Title: Zgryzoty i nadzieje : socjologiczna analiza wpisów do ksiąg wotywnych w kaplicy św. Wendelina w Rudzicy Author: Rafał Cekiera Citation style: Cekiera Rafał. (2016). Zgryzoty i nadzieje : socjologiczna analiza wpisów do ksiąg wotywnych w kaplicy św. Wendelina w Rudzicy. Rudzica : Towarzystwo Miłośników Rudzicy Rafał Cekiera – dr nauk społecznych, adiunkt w Instytucie Socjologii Uni- wersytetu Śląskiego w Katowicach. Członek Polskiego Towarzystwa Socjo- Cekiera Rafał RAFAŁ CEKIERA logicznego i Komisji Studiów nad Przyszłością Górnego Śląska PAN. Laureat nagrody Marszałka Senatu RP w konkursie na najlepszy materiał prasowy poświęcony emigrantom. Różne autorskie teksty zamieszczał m.in. w „Tygo- dniku Powszechnym”, „Charakterach”, „Więzi”, „Czasie Kultury”, „Opcjach”, „Pograniczach”, „Toposie”, „Odrze”, „W drodze” czy „Ethosie”. W 2014 roku nakładem Zakładu Wydawniczego NOMOS opublikował książkę „O pułapkach emigracyjnej lekkości”. Zgryzoty Z recenzji wydawniczej: Zgryzoty i nadzieje „Rafał Cekiera wprowadza Czytelnika w obszar doświadczenia religijnego, i które wyraża się także w treści wpisów do ksiąg wotywnych. Za przedmiot ana- liz Autor obrał wezwania formułowane „za wstawiennictwem” św. Wendelina, pasterza i mnicha (VI w.) z Wysp Brytyjskich, którego kult rozwija się w Rudzicy (położonej na Śląsku Cieszyńskim). nadzieje Analizy zawarte w książce „Zgryzoty i nadzieje…” są przykładem wyobraźni socjologicznej, która potrafi w lokalnym kulcie św. Wendelina rozpoznać fa- Socjologiczna analiza wpisów scynujący przedmiot badań dających szansę lepszego rozumienia złożoności do ksiąg wotywnych w kaplicy doświadczenia religijnego. Autor przejrzyście systematyzuje kategorie wpisów, uwagę zwracając św. Wendelina w Rudzicy zwłaszcza na wpisy dotyczące różnych aspektów życia rodzinnego. Śledzi prze- miany stylistyki wpisów, w których pojawiają się też współczesne formy komu- nikacji („Emotikon dla świętego!”). Książka jest świadectwem zaangażowania socjologa w bliskie mu środowi- sko lokalne. Autor łączy rzetelność badawczą z patriotyzmem dla swej małej ojczyzny, w której rozwija się kult św. Wendelina, będący też – co odnotowano w książce – atrakcją turystyczną. R. Cekiera podąża za mistrzami socjologii religii, którymi w szczególności są dla niego Janusz Mariański i Wojciech Świątkiewicz. Analiza wpisów do ksiąg wotywnych ukazuje, że różnego rodzaju „wkraczanie Transcendencji w doświadczenie życiowe” (J. Mariański) można w socjologii badać wychodząc od tego, co dzieje się w bliskim otoczeniu. Autor wykazał się zmysłem wnikliwej obserwacji i umiejętnością pogłębio- nej analizy, rozpoznając jak dokonuje się „wkraczanie Transcendencji w do- świadczenie życiowe”, a jego książka powinna zainteresować szerokie grono Czytelników: od miłośników Rudzicy i tych, którym kult św. Wendelina jest bli- ski (m.in. duszpasterzy), po krytycznych badaczy religii.” dr hab. Marek Rembierz Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji, Uniwersytet Śląski ISBN 978-83-927260-6-7 Towarzystwo Miłośników Rudzicy Towarzystwo Miłośników Rudzicy ZGRYZOTY I NADZIEJE Rafał Cekiera Zgryzoty i nadzieje Socjologiczna analiza wpisów do ksiąg wotywnych w kaplicy św. Wendelina w Rudzicy towarzystwo miłośników rudzicy © Copyright by Rafał Cekiera & Towarzystwo Miłośników Rudzicy Wszelkie prawa zastrzeżone. Książka ani żadna jej część nie może być przedrukowywana ani w jakikolwiek inny sposób reprodukowana czy powielana mechanicznie, fotooptycznie, zapisywana elektronicznie lub magnetycznie, ani odczytywana w środkach publicznego przekazu bez pisemnej zgody wydawcy i autora. Książka powstała dzięki wsparciu Fundacji Banku Zachodniego WBK w ramach konkursu grantowego „Tu mieszkam – tu zmieniam” Druk publikacji dofinansowano ze środków Urzędu Gminy w Jasienicy Recenzent: dr hab. Marek Rembierz Redakcja wydawnicza: Kamil Cekiera Opracowanie techniczne i skład: Urszula Mazurowska Zdjęcie na okładce: Rafał Cekiera ISBN: 978-83-927260-6-7 VIII publikacja TMR Towarzystwo Miłośników Rudzicy Rudzica 2016 www.rudzica.org.pl Druk: Szarotka-Studio s.c., Bielsko-Biała „Dobro jest czymś, czego nigdy nie można sobie zapewnić samemu, ale czego także nie można nigdy pragnąć i nie otrzymywać. Dlatego też jesteśmy zupełnie jak małe dzieci, które wołają jeść i dostają chleba. I dlatego święci są wszyscy błagalnicy, święte jest błaganie.” Simone Weil, „Świadomość nadprzyrodzona” 1 1 Weil S.: Świadomość nadprzyrodzona, przeł. A. Olędzka-Frybesowa, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1999, s. 67. Spis treści 1. Wprowadzenie ....................................................................................... 9 2. Socjologia a sacrum – w poszukiwaniu ontologicznego bezpieczeństwa .............................................................................33 2.1 Religia jako źródło sensu – perspektywa socjologiczna ....................38 2.2 Aksjologiczny świat, jego wymiary i przemiany ................................. 48 3. Specyfika pobożności ludowej i jej emanacje .....................................57 3.1 Pielgrzymowanie a turystyka religijna i kulturowa ..............................63 3.1.1 Kapliczki jako element sakrosfery ...................................................76 3.2 Religijność mirakularna ..........................................................................85 3.3 Księgi wotywne jako formy modlitwy i upamiętnienia ......................88 4. Kult świętych w Kościele Katolickim ................................................ 101 4.1 Święty Wendelin i jego kult ..................................................................108 4.1.1 Kaplica św. Wendelina w Rudzicy – historia i teraźniejszość ....117 5. Metodologia prowadzonych badań ...................................................147 5.1 Socjolog w kaplicy – ograniczenia i możliwości w badaniach zjawisk religijnych ......................................................................................................153 5.2 Wpisy do ksiąg wotywnych jako dokumenty osobiste – analiza treści .............................................................................................................. 156 5.3 Etyczny aspekt prowadzenia badań .....................................................166 6. Ludzkie zgryzoty i nadzieje – analiza wpisów wotywnych ...............169 6.1 Ogólna charakterystyka zapisów i odwiedzających kaplicę .............169 6.2 Kategorie wpisów do ksiąg ................................................................... 182 6.2.1 „Otocz opieką całą moją rodzinę” – w intencji rodziny .............184 6.2.1.1 „Abyśmy zawsze byli razem” – prośby o założenie rodziny .................................................................................................190 6.2.1.2 „Żeby nasz dom wypełniał się miłością” – życie małżeńskie ........................................................................................... 197 6.2.1.3 „O szczęśliwy dom dla naszego dziecka” – rodzicielstwo i troska o dzieci .................................................................................. 204 6.2.1.4 „Kocham pana Jezusa i jego rodzinę” – prośby dzieci i młodzieży ...........................................................................................210 6.2.1.5 „Z podziękowaniem za całe szczęśliwe życie” – wpisy osób starszych ............................................................................................... 218 7 6.2.1.6 „O nawrócenie dzieci” – św. Wendelin jako mediator międzypokoleniowy ...........................................................................225 6.2.2 „Wyjednaj łaskę uzdrowienia” – prośby o zdrowie .................... 231 6.2.3 „Pomóż wstać, iść, żyć” – o uwolnienie z nałogów ....................239 6.2.4 „Aby życie nie było takie skomplikowane” – w poszukiwaniu sensu ..........................................................................................................243 6.2.5 „Kochana, patrz na nas z nieba…”– modlitwy za zmarłych ..... 251 6.2.6 „O szczęśliwą i udaną podróż” – w intencji bezpiecznej podróży i wypoczynku ...........................................................................................257 6.2.7 „O opiekę dla syna na emigracji” – wyjazdy zagraniczne ........ 260 6.2.8 „O nic dla siebie, ale…” – modlitwy wstawiennicze ..................265 6.2.9 „My wiemy o co chodzi” – św. Wendelin jako powiernik i przyjaciel ................................................................................................ 269 6.2.10 „Wszystko, a nawet więcej” – uwielbienie i dziękczynienie ....273 6.2.11 „Z prośbą o lepsze jutro…” – inne kategorie wpisów ...............277 6.3 „Jest tu jak w raju” – Dolina św. Wendelina jako atrakcja turystyczna .................................................................................................. 286 7. Sacrum w procesie przemian – językowa forma wpisów ..................293 7.1 Różnorodność stylistyczna zapisów .................................................... 296 7.2 Poza zasadą decorum – kolokwialny język ......................................... 299 7.3 Emotikon dla świętego! .........................................................................302 8. Z tej biednej ziemi – próba podsumowania .......................................307 Bibliografia ............................................................................................319 Bibliografia dokumentów elektronicznych .............................................. 341 Indeks nazwisk ......................................................................................345 8 1. WPROWADZENIE Świat, w którym żyjemy, pełen jest zadziwiających