Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego kwartalnik naukowy Studies of the Industrial Geography Commission of the Polish Geographical Society a scientific quarterly UWARUNKOWANIA ROZWOJU REGIONALNEGO I LOKALNEGO pod redakcją Zbigniewa Zioło i Wioletty Kilar CONDITIONS FOR REGIONAL AND LOCAL DEVELOPMENT edited by Zbigniew Zioło and Wioletta Kilar DOI 10.24917/20801653.332 33(2) · 2019 Polskie Towarzystwo Geograficzne – Komisja Geografii Przemysłu Polish Geographical Society – Industrial Geography Commission Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie – Instytut Geografii, Zakład Przedsiębiorczości i Gospodarki Przestrzennej Pedagogical University of Cracow PRACE– Institute KOMISJI of Geography, GEOGRAFII Department PRZEMYSŁU of Entrepreneurship and Spatial Management POLSKIEGO TOWARZYSTWA GEOGRAFICZNEGO STUDIES OF THE INDUSTRIAL GEOGRAPHY COMMISSION OF THE POLISH GEOGRAPHICAL SOCIETY 33(2) Redaktor naczelny / Editor-in-chief: Zastępca redaktora naczelnego – redaktor Zbigniew prowadzący Zioło / Associate – managing editor: Rada Redakcyjna / Editorial Board Tomasz Rachwał Felix Arion, György Csomós, Paweł Czapliński, Ben Derudder, Wiesława Gierańczyk, Anatol Jakobson, Wioletta Kilar, Ana María Liberali, Tadeusz Marszał, Tomasz Rachwał (wiceprzewodniczący/vice-chair), Piotr Raźniak, Eugeniusz Rydz, Anatoly V. Stepanov, Tadeusz Stryjakiewicz, Yolanda Carbajal Suárez, Natalia M. Syssoeva, Zdeněk Szczyrba, Anna Tobolska, Géza RecenzenciTóth, Krzysztof współpracujący Wiedermann, Nuriod 2017 Yavan, r. /Zbigniew List of reviewers Zioło (przewodniczący/chair) from 2017 Jadwiga Berbeka, Krzysztof Borodako, Alicja Brodzka, Marta Chmielewska, Anna Czaplińska, Paweł Czapliński, Jakub Czerniak, Nelly Daszkiewicz, Joanna Dominiak, Wojciech Dyba, Liudmiła Fakaeva, Łukasz Gawor, Agnieszka Głodowska, Hanna Godlewska-Majkowska, Bronisław Górz, Mihailo Hamkalo, Jerzy Kitowski, Arkadiusz Kołoś, Tomasz Komornicki, Karolina Kotulewicz-Wisińska, Joanna Kudełko, Zbigniew Makieła, Cezary Mądry, Grzegorz Micek, Mirosław Mika, Marta Najda-Janoszka, Beata Namyślak, Marcin Piątkowski, Eugeniusz Rydz, Krzysztof Stachowiak, Piotr Stanek, Marek Szajt, Przemysław Śleszyński, Kadir Temurcin, Maria Tkocz, Anna Tobolska, Krzysztof Wach, Piotr Waląg, Magdalena Wdowicka, RedaktorMarek Więckowski, prowadzący Agnieszka z Wydawnictwa Żur / Publishing House managing editor: Redaktor językowy / Language editor: Korekta w języku angielskim / Proofreading of English texts: Ewa Zamorska-Przyłuska Dorota Śrutowska Deklaracja wersji pierwotnej / Definition of primary version Agata Ziółkowska CzasopismoWersja drukowana jest indeksowane jest wersją pierwotną w bazach publikacji / Journal / is The abstracted primary version and indexed of the journalin: is the printed version. BazEkon, BazHum, CEJSH (The Central European Journal of Social Sciences and Humanities), ERIH PLUS (The European Ref- erence Index for the Humanities and the Social Sciences), PBN – Polska Bibliografia Naukowa / Polish Scientific Bibliography, Pedagogiczna Biblioteka Cyfrowa / Pedagogical Digital Library, POL-index StronaWeb of Scienceinternetowa Core Collection czasopisma - Emerging z informacjami Sources Citationdla autorów Index i(ESCI) dostępem do pełnych tekstów archiwalnych artyku- łów w wersji elektronicznej / Journal website with information for authors and access to the full-text electronic versions of archive papers: Kontakt z redakcją / Journalwww.prace-kgp.up.krakow.pl, contact ISSN (on-line): 2449-903X Sekretarze Redakcji (Editorial Secretary): Wioletta Kilar, Karolina Smętkiewicz Zakład Przedsiębiorczości i Gospodarki Przestrzennej, Instytut Geografii Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, ul. Podchorążych 2, 30-084 Kraków, p. 437 tel. (+48) 12 662 62 55, faks (+48) 12 662 62 43, e-mail: [email protected] © ISSN 2080-1653 Copyright by Wydawnictwo Naukowe UP, Kraków 2019 Wydawca/Publisher Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie – Instytut Geografii, Zakład Przedsiębiorczości i Gospodarki Przestrzennej Pedagogical University of Cracow – Institute of Geography, Department of Entrepreneurship and Spatial Management Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie e-mail: [email protected]; http://www.wydawnictwoup.pl Współwydawca/Co-publisher Polskie Towarzystwo Geograficzne – Komisja Geografii Przemysłu Polish Geographical Society – Industrial Geography Commission Druk/Printed by Zespół Poligraficzny WN UP Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego Studies of the Industrial Geography Commission of the Polish Geographical Society 33 (2) · 2019 Wprowadzenie W procesach rozwoju społeczno-gospodarczego i kulturowego szczególne znaczenie ma określenie możliwości kształtowania rozwoju układów regionalnych i lokalnych. Układy te tworzą często odmienne uwarunkowania lokalizacji i rozwoju różnych pod- miotów gospodarczych i sektorów działalności gospodarczej. Stąd ważnym problemem jest dążenie do odpowiedzi na pytanie, w jakim stopniu uwarunkowania tego typu od- działują na kierunki przemian zarówno podmiotów gospodarczych, jak i różnych sek- torów działalności gospodarczej. Do tego nurtu badawczego nawiązują prace poszcze- gólnych autorów. Zmierzają one do przedstawienia prawidłowości w zakresie rozwoju wybranych sektorów. Przyjmując ewolucyjny charakter rynku pracy, zaprezentowano nową koncepcję analizy zmian rynku pracy, struktury sektorowej zatrudnienia w krajach Unii Europej- skiej w latach 2008–2017. Na szczególne podkreślenie zasługuje wykorzystanie nie- standardowego zestawu cech, które obrazują wskaźniki miar zmienności i podobień- stwa struktur sektorowych analizowany krajów (M. Markowska, A. Sokołowski). W okresie wkraczania w informacyjną fazę rozwoju, w której podstawową bazę ekonomiczną stanowi nauka, a gospodarka opiera się na wiedzy, ważnym problemem jest kształcenie, dokształcanie i doskonalenie pracowników, które umożliwia zwiększe- nie poziomu innowacyjności gospodarek krajów Unii Europejskiej. Omówiono różne metody kształcenia w postaci szkoleń oraz kursów pozwalających na uzyskanie no- wych i podnoszenie dotychczasowych kwalifikacji niezbędnych dla rozwoju określonej firmy czy instytucji (G. Węgrzyn). Współcześnie coraz większą rolę odgrywają nowe sektory przemysłowe, czego wyrazem jest rozwój sektora fonograficznego, oferujące różnego rodzaju dobra kul- turowe. Stąd ważnym zagadnieniem wydaje się problematyka trwałości konkurencyj- nej reprezentujących je podmiotów gospodarczych, co zilustrowano w krajach Grupy Wyszehradzkiej (Z. Michalik). Poszczególne kraje w różnym stopniu zareagowały na kryzys ekonomiczny, na co wskazują badania dotyczące odporności miast pełniących funkcje kontrolno-zarządcze w krajach Europy Środkowej (P. Raźniak, S. Dorocki, A. Winiarczyk-Raźniak). Na procesy przemian układów przestrzennych znaczący wpływ wywiera potencjał społeczno-gospodarczy i kulturowy miast, które z reguły wpływają na kształtowanie układów regionalnych i krajowych. Nawiązuje do tego przegląd róż- norodnych wskaźników odnoszących się do rynku pracy, poziomu przedsiębiorczości, struktury ekonomicznej, poziomu innowacyjności, w oparciu o które określono kondy- cję ekonomiczną miast (K. Gwosdz, G. Micek, A. Sobala-Gwosdz, A. Świgost). W okresie zmian systemu gospodarowania w przestrzeni krajowej tworzone są różne strefy rozwoju ekonomicznego, w których stwarzane są możliwości lokalizacji nowych podmiotów gospodarczych, wpływające w zasadniczym stopniu na bazę ekono- miczną układów lokalnych. Wskazują na to badania dotyczące lokalizacji nowych firm i ich funkcji w strefie gospodarczej w Wilkowicach (M. Tkocz). W procesach przemian 4 Wprowadzenie układów lokalnych obserwujemy częste zmiany ich funkcji gospodarczej. Wskazuje na to analiza zmian funkcji gospodarczych z rolniczej poprzez funkcję rolniczo-usługową do funkcji usługowej w zakresie turystyki (D. Szostak). Poważnym problemem w gospodarowaniu w skali układów lokalnych są antropo- geniczne przekształcenia ukształtowania powierzchni terenu powstające podczas pod- ziemnej eksploatacji górniczej, które wpływają na tworzenie zwałowisk skał płonnych. Wymagają one racjonalnego wykorzystania w strategiach lokalnych, w celu podniesie- nia ich atrakcyjności gospodarczej (D. Tyrna, Ł. Gawor, M. Marcisz, P. Dolnicki). Światowe tendencje przemian społeczno-gospodarczych i politycznych wpływa- ją na zmiany gospodarowania w wielu krajach. Przykładem tego są inwestycje zagra- niczne umożliwiające rozwój gospodarczy Syberii (N. Sysoeva), a także przemiany go- spodarcze obszarów przygranicznych Rosji i Kazachstanu (A. Burnasov, M. Ilyushkina, Y. Kovalev, A. Stepanov, G. Nyussupova). W procesie rozwoju gospodarczego pojawia się wiele zjawisk negatywnie wpły- wających na rozwój gospodarczy i sytuację budżetową poszczególnych krajów. Wyni- kają one z niedoskonałości instrumentów finansowych danego kraju oraz stwarzanych możliwości w otoczeniu międzynarodowym. Wskazują na to funkcjonujące w prze- strzeni światowej raje podatkowe, do których przedsiębiorstwa wyprowadzają część dochodów, co umożliwia obniżenie należności podatkowych (J. Pach). Należy podkreślić, że przedstawione prace ilustrują różne aspekty uwarunkowań nalnychrozwoju iregionalnego lokalnych. i lokalnego. Ta aktualna problematyka badawcza wymaga dal- szego pogłębiania celem doskonalenia strategii działalnościZbigniew firm oraz Zioło, układów Wioletta regio Kilar- Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego Studies of the Industrial