Prace Geograficzne Prace Prof. dr hab. Jerzy Bański jest zatrudniony w Instytucie Geografii i Przestrzennego Za- gospodarowania PAN, gdzie pełni funkcję dyrektora. Jest przewodniczącym Komisji Rozwoju Lokalnego i Regionalnego Międzynarodowej Unii Geograficznej. Kierował Zakładem Geografii Wsi i Rozwoju Lokalnego IGiPZ PAN, wykładał na Uniwersytecie Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie i był przewodniczącym Polskiego Towarzystwa Geograficznego. Jego zainteresowania badawcze koncentrują się na planowaniu prze- strzennym i regionalnym, analizie zróżnicowania społeczno-gospodarczego obszarów wiejskich, użytkowaniu ziemi, obszarach problemowych, współczesnych przeobraże- niach struktury przestrzennej wsi i rolnictwa. Był kierownikiem lub uczestnikiem ponad 60 projektów badawczych i ekspertyz (krajowych i zagranicznych). Jest autorem lub współautorem ponad 390 publika- cji, w tym 130 w j. angielskim. Zainteresowania: podróże (odwiedził 91 krajów), żeglarstwo, były ratownik wodny i taternik jaskiniowy. Prace Geograficzne 269 2019 269 Prace Geograficzne 269 2019 Waloryzacja zasobów lokalnych i ich zróżnicowanie przestrzenne w regionach Polski Wschodniej Polski w regionach przestrzenne i ich zróżnicowanie lokalnych zasobów Waloryzacja Podstawowym celem poznawczym opracowania jest przestrzenna identyfikacja i diagnoza zasobów lokalnych w regionach Polski Wschodniej oraz ocena poziomu ich unikalności i utylitarności. Celem Jerzy Bański metodycznym jest wypracowanie najbardziej efektywnych sposobów identyfikacji i oceny zasobów lo- kalnych, zaś celem aplikacyjnym – dostarczenie praktycznej wiedzy na temat możliwości generowania przez zasoby lokalne sukcesu gospodarczego we wschodnich regionach kraju. Cele naukowe mają zwe- ryfikować podstawową hipotezę badawczą, która brzmi:zasoby lokalne charakteryzują się koncentracją przestrzenną i w miejscach koncentracji efektywność ich wykorzystania jest największa. Hipoteza zakłada więc występowanie zależności pomiędzy rolą rozwojową zasobów lokalnych, a ich liczebnością. Druga Waloryzacja zasobów hipoteza badawcza brzmi: zasoby lokalne Polski Wschodniej charakteryzuje przewaga unikatowości nad utylitarnością. Prawdziwość tej hipotezy była weryfikowana na podstawie waloryzacji zasobów, która po- lokalnych i ich zróżnicowanie legała na punktowej ocenie poziomu unikatowości i utylitarności wykonanej przez pięciu niezależnych ekspertów. Badanie objęło swoim zasięgiem trzy wschodnie województwa: podlaskie, lubelskie1 i podkar- packie, których duże fragmenty włącza się do obszarów peryferyjnych i które są charakteryzowane, jako przestrzenne w regionach jedne z najsłabiej rozwiniętych gospodarczo terytoriów wśród wszystkich regionów Unii Europejskiej. Polski Wschodniej 1 W przypadku woj. lubelskiego wykorzystano bardzo bogate materiały dokumentacyjne opracowane w projekcie pt. Diagnoza zasobów lokalnych Lubelszczyzny wykonanym w 2014 r. na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubelskiego przez firmę Agrotec sp. z.o.o., w którym kierownikiem naukowym był autor tego opracowania. Natomiast w rozdz. 4 pt. Krótka charakterystyka badanego regionu wykorzystano rezultaty projektu badawczego pt. Wpływ prze- kształceń społeczno-ekonomicznych na potencjał ludnościowy wschodniej Polski - diagnoza i prognoza, sfinansowanego ze środków Narodowego Centrum Nauki przyznanego na podstawie decyzji nr 7009/B/P01/2011/40. ISSN 0373-6547 https://doi.org/10.7163/9788361590064 ISBN 978-83-61590-06-4 Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN im. Stanisława Leszczyckiego PRACE GEOGRAFICZNE wydaje następujące publikacje seryjne: Geographia Polonica, Przegląd Geograficzny, Europa XXI, Prace Geograficzne, Studia Obszarów Wiejskich, Monografie IGiPZ PAN 255. Bednarek-Szczepańska M., Dmochowska-Dudek K., 2017, Syndrom NIMBY na obszarach (17 tomów). wiejskich w Polsce. Uwarunkowania i specyfika konfliktów wokół lokalizacji niechcianych inwestycji, 149 s., 71 ryc., 17 tab. 256. Korcelli-Olejniczak E., Kozłowski S., Bierzyński A., Piotrowski F., 2017, Region Metropolitalny Warszawy – studia miast średniej wielkości, 128 s., 26 ryc., 13 tab., 26 fot. 257. Taylor Z., Ciechański A., 2017, Deregulacja i przekształcenia przedsiębiorstw transportu lądowego w Polsce na tle polityki spójności UE, 270 s., 42 ryc., 34 tab. 258. Rosik P., Pomianowski W., Goliszek S., Stępniak M., Kowalczyk K., Guzik R., Kołoś A., Komornicki T., 2017, Multimodalna dostępność transportem publicznym gmin w Polsce (MULTIMODACC), 303 s., 166 ryc., 41 tab. 259. Matuszkiewicz J.M., Solon J., Kowalska A., Wolski J., Affek A., Degórski M., Grabińska B., Kozłowska A., Plit J., Pawlicki R.W., 2017, Historyczne zmiany pokrywy leśnej na pograniczu mazursko-kurpiowskim w aspekcie rozwoju zrównoważonego krajobrazu, 402 s. + 1 wklejka, 182 ryc., 63 tab. 260. Śleszyński P., Bański J., Degórski M., Komornicki T., 2017, Delimitacja Obszarów Strategicznej Interwencji państwa: obszarów wzrostu i obszarów problemowych, 296 s., 72 ryc., 18 tab. 261. Stępniak M., Wiśniewski R., Goliszek S., Marcińczak S., 2017, Dostępność przestrzenna do usług publicznych w Polsce, 356 s., 141 ryc., 52 tab. 262. Degórska B., 2017, Urbanizacja przestrzenna terenów wiejskich na obszarze metropolitalnym Warszawy. Kontekst ekologiczno-krajobrazowy, 175 s., 53 ryc., 10 tab. 263. Kuchcik M., 2017, Warunki termiczne w Polsce na przełomie XX i XXI wieku i ich wpływ na umieralność, 279 s., 98 ryc., 52 tab. 264. Chmielewski T.J., Śleszyński P., Chmielewski Sz., Kułak A., 2018, Ekologiczne i fizjono- miczne koszty bezładu przestrzennego, 128 s. 265. Kaczmarek H., 2018, Ewolucja strefy brzegowej nizinnych zaporowych zbiorników wod- nych w warunkach dużych wahań poziomu wody na przykładzie Zbiornika Jeziorsko na Warcie, 132 s., 58 ryc., 6 tab. 266. Studia nad regionalizacją fizycznogeograficzną Polski, pod red. M. Kistowskiego, U. Mygi- -Piątek, J. Solona, 2018, 278 s., 86 ryc., 19 tab. 267. Rosik P., Komornicki T., Goliszek S., Śleszyński P., Szarata A., Szejgiec-Kolenda B., Pomianowski W., Kowalczyk K., 2018, Kompleksowe modelowanie osobowego ruchu drogowego w Polsce. Uwarunkowania na poziomie gminnym, 242 s., 164 ryc., 54 tab. 268. Piotr Gierszewski, 2018, Hydrologiczne uwarunkowania funkcjonowania geoekosystemu Zbiornika Włocławskiego, 224 s., 98 ryc., 31 tab. Pełne teksty tomów dostępne w Repozytorium Cyfrowym IGiPZ PAN http://rcin.org.pl Waloryzacja zasobów lokalnych i ich zróżnicowanie przestrzenne w regionach Polski Wschodniej Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego Polska Akademia Nauk PRACE GEOGRAFICZNE Nr 269 Jerzy Bański Waloryzacja zasobów lokalnych i ich zróżnicowanie przestrzenne w regionach Polski Wschodniej Evaluation of the local resources and their spatial differentiation in the regions of eastern Poland Komitet Redakcyjny: Redaktor naczelny: Piotr Rosik Sekretarz redakcji: Ewa Jankowska Członkowie: Dorota Gazicka-Witkowska Tomasz Ryger Rada Redakcyjna: Andrzej Affek Dariusz Brykała Tomasz Komornicki Bolesław Domański Sylwia Dołzbasz, Radosław Dobrowolski Mariusz Kistowski Daniel Michniak Paweł Prokop Tadeusz Stryjakiewicz Recenzja: Wioletta Kamińska Konrad Czapiewski Publikacja finansowana ze środków Narodowego Centrum Nauki przyznanych projektowi badawczemu, nr 2015/19/B/HS4/01298: Waloryzacja zasobów lokalnych i ich zróżnicowanie przestrzenne w regionach wschodniej Polski. Fotografia na okładce: Jerzy Bański Projekt graficzny serii: Tomasz Ryger Opracowanie redakcyjne i techniczne: Ewa Jankowska Adres Redakcji IGiPZ PAN ul. Twarda 51/55, 00-818 Warszawa tel. 22 697 88 51 e-mail: [email protected] www.igipz.pan.pl/prace-geograficzne.html © Copyright by Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego, Polska Akademia Nauk, Warszawa 2019 PL ISSN 0373–6547 ISBN 978–83–61590–06–4 Druk i oprawa: Poligrafia Salezjańska, ul. Bałuckiego 8, 30-318 Kraków SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie .............................................................................................................................................................................................9 2. Przegląd koncepcji i terminologia ..........................................................................................................................13 3. Metody wykorzystane w pracy ......................................................................................................................................19 4. Krótka charakterystyka badanego regionu .............................................................................................27 5. Kategorie zasobów lokalnych .........................................................................................................................................35 6. Przegląd zasobów lokalnych Polski Wschodniej ............................................................................39 7. Struktura i waloryzacja zasobów lokalnych ............................................................................................53 8. Rozmieszczenie zasobów lokalnych ....................................................................................................................65 9. Charakterystyka wybranych zasobów lokalnych ............................................................................73 10. Uwarunkowania efektywnego wykorzystania zasobów lokalnych i przykłady nowych produktów lokalnych .................................................................................................157 11. Zakończenie .............................................................................................................................................................................................171