RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM W 2012 ROKU Szczecin, 2013 r. REDAKTOR WYDANIA OPRACOWANO W WYDZIALE MONITORINGU ŚRODOWISKA POD KIERUNKIEM MAŁGORZATY LANDSBERG – UCZCIWEK – NACZELNIKA WYDZIAŁU MONITORINGU ŚRODOWISKA WIOŚ W SZCZECINIE MARTA BURSZTYNOWICZ NATALIA BYKOWSZCZENKO JOANNA CHAŁUPIŃSKA MAGDALENA DĄBROWSKA ANDRZEJ GAJDECKI KRYSTYNA JURKOWSKA RENATA PAŁYSKA RENATA REWAJ ANNA ROBAK – BAKIEROWSKA ELŻBIETA SROKA JOLANTA SZABLEWSKA – WIRASZKA HONORATA SZATKOWSKA –KONON ELŻBIETA WIERZCHOWSKA IRENA ZŁOCZOWSKA INFORMACJE O KONTOLACH UŻYTKOWNIKÓW ŚRODOWISKA OPRACOWANO W WYDZIALE INSPEKCJI SPIS TREŚCI CZĘŚĆ I 6 1 INFORMACJE O REGIONIE I SYTUACJA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA 6 8 2 JAKOŚĆ POWIETRZA 3 JAKOŚĆ WÓD 25 4 KLIMAT AKUSTYCZNY 61 5 POLA ELEKTROMAGNETYCZNE 70 6 GOSPOGAROWANIE ODPADAMI 76 7 OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI 80 8 OCHRONA PRZYRODY 82 9 PODSUMOWANIE 85 CZĘŚĆ II 90 KONTROLA UŻYTKOWNIKÓW ŚRODOWISKA 90 Wstęp W „Raporcie o stanie środowiska w województwie zachodniopomorskim w 2012 roku” zawarte zostały oceny stanu poszczególnych komponentów środowiska, które były badane w ramach „Programu państwowego monitoringu środowiska województwa zachodniopomorskiego na lata 2010 - 2012”. Celem Państwowego Monitoringu Środowiska, zgodnie z art. 25 ust. 3 ustawy Prawo ochrony środowiska, jest wspomaganie działań na rzecz ochrony środowiska poprzez systematyczne informowanie organów administracji i społeczeństwa o: jakości elementów przyrodniczych, dotrzymywaniu standardów jakości środowiska określonych przepisami oraz obszarach występowania przekroczeń tych standardów; występujących zmianach jakości elementów przyrodniczych i przyczynach tych zmian, w tym powiązaniach przyczynowo-skutkowych występujących pomiędzy emisjami i stanem elementów przyrodniczych. Program obejmował przede wszystkim zadania wynikające z prawodawstwa UE przetransponowanego do prawa krajowego. Udało się go zrealizować dzięki znaczącemu wsparciu Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie oraz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Głównymi odbiorcami danych i ocen wytwarzanych w ramach programu monitoringu wojewódzkiego są: Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego, Zachodniopomorski Urząd Wojewódzki, Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie, Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Szczecinie, Wojewódzka Stacja Sanitarno- Epidemiologiczna w Szczecinie, Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej (RZGW) w Szczecinie i Poznaniu, administracja samorządowa, szkoły i mieszkańcy województwa. Wyniki ocen stanu środowiska posłużą jednostkom administracji rządowej i samorządowej dla potrzeb operacyjnego zarządzania środowiskiem. CZĘŚĆ I 1. Informacje o regionie i sytuacja społeczno-gospodarcza Województwo zachodniopomorskie położone jest w północno-zachodniej części Polski nad Morzem Bałtyckim i Zalewem Szczecińskim. Od zachodu graniczy z Niemcami (z landem Meklemburgią- Pomorzem Przednim i Brandenburgią). Łączna długość granic województwa wynosi 982,9 km, w tym zachodnia granica państwowa z Niemcami oraz granica morska na północy mają podobną długość 188,9 km. Stolicą województwa jest Szczecin, w którym w 2012 roku mieszkało 408,9 tys. mieszkańców (według danych GUS). Województwo obejmuje obszar 22 892,5 km2, co stanowi 7,3% powierzchni Polski (piąte pod względem wielkości w kraju). Region zachodniopomorski ma charakter rolniczo–przemysłowy. Powierzchnia użytków rolnych w 2012 roku wynosiła 1123,3 tys. ha (według danych GUS). Główną gałęzią gospodarki jest rolnictwo i przemysł spożywczy. Ważnymi gałęziami przemysłu są również: przemysł drzewny, metalowy, chemiczny, stoczniowy oraz produkcja energii elektrycznej. Duże znaczenie dla regionu mają także znajdujące się na jego terenie 4 morskie porty handlowe: Szczecin, Świnoujście, Kołobrzeg i Police oraz kilkanaście mniejszych portów morskich i przystani rybackich. W województwie zlokalizowanych jest 12 obszarów inwestycyjnych położonych w czterech specjalnych strefach ekonomicznych: Kostrzyńsko-Słubickej (podstrefy: Barlinek, Białogard, Łobez, Gryfino, Goleniów, Karlino, Police,), Słupskiej (podstrefy: Koszalin, Szczecinek, Wałcz) Pomorskiej (podstrefa Stargard Szczeciński) i Euro-Park Mielec (podstrefa Szczecin). Na obszarze województwa można wyróżnić dwie główne krainy geograficzno-fizyczne: Pobrzeże Południowobałtyckie i Pojezierze Pomorskie. Klimat województwa należy do umiarkowanych, o przewadze wiatrów zachodnich, północno-zachodnich i północnych. Mnogość zbiorników wodnych i duża powierzchnia lasów determinują wysoką wilgotność powietrza. Średnia roczna temperatura wynosi 9,3°C, a średnia roczna wysokość opadów 550-700 mm. Wody powierzchniowe zajmują około 5,2% obszaru województwa. Oprócz Zalewu Szczecińskiego składają się na nie głównie Pojezierza: Wałeckie, Ińskie, Myśliborskie, Drawskie oraz Pobrzeże Słowińskie, gdzie znajdują się 172 jeziora o powierzchni powyżej 50 ha. Do największych należą Jeziora Dąbie i Miedwie. Ważniejszymi rzekami województwa są: Odra, Rurzyca, Drawa, Myśla, Płonia, Ina oraz Parsęta, Rega i Wieprza wraz z Grabową, które uchodzą bezpośrednio do Morza Bałtyckiego. Ponadto w regionie występują naturalne kopaliny: gaz ziemny, ropa naftowa, rudy żelaza, wapienie i margle, torf, torfy borowinowe, wody termalne i solanki. W 2012 roku ludność województwa zachodniopomorskiego wynosiła 1721,4 tys. mieszkańców, co stanowiło około 4,5% ludności kraju i lokowało województwo na 11 miejscu (według danych GUS). Gęstość zaludnienia należy do jednych z najniższych w kraju i w 2012 roku wynosiła 75 osób na 1 km2 powierzchni ogólnej. W latach 2004-2007 obserwowano ubytek liczby ludności w województwie spowodowany głownie otwarciem przez niektóre kraje Unii Europejskiej rynku pracy po wejściu Polski do UE i zwiększoną emigracją zarobkową, przewyższająca przyrost naturalny. Niewielki dodatni przyrost liczby ludności odnotowano w latach 2008-2009, a od 2010 roku ponownie obserwowany jest spadek liczby mieszkańców w regionie (według danych GUS). Województwo zachodniopomorskie należy do województw o najniższej dynamice Produktu Krajowego Brutto w kraju oraz najtrudniejszej sytuacji na rynku pracy i najniższym poziomie aktywności zawodowej. W 2010 roku wartość PKB wynosiła 32268 zł na jednego mieszkańca, co w odniesieniu do 2004 roku dało wzrost jedynie o 10 147zł (wykres 1.1). Wartość PKB na jednego mieszkańca województwa wprawdzie systematycznie rośnie, ale wolniej niż w całym kraju, co obniża pozycję województwa na tle innych województw. W 2006 roku pozycja województwa pod względem wartości PKB na jednego mieszkańca spadła na 7 miejsce, gdzie utrzymywała się do końca 2010 roku. Świadczy to o relatywnie zmniejszającym się potencjale gospodarczym województwa i ma wpływ na sytuację na rynku pracy. 6 Wykres 1.1. Wartość PKB na 1 mieszkańca w latach 2004-2010 w województwie zachodniopomorskim (źródło: GUS) 35 000 30 000 25 000 a c ń 20 000 15 000 /mieszka ł z 10 000 5 000 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 rok Kluczowym czynnikiem mającym wpływ na pogorszenie sytuacji gospodarczej regionu, w tym głównie jego zachodniej części, było załamanie produkcji stoczniowej w ostatnich 10 latach, któremu towarzyszyła zapaść lub likwidacja wielu zakładów pracy. Wskaźnik zatrudnienia w regionie utrzymuje się na jednym z najniższych poziomów w Polsce. W 2012 roku wskaźnik zatrudnienia w województwie wynosił 46,5 % i znajdował się poniżej poziomu krajowego, który wynosił 50,2% (według danych GUS). Stopa bezrobocia osiąga jedne z najwyższych wartości w kraju. W 2012 roku stopa bezrobocia rejestrowanego wynosiła 18,1% co lokowało województwo na przedostatniej pozycji w kraju. Notowana w latach 2004-2008 poprawa na rynku pracy i tendencja spadkowa stopy bezrobocia była głównie wynikiem emigracji zarobkowej do krajów UE po akcesji Polski do Unii Europejskiej. Od 2009 roku ponownie obserwowany jest sukcesywny wzrost stopy bezrobocia, będący w dużej mierze efektem zmniejszenia się emigracji zarobkowej po 2008 roku, związanej z kryzysem ekonomicznym w strefie państw UE oraz pogorszeniem ogólnej sytuacji gospodarczej w Polsce (wykres 1.2). Wykres 1.2. Stopa bezrobocia rejestrowanego w latach 2004-2012 w województwie zachodniopomorskim (źródło: GUS) 7 2. Jakość powietrza O stanie czystości powietrza decydują zawarte w nim różnorodne substancje, których koncentracja jest wyższa w stosunku do warunków naturalnych. Stężenia zanieczyszczeń w powietrzu (imisja) wynikają bezpośrednio z wielkości emisji zanieczyszczeń do atmosfery oraz występujących w danych okresach warunków meteorologicznych. Emisja zanieczyszczeń do powietrza Województwo zachodniopomorskie w roku 2012 zajmowało dziesiąte miejsce w kraju w rankingu województw o największej emisji zanieczyszczeń gazowych oraz ósme ze względu na emisję pyłu. W roku 2012 emisja gazów w województwie wyniosła 37,5 tys. Mg (bez dwutlenku węgla) oraz 2,9 tys. Mg pyłów, co stanowiło w skali Polski odpowiednio 2,3% i 5,5% emisji krajowej (według danych GUS). Decydujący udział w emisji punktowej zanieczyszczeń do powietrza miały zakłady energetyczne: PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A, Szczecińska Energetyka Cieplna Sp. z o.o. oraz większe zakłady przemysłowe, m.in. Grupa Azoty Zakłady Chemiczne „POLICE” SA, zakłady Grupy KRONO. W latach 2004-2012 zaobserwowano spadek emisji zanieczyszczeń pyłowych, zwłaszcza z procesów spalania paliw, stanowiących w 2012 roku ponad 54 % emisji punktowej (rysunek 2.1). W przypadku emisji zanieczyszczeń gazowych w okresie 2004-2012 wystąpiły wahania