Kalendarz Goleszowski 2021 Kalendarz Goleszowski 2021 pod redakcją Tomasza Lenkiewicza Korekta językowa: Iwona Cichy Zdjęcie na okładce: Tomasz Lenkiewicz Projekt i skład: Izabela Lankocz-Gruszka Nakład: 1500 egz. Wydawca: Gmina Goleszów ul. 1 Maja 5 43-440 Goleszów Tel. 33 479 05 10 [email protected] www.goleszow.pl Druk: Offsetdruk i media sp. z o.o. Ul. Frysztacka 48 43-400 Cieszyn www.om5.pl Redakcja zastrzegła sobie prawo dokonywania zmian i skrótów w dostarczonych artykułach. Kalendarz jest publikacją bezpłatną, wersja elektroniczna (pdf) do pobrania na stronie internetowej www.goleszow.pl, w zakładce „O gminie” Egzemplarz bezpłatny Grudzień 2020 r. ISSN 2300-0910 Drodzy Czytelnicy! Rok 2020 r. był dla nas wszystkich przełomowym okresem. Koronawirus diametralnie zmienił cały świat, który znaliśmy do tej pory. Ograniczenia i zaka- zy stały się częścią naszego życia. Noszenie maseczek, dezynfekcja rąk, zachowy- wanie odstępów czy kwarantanna to tylko niewielka część nakazów, do których musieliśmy się dostosować. Tegoroczny kalendarz rozpoczynamy rozdziałem pn. „Przełomowy rok 2020”. Znajdziemy w nim, oczywiście, tekst o koronawirusie, ale również zapoznamy się z nową instytucją, która rozpoczęła działalność na terenie gminy Goleszów i pomaga osobom z niepełnosprawnościami. Przypomnimy sobie historię gole- szowskiego gimnazjum, które decyzją rządu, tak jak wszystkie tego typu obiekty w Polsce, zostało zamknięte. Najobszerniejszą część niniejszego wydawnictwa stanowi rozdział „Jubileusze”. To w nim przeczytamy o historii dwóch lokalnych stowarzyszeń, przypomnimy początki wydawania Kalendarza Goleszowskiego i budowy czterech kościołów, poznamy działalność kościelnych chórów i prześledzimy dzieje jedynej mleczarni znajdującej się na terenie gminy. „Tam gdzie kończy się dyplomacja, zaczyna się wojna”. Na łamach naszej publikacji przypomnimy największą bitwę wojny czechosłowacko-polskiej, która odbyła się m.in. na terenie Kisielowa i Godziszowa, po której nastąpił podział Śląska Cieszyńskiego. Kalendarz Goleszowski to również świetna okazja do przedstawienia losów mieszkańców, którzy tworzyli historię naszej małej ojczyzny i sylwetek osób, które otrzymały w 2020 roku „Cieszynianki”. Jak co roku, goleszowscy podróżnicy zabiorą nas na wycieczki. Tym razem podzielą się wrażeniami z podróży do Słowenii, Tadżykistanu czy Tajlandii i Kambodży. Miłośnicy przyrody poznają m.in. chwasty i zioła rosnące wokół nas, derkacza, ale również „zielone bestie”. Dzięki zapiskom umieszczonym w „Kronice Goleszowa” część z nas pozna, a część przypomni sobie muzyczne tradycje ziemi goleszowskiej. Dziękuję wszystkim, którzy przyczynili się do powstania tej publikacji. Zachęcam do lektury i czekam na Państwa opinie. Tomasz Lenkiewicz Kalendarz Goleszowski 2021 | 3 Spis treści Kalendarium miesięczne – Ciekawostki przyrodnicze 5 Przełomowy rok 2020 Koronawirus zmienił cały świat 32 Historia goleszowskiego gimnazjum 38 W Bażanowicach powstał ośrodek dla osób z niepełnosprawnościami 47 Mieszkańcy naszej gminy Najstarsza mieszkanka Goleszowa Helena Górniak 56 Przyznano Laury Srebrnej oraz Honorowej Złotej Cieszynianki 63 80. rocznica męczeńskiej śmierci ks. sen. Karola Kulisza 78 Jan Sztwiertnia – działacz narodowy i społeczny z Kisielowa 90 Wspomnienia z wywózki na roboty w czasie II wojny światowej 99 Zawody mieszkańców Godziszowa na przełomie wieków 103 Jubileusze 15-lecie Stowarzyszenia Miłośników Dzięgielowa 110 20-lecie Stowarzyszenia Miłośników Cisownicy 120 20-lecie Kalendarza Goleszowskiego 131 30-lecie Kościoła Jana Chrzciciela w Puńcowie 134 40-lecie Kościoła Jana Chrzciciela w Cisownicy 140 40-lecie Kościoła Świętej Trójcy w Bażanowicach 146 90-lecie Spółdzielni Mleczarskiej w Bażanowicach 159 100-lecie podziału Śląska Cieszyńskiego 178 100-lecie chóru ewangelickiego z Goleszowa 186 290-lecie kościoła parafialnego w Lesznej Górnej 191 Świat przyrody Zielone „bestie” 202 Podróże kształcą Słowenia – turystyczna perełka Europy 208 Koleją przez świat. Tadżykistan i Trakt Pamirski 218 Przebłyski z podróży 231 Wspomnienia i zapiski z dawnych lat Muzykowanie w Goleszowie 242 Rywalizacja sportowa jest ich pasją Ernst Racing 252 Kolejny rok za nami – przegląd wydarzeń 256 4 | Kalendarz Goleszowski 2021 Kalendarium miesięczne Ciekawostki przyrodnicze Kamil Podżorski Kalendarium 2021 Styczeń 1 Pt Nowy Rok 2 So Izydora, Makarego 3 N Danuty, Genowefy 4 Pn Anieli, Eugeniusza 5 Wt Edwarda, Szymona 6 Śr Trzech Króli 7 Cz Juliana, Lucjana 8 Pt Seweryna, Teofila 9 So Weroniki, Juliana 10 N Jana, Wilhelma 11 Pn Matyldy, Honoraty 12 Wt Benedykta, Arkadiusza 13 Śr Weroniki, Bogumiły 14 Cz Feliksa, Hilarego 15 Pt Pawła, Izydora 16 So Marcelego, Włodzimierza 17 N Antoniego, Rościsława 18 Pn Piotra, Małgorzaty 19 Wt Henryka, Mariusza 20 Śr Fabiana, Sebastiana 21 Cz Dzień Babci, Agnieszki 22 Pt Dzień Dziadka, Anastazego 23 So Ildefonsa, Rajmunda 24 N Felicji, Tymoteusza 25 Pn Pawła, Miłosza 26 Wt Seweryna, Pauliny 27 Śr Jana, Przybysława 28 Cz Walerego, Radomira 29 Pt Zdzisława, Franciszka 30 So Macieja, Martyny 31 N Jana, Marceliny 6 | Kalendarz Goleszowski 2021 Kalendarium 2021 Lis (Vulpes vulpes) Lis jest najpospolitszym w Eu- ropie przedstawicielem psowa- tych. Znakomicie zaadaptował się do życia w środowisku prze- kształconym przez człowieka. Cechuje go wszechstronna dieta obejmująca nie tylko pokarm mięsny, ale również owoce czy miód. Na terenach miej- skich często odwiedza śmietni- ska będące przebogatym źró- dłem pożywienia. Wygląd tego znanego wszystkim zwierzęcia Fot. Wikipedia. nie wymaga szerszego omówienia, warto tylko nadmienić, iż samice są mniej- sze od samców, mają za to zwykle dłuższe kły. Lis prowadzi głównie nocny tryb życia, dzień spędzając w rozległej i głębokiej norze. Czasem „dokwaterowuje” się do nory borsuczej. Współżycie obu gatunków nie jest jednak łatwe, jako że rudy przechera, w odróżnieniu od pedantycznie wręcz dbającego o czystość pręgowanego „gospodarza”, charakteryzuje się zupełną obojętnością na kwestie higieniczne. Lisowi od wieków w wielu kulturach przypisywano szczególny spryt, opowiadając o nim niestworzone wręcz historie. Twierdzono np., iż machając swą bujną kitą, potrafi zahipnotyzować ptaki, by móc bezkarnie je schwytać. Podobno wykorzystuje też swą futrzastą ozdobę w charakterze wędki na ryby. Rzeczywi- ste zdolności omawianego ssaka są nie mniej zdumiewające. Cechuje go bardzo dobry węch i znakomity słuch. Potrafi usłyszeć krakanie wrony z odległości pół kilometra, a pisk myszy ze 100 m. Niestety, lisy nie mają szczęścia w kontaktach z ludźmi. Ich futro jest cenionym surowcem w przemyśle odzieżowym. Jeden z biblijnych sędziów (zwierzchników narodu żydowskiego przed wprowadze- niem monarchii) – Samson wykorzystał z kolei te zwierzęta do zemsty na swym filistyńskim teściu, który wkrótce po ślubie odebrał mu swą córkę – nowo po- ślubioną małżonkę. Słynący z siły i wojowniczości Izraelita schwytał wówczas 300 lisów, a następnie, przyczepiwszy im do ogonów płonące pochodnie, wypu- ścił wśród zbożowych pól nielubianego powinowatego. Nietrudno przewidzieć, jakie były konsekwencje tego czynu. Kalendarz Goleszowski 2021 | 7 Kalendarium 2021 Luty 1 Pn Brygidy, Ignacego 2 Wt Andrzeja, Joanny 3 Śr Błażeja, Hipolita 4 Cz Andrzeja, Weroniki 5 Pt Agaty, Adelajdy 6 So Doroty, Tytusa 7 N Ryszarda, Romualda 8 Pn Jana, Piotra 9 Wt Cyryla, Apolonii 10 Śr Jacka, Scholastyki 11 Cz Tłusty czwartek 12 Pt Eulalii, Modesta 13 So Grzegorza, Jakuba 14 N Walentynki, Walentego 15 Pn Faustyna, Józefa 16 Wt Ostatki, Danuty, Julianny 17 Śr Popielec, Donata, Łukasza 18 Cz Symeona, Konstancji 19 Pt Konrada, Arnolda 20 So Leona, Ludomiła 21 N Eleonory, Feliksa 22 Pn Marty, Małgorzaty 23 Wt Romany, Damiana 24 Śr Macieja, Bogusza 25 Cz Wiktora, Cezarego 26 Pt Mirosława, Aleksandra 27 So Gabriela, Anastazji 28 N Teofila, Makarego 8 | Kalendarz Goleszowski 2021 Kalendarium 2021 Królik (Oryctolagus cuniculus) Królik, w przeciwieństwie do swego preferu- jącego samotniczy tryb życia krewniaka – zająca, jest zwierzęciem towarzyskim, tworzącym kolonie, w których skład wchodzą dziesiątki, a nierzadko na- wet setki nor. W stanie dzikim zamieszkiwał pier- wotnie sosnowe młodniki, lasy iglaste, piaszczyste, zalesione wzgórza, śródpolne zarośla i nieużytki regionu śródziemnomorskiego. Kiedy kartagińscy żeglarze po raz pierwszy dotarli do wybrzeży Pół- wyspu Iberyjskiego, napotkali tam tak wiele tych niewielkich ssaków, iż całej krainie nadali miano „i-shepan-ham”, co po fenicku oznacza „krainę królików”. Określenie to dało początek nazwie Hiszpanii. Skąd jednak u tego niepozornego zwie- Fot. Malwina Michałek (u góry), Wikipedia (u dołu), Na załączonej fotografii widzimy rzęcia iście monarszy tytuł? Otóż, dała mu początek królika dzikiego (u dołu), Susanne – przed- stawicielkę rasy baran francuski (z lewej) językowa pomyłka, a cała historia sięga czasów sta- oraz Bibi – królika odmiany karzełek Teddy. rożytnych, gdy na teren Germanii dotarły rzymskie legiony, niosąc ze sobą z jednej strony wojnę i przemoc, z drugiej jednak klasyczną kulturę, filozofię, naukę oraz… króliki. Jeden z lokalnych wodzów zainteresowawszy się nieznanym, dziwnym stworzeniem, postanowił spytać o nie przybyszów z Italii, delegując w tym celu nieznanego nam z imienia poddanego, który „jako-tako” władał łaciną. Okazało się, iż Rzymianie nazywają długouchego ssaka lepus cuniculus – za- jąc norowy. Nasz domorosły tłumacz, który, jak pamiętamy, opanował mowę Cyce- rona tylko w podstawowym zakresie, nie wiedział wprawdzie, co to znaczy, cechował się jednak pomysłowością. Pamiętał, iż końcówka „ulus” zwykle