Numer podwójny Ziemia S upska, Zabory, Bory i Gochy 5 zł Zrealizowano w ramach Programu Operacyjnego Promocja Czytelnictwa ogłoszonego przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego DWUMIESIĘCZNIK ® SPOŁECZNO-KULTURALNY WYDANO DZIĘKI POMOCY 059 8433160, 8218584 W. Megiera z Zapcenia S upsk - Borowy Młyn i B. Prondzyńskiego z Piaszczyny e-mail: [email protected] wiosna - lato 2006 r. ISSN 1642-025X Nr 2-3/2006 (28-29) OdOd redaktora Redaktora Burmistrz Bytowa z okazji 660-lecia miasta „A cze znosz te, broce m³ody, Te pomorskie Rody? Tech Kaszubów, Kociewiaków Nasz kochany Bytów I tech Gochów, Borowiaków...” * 12 lipca przypadaj¹ 660 urodziny Bytowa. 12 lipca 1346 roku miasto otrzyma³o przywilej lokacyjny, na prawie che³miñskim, który zosta³ wystawiony przez Wielkiego Mistrza Krzy¿ackiego Henryka Dusemera. I odt¹d z ma³ej osady nadanej przez Krzy¿aków nie- mieckim zasadcom- Janowi Beschornowi i Janowi Grote zaczyna rozwijaæ siê ona przez wieki w dzisiej- sze miasto. Ró¿ne przechodzi³o ono w tej prawie sied- miowiekowej historii dzieje. Ró¿ne by³y tak¿e i dzie- je mieszkaj¹cych tu jej odwiecznych gospodarzy - Kaszubów. Od czasu panowania Krzy¿aków, postêpu- je germanizacja miasta i okolic. Nie mniej rozwija siê i krzepnie ono ekonomicznie i spo³ecznie. Po Krzy- ¿akach w³adztwo przejêli tu ksi¹¿êta pomorscy Gryfi- ci, tak¿e w miêdzyczasie Królestwo Polskie, by znowu przejæ pod parêsetletnie w³adanie Prus i Niemiec. Dopiero po II wojnie wiatowej Bytów ca³e tzw. Zie- mie Odzyskane - na mocy uk³adów ja³tañsko pocz- damskich przy³¹czony zostaje do pañstwa polskiego. Dzisiaj miasto jest prê¿nym regionalnym orodkiem administracyjno spo³ecznym. Jest domem, w któ- rym w zgodzie buduj¹ wietnoæ grodu, ¿yj¹c obok siebie jej pierwotni w³odarze - Kaszubi, wraz z osie- dlonymi w wyniku nowego podzia³u granic Polski, osadnicy z ziem wschodnich by³ej II RP, jak i synowie Transformacja ustrojowa da³a samorz¹dom lo- wych i etnicznych zamieszkuj¹cych Bytów. Tê spe- narodów Ukraiñskiego i Bia³oruskiego, a tak¿e pozo- kalnym mo¿liwoæ stanowienia o rozwoju w³asnej cyficzn¹ wielokulturow¹ spo³ecznoæ bytowsk¹ stali tu po wojnie autochtoni niemieccy. gminy. Przez ostatnie lata Bytów bardzo siê zmieni³. cechuje harmonijne wspó³istnienie, przeja- Zrealizowanych zosta³o wiele inwestycji maj¹cych na wiaj¹ce siê choæby w organizowaniu wspólnych celu poprawê ¿ycia mieszkañców. Przebudowa skrzy- masowych imprez kulturalnych. dokoñczenie na str. 3. ¿owañ, budowa kolejnego ronda, to tylko niektóre z Rok 2006 jest rokiem szczególnym, gdy¿ ob- inwestycji drogowych, które powoduj¹, ¿e ruch w chodzimy jubileusz 660 lecia nadania praw miej- Nasze dziewczyny centrum jest mniej uci¹¿liwy, a kolejne, na przyk³ad skich Bytowowi. Momentem kulminacyjnym tego przebudowa ulicy Gdañskiej sprawi¹, ¿e nast¹pi jubileuszowego roku bêd¹ obchodny wiêta mia- Królowe Ziemi S³upskiej AD 2006 wzrost bezpiecznego poruszania siê po ulicach nie tyl- sta, które przypadaj¹ w dniach79lipca. ko w centrum, ale tak¿e w pozosta³ych rejonach mia- Ka¿de miasto posiada swoj¹ specyfikê. W By- sta. Sami mieszkañcy bardzo przyczyniaj¹ siê do towie tworzy j¹ góruj¹cy na wzgórzu zamek, a re- tego, ¿e miasto piêknieje. Dziêki wsparciu fundacji witalizacja ródmiecia, w tym placu Nasza Wspólnota, kolejne wspólnoty mieszkanio- Garncarskiego, to dzia³ania maj¹ce na celu wspar- we wymieniaj¹ pokrycia dachowe, wykonuj¹ nowe cie tych korzystnych tendencji. elewacje budynków, co sprawia, ¿e krajobraz Byto- Jak co roku staramy siê zorganizowaæ Dni By- wa staje siê niepowtarzalny. towa w taki sposób, aby zapewniæ mieszkañcom Mam nadziejê ¿e dzia³ania te bêd¹ kontynuowa- oraz gociom jak najwiêcej atrakcji. Zapraszam ne, ¿e nasze miasto bêdzie atrakcyjne nie tylko dla wszystkich do wspólnej zabawy. Mam nadziejê, mieszkañców, ale tak¿e dla odwiedzaj¹cych, ¿e sta- ¿e przygotowany na tê okolicznoæ bogaty pro- nie siê miejscem, które gdy raz siê odwiedzi, zawsze gram spe³ni Pañstwa oczekiwania, ¿e ka¿dy znaj- bêdzie siê tutaj wracaæ. dzie co dla siebie. Odzyskanie pe³nej niepodleg³oci przez Polskê po 1989 r., pozwoli³o na pe³ny i nieskrêpowany pow- Burmistrz Miasta Miss (w rodku) Ewa Rusiecka jest pracownikiem GOK rót do dawnych tradycji ró¿nych grup narodowocio- Stanis³aw Marmo³owski w G³ówczycach . Ma 22 lata. Jej zainteresowania to muzy- ka klasyczna, moda i sport. Zespó³ Kaszuby z Wiela Karsina ma ju¿ 5 lat!!! Awchimieni Kalina (z lewej) z £upawy gm. Potegowo ma 18 lat. Jest uczennic¹ Liceum Ogólnokszta³c¹cego nr. 1 w S³upsku. Uprawia sport p³ywanie i tenis sportowy. Jej ulubionym przedmiotem jest matematyka logiczna. Adamik ¯aneta (z prawej) z £upawy gm. Potêgowo ma 18 lat. Gra w tenisa sto³owego, uwielbia wycieczki ro- werowe, czyta ksi¹¿ki przygodowe, lubi poezjê. ...i przysz³e miss, czyli piêkne dziewczêta z Zespo³u Kaszuby z Jasienia gm. Czarna D¹brówka i ich instruktorka Agnieszka Stolc (z klekotem czyli bocianem). Zdjêcia Jan Maziejuk. O zespole piszemy na str. 76 tego nr „NG” 2 Od Redaktora dokoñczenie ze str. 2. Po wielu latach wspólnego ¿ycia, dzia³ania i pracy na rzecz miasta zawi¹za³y siê jak¿e brzemienne w pozytywne skutki relacje miêdzyludz- kie. Zawi¹za³y siê zwi¹zki ma³¿eñskie, z których narodzi³y siê dzieci, dzi- siaj ju¿ rodz¹ siê wnuki i prawnuki, tych, co do Bytowa wnieli ducha pa- ñstwowoci polskiej. Dzisiaj w naszym miecie ¿yje ju¿ nowe pokolenie o jednej to¿samoci - Bytowskiej. Mieszkañców dumnych z swego mia- sta i miejsca ¿ycia, oddanych swej Ma³ej Lokalnej Ojczynie. Z okazji tego¿ wiêta spieszymy z najlepszymi ¿yczeniami do Wszyst- kich Bytowiaków, tych, co tu mieszkaj¹ jak i poza miastem, lecz korze- niami, myl¹ i czynem nawet tym okazjonalnym zwi¹zani s¹ z tym miejscem, któremu na imiê BYTÓW! W niniejszy numer w czêci powiêcamy historii, sprawom i lu- dziom tego miasta. ** Tegorocznymi Jubilatami s¹ tak¿e : - Muzeum Kaszubski Park Etnograficzny we Wdzydzach Kiszewskich, który obchodzi 100-lecie swego powstania. Wspomina- my o jego pocz¹tkach w publikowanym artykule Alfonsa Bastiana z 1958 roku, który by³ opublikowany w tygodniku Kaszëbë. - Miasto Czersk, który 1 lipca obchodzi nadanie mu praw miej- skich. Czerskowi , mojemu rodzinnemu miastu powiecimy kolejny nu- mer NG. *** Chcia³bym siê na moment jeszcze raz odwo³aæ do 5 - lecia istnienia naszego magazynu. Cofn¹æ siê do czasu, kiedy to NG stawia³o pierw- sze, jak¿e wówczas nieporadne, aczkolwiek przepe³nione ambicjami kroki. Tej retrospekcji niech pos³u¿y poni¿szy zapis rozmowy, jak¹ w 2001 roku na pow. temat przeprowadzi³ ze mn¹ red. Konrad Remelski. Przy tej okazji pragnê podziêkowaæ wszystkim tym, co sercem i my- lami ³¹czyli siê ze mn¹ w tym radosnym, a tak¿e dumnym czasie, jubile- uszu Naji Gochë. Dziêkujê ! Zbigniew Talewski Andrzej Lepper Za³o¿yciel i Lider Sa- moobrony. Nowy wice- premier Rz¹du Rzeczypo- spolitej Polskiej i minister rolnictwa. Polak - Pomorzanin o kaszubskich korzeniach. Przywódca ch³opski ciesz¹cy siê du¿ym autory- tetem i zaufaniem spo³ecznym, zw³aszcza ch³opstwa z którego siê wywodzi, a tak¿e klas rednich polskiego spo³eczeñstwa. Uparty i konsekwentny w swych pogl¹dach i dzia³aniu. Po- jêtny, inteligentny i otwar- ty polityk i przywódca. Czu³y na niesprawiedli- woæ spo³eczn¹ i ludzk¹ Andrzej Lepper podczas wiecu krzywdê. Dobry i zaradny wyborczego w S³upsku 6.09.2005 r. gospodarz. Stra¿nik natu- Pierwszy z prawej Micha³ ¯abiñski - lider ry, ekologii a tak¿e s³upskiej Samoobrony. ch³opskiej tradycji i kultury w tym w jej regionalnych obszarach. Gor¹cy katolik. Orêdownik i gwarant powo³ania województwa rod- kopomorskiego .Cz³owiek dotrzymuj¹cy swych s³ów oraz co nieraz udowodni³ - niezmienny i pryncypialny w swych ideowych pogl¹dach, a przy tym otwarty na procesy cywilizacyjno ekonomiczne wspó³czesnego wiata i zmian cywilizacyjnych. Dla wielu Polaków nadzieja i szansa na lepsze i sprawiedliwsze warunki ¿ycia. Naji Gochë, które bezinteresownie , bez zbêdnego rozg³osu sym- patyzuj¹ z tym Ruchem, i któremu bliskie s¹ jego przes³ania oraz program spo³eczny i polityczny a przede wszystkim jej Za³o¿yciela i Lide- ra - z okazji odwa¿nego podjêcia decyzji o wspólnej odpowiedzialnoci z PiS-em i LPR-em za stan i przysz³oæ Polski sk³adaj¹ Panu Andrzejo- wi Lepperowi i cz³onkom i sympatykom Samoobrony i ww. partii, ¿ycze- nia wszelkiej pomylnoci w budowaniu tego wielkiego dla nas wszyst- kich dzie³a, jakim jest Polska. Szczêæ nam Panie Bo¿e. /Tz, fot. Cezary Grabski/ 3 660 lecie Bytowa Bytów i okolice w 1950 roku* Bytów jest miastem powiatowym i liczy dzisiaj oko³o niej najwiêksza i najpiêkniejsza sala rycerska, zbudowana Przed ostatni¹ wojn¹ podró¿owa³ po okolicach Józef Kisie- 5.000 mieszkañców. W czasie dzia³añ wojennych w r. 1945 przez komtura Treslera w r. 1399. lewski i stwierdzi³, ¿e na ogóln¹ liczbê nazw wiejskich w po- uleg³ wielkiemu zniszczeniu, ale uratowa³o siê kilka zabytków Kiedy Krzy¿acy organizowali wyprawê na Polskê w r. wiecie bytowskim by³o niemieckich tylko cztery. W r. 1935 historycznych. Okolice nale¿¹ do najpiêkniejszych zak¹tków 1410, zdo³ali nak³oniæ ró¿nych ksi¹¿¹t pomorskich do jeszcze 380 gospodarstw rolnych by³o w rêkach polskich. Za- Pomorza Zachodniego, posiadaj¹c ³añcuch moren przys³ania sobie pomocy, ale po bitwie pod Grunwaldem mek Krzy¿acki, a potem d³ugie panowanie pruskie- nie czo³owych, dochodz¹cych do 256 m. wysokoci (góra Siemie- ksi¹¿ê pomorski Bogus³aw VIII zjawi³ siê w obozie polskim zdo³a³y zniszczyæ tu ducha polskiego; rzycka), liczne jeziora ci¹gn¹ce siê w g³êbokich dolinach, oraz pod Malborkiem i z³o¿y³ ho³d królowi polskiemu, który mu da³ W powiecie bytowskim mamy liczne wioski zaciankowe, wspania³e lasy, resztki dawnej puszczy. Bytów w lenno. Odt¹d Bytów opiera siê o Polskê, nale¿¹c do takie jak na obszarze ca³ej Polski.