„Zintegrowana Strategia Rozwoju OF Szlaku Jana III Sobieskiego w zakresie kształtowania przestrzeni publicznej” „Zintegrowana Strategia Rozwoju OF Szlaku Jana III Sobieskiego w zakresie kształtowania przestrzeni publicznej” LISTOPAD 2014 1 „Zintegrowana Strategia Rozwoju OF Szlaku Jana III Sobieskiego w zakresie kształtowania przestrzeni publicznej” Autor Artur Tomczyk 2 „Zintegrowana Strategia Rozwoju OF Szlaku Jana III Sobieskiego w zakresie kształtowania przestrzeni publicznej” Spis treści Spis treści...................................................................................................................3 Streszczenie...............................................................................................................5 Wstęp.........................................................................................................................7 I. Diagnoza stanu obecnego...................................................................................11 I.1. Spójność obszaru.......................................................................................................... I.1.1. Spójność terytorialna I.1.2. Spójność społeczna I.1.3. Spójność gospodarcza II. Zasoby naturalne w kluczowych dla OF Szlaku Jana III Sobieskiego dziedzinach ........................................................................................................................120 III. Uwarunkowania prawne i organizacyjne...........................................................142 IV. Spójność terytorialna gospodarcza i społeczna OF Szlaku Jana III Sobieskiego. ........................................................................................................................145 IV.1.1. Spójność terytorialna IV.1.2. Spójność gospodarcza IV.1.3. Spójność społeczna V. Konsultacje społeczne......................................................................................184 V.1. Definicja konsultacji społecznych................................................................................... V.2. Przedmiot konsultacji................................................................................................... VI. Wizja i misja rozwoju OF Jana III Sobieskiego..................................................205 VI.1. Misja.......................................................................................................................... VI.2. Cele ogólne i szczegółowe............................................................................................. VI.3. Założenia planów operacyjnych..................................................................................... VII. Model finansowania Strategii............................................................................209 VIII. Monitoring i ewaluacja.............................................................................228 VIII.1. Sposoby monitorowania, oceny i komunikacji społecznej.................................................. 3 „Zintegrowana Strategia Rozwoju OF Szlaku Jana III Sobieskiego w zakresie kształtowania przestrzeni publicznej” VIII.1.1. Monitorowanie wdrażania Strategii VIII.1.2. Ocena i komunikacja społeczna IX. Zbieżność Strategii z obowiązującymi dokumentami strategicznymi w kraju i regionie............................................................................................................231 Spis tabel................................................................................................................244 Spis rycin................................................................................................................246 Spis fotografii.........................................................................................................247 Spis rysunków.........................................................................................................247 4 „Zintegrowana Strategia Rozwoju OF Szlaku Jana III Sobieskiego w zakresie kształtowania przestrzeni publicznej” Streszczenie Tło opracowania strategii. Niniejszy dokument w zamierzeniu autora jest elementem budowy spójności Obszaru Funkcjonalnego Szlaku Jana III Sobieskiego. W zakresie diagnozy oparty jest na dotychczasowych opracowaniach dotyczących OF szczególnie jeśli chodzi o badania typu Desk Research. Strategia zawiera zaktualizowane dane statystyczne dotyczące całego obszaru objętego strategią pomocne przy formułowaniu wniosków oraz zadań do realizacji. Wykonanie strategii jest częścią większego procesu ujętego w projekcie pt. „Wzmocnienie spójności społecznej, gospodarczej i terytorialnej w Obszarze Funkcjonalnym Szlaku Jana III Sobieskiego w województwie lubelskim”, współfinansowanego przez Islandię, Lichtenstein i Norwegię w ramach Mechanizmu Finansowego EOG oraz środków krajowych. Treść strategii. „Zintegrowana Strategia Rozwoju OF Szlaku Jana III Sobieskiego w zakresie kształtowania przestrzeni publicznej” jest strategią branżową. Branżowa strategia rozwoju opracowywana jest dla instytucji, które są ustawowo lub statutowo odpowiedzialne za zarządzanie wybraną sferą życia publicznego lub gospodarczego w określonym kompleksie przestrzenno - terytorialnym. Instytucje te dostarczają najczęściej wyspecjalizowane usługi publiczne lub prowadzą politykę oddziaływania na uczestników danej branży. Ważną rolą określaną w takich strategiach jest inicjowanie projektów. Do najczęściej opracowywanych dokumentów tego typu należą strategie rozwoju: kultury, nauki, turystyki, rolnictwa, usług oraz dokumenty o charakterze funkcjonalnym takie jak strategie wspierania innowacji czy strategie promocji. Opracowania spełniają standardy stosowane przez instytucje zarządzające środkami strukturalnymi UE. Standardem jest prowadzenie pracy z udziałem partnerów społecznych/interesariuszy. ZSR OF Szlaku Jana III Sobieskiego opiera się na szeroko rozumianej partycypacji społecznej. Punktem wyjścia do opracowania strategii oprócz dokumentów opracowanych dla OF do tej pory, była praca 3 zespołów ds. spójności terytorialnej, gospodarczej i społecznej. Wnioski z prac zespołów zostały opracowane przez ekspertów i stały się podstawą obok analizy SWOT i badań desk research do wypracowania misji, celów oraz działań dla OF. Partycypację społeczną zastosowano o wiele szerzej, w każdej z Gmin przeprowadzono konsultacje społeczne, których głównymi tematami były inwestycje kluczowe zaproponowane prze każdą gminę, zasadność ich wyboru oraz przyszłe funkcje, jak również spójność całego obszaru. 5 „Zintegrowana Strategia Rozwoju OF Szlaku Jana III Sobieskiego w zakresie kształtowania przestrzeni publicznej” Jednym z głównych problemów z jakimi spotkali się eksperci podczas realizacji poszczególnych zadań partycypacyjnych był sposób myślenia zarówno wśród mieszkańców jak i w pewnym zakresie partnerów samorządowych OF. Można go określić mniej więcej takim hasłem: "moja gmina" a nie "mój obszar funkcjonalny". Głównym wyzwaniem, przed którym staje dzisiaj grono partnerów OF jest zbudowanie spójności zarówno w wymiarze terytorialnym, gospodarczym czy społecznym ale także mentalnym. Z punktu widzenia podmiotu z zewnątrz autor opracowania wysoko ocenia atuty jakimi dysponuje OF szczególnie wspólną historię związaną z rodem Sobieskich czy spajające walory przyrodnicze na czele z rzeką Wieprz i jej dopływami. Z drugiej jednak strony budowanie spójności musi być oparte o konkretne, zaplanowane w czasie i możliwe do wykonania zadania. Co więcej istnieje konieczność opracowania takich pomysłów i rozwiązań, które skłonią do zaangażowania sie w proces budowania spójności OF lokalne społeczności, biznes i organizacje pozarządowe. Misja ZSR OF Szlaku Jana III Sobieskiego brzmi : "Ziemia Jana Sobieskiego - stworzenie spójności i zrównoważony rozwój gmin Obszaru Funkcjonalnego Szlaku Jana III Sobieskiego." Takie określenie misji ukierunkowuje cele na tworzenie spójnego organizmu z 11 odrębnych jednostek terytorialnych. Cele strategii to: Cel ogólny I Stworzenie spójnej oferty turystycznej Cel ogólny II Zaangażowanie społeczności lokalnej w budowanie obszaru funkcjonalnego Cel ogólny III Poprawa spójności gospodarczej OF w oparciu o wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, bogactw naturalnych i lokalnych zasobów. Cele nie mogą być realizowane w oderwaniu od siebie nawzajem. Mechanizm jaki należy wdrożyć będzie polegał na wzajemnym oddziaływaniu celów. Jeśli planujemy wykonanie szlaku turystycznego dla całego OF np. w oparciu o dorzecze Wieprza musimy wykonać infrastrukturę, zaangażować społeczność, oraz pobudzić lokalny biznes do wykorzystania nowych szans. Bez tego nie osiągniemy efektu synergii i nie zrealizujemy misji czyli zwiększenia spójności i rozwoju. Dokument w zamiarze autora ma być pomocnym narzędziem służącym realizacji misji, zawiera więc propozycję sposobu zarządzania OF z wykorzystaniem potencjału już istniejącego (partnerów oraz zawiązanego stowarzyszenia). Autor zawarł też analizę możliwości finansowania strategii z wykorzystaniem pomysłów sygnalizowanych na spotkaniach zespołów oraz dokumentów nowej perspektywy finansowej UE. 6 „Zintegrowana Strategia Rozwoju OF Szlaku Jana III Sobieskiego w zakresie kształtowania przestrzeni publicznej” Wstęp „Zintegrowana Strategia Rozwoju OF Szlaku Jana III Sobieskiego w zakresie kształtowania przestrzeni publicznej” jest dokumentem, który w zamierzeniu autora ma na celu wyznaczenie kierunków działań zmierzających do wykorzystania istniejącego potencjału Obszaru Funkcjonalnego Szlaku Jana III Sobieskiego i rozwoju obszaru w oparciu o spójność terytorialną, społeczną i gospodarczą gmin tworzących OF. Obszar funkcjonalny