofha swiswi ¼i si na phele. Mashudu a hu na zwine a nga ita, nahone n½e a thi tsha mu funa.' Mpho o ri u pfa i¼i fhungo, a si tsha konμa, a mbo μi tenda zwauri u μo ya a dalela Maria nga matshelo. 1.1 Ndi ufhio muanewa afha mafhungoni o itaho zwi songo μoweleaho? Tikedzani phindulo ya½u. (2) 1.2 Ndi tshini tsho itaho uri zwe havha vhathu vha dzulela zwi μivhee? (2) 1.3 Sumbedzani uri vhushaka ha Mpho na Maria ho shandukisa hani kutshilele kwa Mpho hayani na mushumoni. (2) 1.4 Hu na muthu/vhathu vho tambaho tshipiμa tsha u lu¾anya buguni iyi, ndi … Nangani phindulo yo teaho. A Nda¾iso. B Maria. C Phophi. D A na B (1) Vhu½e ha khanμiso ho vhaledzwa Iyani kha sia¾ari ¼i tevhelaho Tshivenμa Luambo lwa u Engedza lwa u Thoma (FAL)/P2 6 DBE/Lara 2014 NSC 1.5 ¹alutshedzani vhungoho ha fhungo ¼o swifhadzwaho no sedza khuμano yo vhaho hone vhukati ha Mashudu na Mpho. (2) 1.6 Tshipiμa tshe na vhala tshi ni ¾anela mvumbo-μe ya Mpho? (1) 1.7 ¹alutshedzani masiandaitwa a vhuhwarahwara e Dzwaini na Dugudzha vha ¾angana nao. (2) 1.8 Ndi zwifhio zwine mu¿wali a tama u ri funza nga mafhungo a bugu iyi? (2) 1.9 U dzhia u vhulaha sa u tandulula thaidzo ni vhona zwo lulama na, no sedza kha muaanewa Mpho? ¹anμavhudzani. (3) [17] NA MBUDZISO 2 Vhalani mafhungo a tevhelaho a bvaho kha nganea ye na guda uri ni kone u fhindula mbudziso dzo vhudziswaho. Vhulapfu ha phindulo ya½u vhu μo langwa nga tshivhalo tsha maraga dzo avhelwaho kha yeneyo mbudziso. 'Nga vhanna! Ndi Dzwaini na Dugudzha naa?' Muambi ndi Mpho. 'Ee! Ndi ri½e vhodokotela.' Mufhinduli ndi Dzwaini. 'Mulandu ndi mini no namela goloi ya mapholisa?' Mpho u vhudzisa mbudziso iyi mabiko a tshi tou shuluwa kha tshifha¾uwo. 'Ndi ngauri mafhungo o vhifha zwino.' Dugudzha u fhindula a tshi sumbedza u vha muthu o tshuwaho vhukuma. 'Ndi ngani ni tshi ri o vhifha.' 'N½e ndi vho tou ri ngavhe ri songo vhuya ra ¾anganedza khumbelo yavho ya u vhulaha Mashudu.' Muambi ndi Dzwaini. 'Naa matsina no farelwa u vhulaha Mashudu?' 'Vhone vha ri hu na zwi¿we?' Dzwaini u fhindula mbudziso iyi a tshi khou »itika nga baka ya goloi vhunga yo vha i sa thamuwi zwone. 'Izwi a no ngo nnyambulula vha¾hannga?' 'U farwa hashu zwi khou amba-vho u farwa ha vhone.' Mufhinduli ndi Dzwaini. Dugudzha nga ngei thungo u vhonala o farelela lu¾aha. 'Ndi hone no nthengisa vha¾hannga.' 'Ho vha hu si na tshi¿we tshithu tshe ra vha ri tshi nga ita. U vha ambulula hashu a zwo ngo vha vhugoswi, ro tou kombetshedzea.' Mufhinduli ndi Dzwaini. 'Tshelede ye nda ni badela u ita mushumo uyu zwi amba zwauri ndo sokou ni badelela mahala musi! N½e ndo vha ndi tshi khou ri ni »o ita mushumo wa tshinna une wa »ihwa nga Ramakole fhedzi. Vhonani zwino no sokou ri dzhenisa khomboni.' Mpho u amba mafhungo aya a tshi vhonala e muthu o dinaleaho vhukuma. Vhu½e ha khanμiso ho vhaledzwa Iyani kha sia¾ari ¼i tevhelaho Tshivenμa Luambo lwa u Engedza lwa u Thoma (FAL)/P2 7 DBE/Lara 2014 NSC 2.1 Zwine zwa khou ambiwa afho mafhungoni zwi khou ambiwa ngafhi? (1) 2.2 Ndi ufhio muanewa mafhungoni aya o tsitsaho tshirunzi tshawe? Tikedzani. (2) 2.3 Zwo dzhia tshifhinga tshingafhani uri Mpho na Dzwaini na Dugudzha vha tendelane kha izwi zwe vha farelwa zwone? (2) 2.4 Ni tshi khou shumisa maipfi a½u, ¾alutshedzani zwe zwa bvelela μuvha ¼e Mashudu a vhulahwa nga¼o. (2) 2.5 ·ifurase ¼o swifhadzwaho mafhungoni aya ¼i ri dzumbululela zwifhio malugana na vhu»ipfi ha Dugudzha? ¹alutshedzani. (2) 2.6 Maano e Mpho a a luka a u vhulaha Mashudu o mu dzhenisa kha khakhathi-μe? (1) 2.7 Fhindulani ngauri ndi zwone kana a si zwone ni dovhe ni tikedze phindulo ya½u. Mpho o thoma a tshi vhona unga hoyu mulandu u μo leluwa khae. (2) 2.8 Ndi afhio mafhungo ane a ri ½etshedza ma¾hakheni kha bugu iyi? (2) 2.9 Mpho o vha o thanya, a songo thanya. ¹a¾ani ni dovhe ni tikedze phindulo ya½u. (2) 2.10 Vhuμipfi ha½u zwi tshi elana na tsheo ya khothe ndi vhufhio? Ambani- vho na nga nμila ye mu¿wali a khunyeledza mafhungo. (2) [18] ¹HANGANYELO YA KHETHEKANYO YA A: 35 KANA/NA Vhu½e ha khanμiso ho vhaledzwa Iyani kha sia¾ari ¼i tevhelaho Tshivenμa Luambo lwa u Engedza lwa u Thoma (FAL)/P2 8 DBE/Lara 2014 NSC KHETHEKANYO YA B: ¶IRAMA FINDINKODO – TT Mudau Fhindulani mbudziso DZO¹HE (Mbudziso pfufhi) kha idzo dzi re afho fhasi dzo μisendekaho kha μirama ye na guda.