i T.C. ÇAĞ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İŞLETME YÖNETİMİ ANABİLİM DALI FUTBOL ENDÜSTRİSİ VE BORSA İSTANBUL’DA İŞLEM GÖREN FUTBOL KULÜPLERİNİN FİNANSAL ANALİZİ HAZIRLAYAN İlhan Emre OFLAZ TEZ DANIŞMANI Yrd. Doç. Dr. Ahmet Gökhan SÖKMEN YÜKSEK LİSANS TEZİ TARSUS/MERSİN EKİM-2017 ii TEZ ONAY SAYFASI iii ETİK BEYANI Adı – İlhan Emre OFLAZ Numarası: 20141041 in n i Ana Bilim / Bilim Dalı: İşletme Yönetimi c n re Programı: Tezli Yüksek Lisans ( x ) Doktora ( ) ğ Ö Tezin Adı: Futbol Endüstrisi Ve Borsa İstanbul’da İşlem Gören Futbol Kulüplerinin Finansal Analizi Bu araştırmanın başlangıcından sonuçlanmasına kadar ki bütün aşamalarında bilimsel etiğe ve akademik kurallara özenle riayet edildiğini, tez içindeki bütün bilgilerin etik davranış ve akademik kurallar çerçevesinde hazırlanarak sunulduğunu, ayrıca tez yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu çalışmada başkalarının eserlerinden yararlanılması durumunda bilimsel kurallara uygun olarak atıf yapıldığını bildiririm. iv ÖNSÖZ Başta bize bu güzel ülkeyi ve Cumhuriyet’i armağan eden Ulu Önder Gazi Mustafa Kemal Atatürk’e şükranlarımı sunarım. Bu tezin hazırlanmasında yardımlarını esirgemeyen danışman hocam Yrd. Doç. Dr. Ahmet Gökhan Sökmen’e ve değerli görüşlerinden dolayı Yrd. Doç. Dr. Şenol Kandemir ve Yrd. Doç. Dr. Caner Atış’a teşekkürlerimi sunarım. Tezin incelenmesindeki katkılarından dolayı Yrd. Doç. Dr. Bülent Özer’e teşekkürlerimi sunarım. Futbol ekonomisi üzerine yaptığı çalışmalar ile her daim şevk kaynağım olan Yrd. Doç. Dr. İsmail Güneş’e ve Tuğrul Akşar’a teşekkürlerimi sunarım. İlkokuldan bu yana çatısı altında eğitim gördüğüm Çağ Koleji ve Çağ Üniversitesi’nin bütün çalışanlarına teşekkürlerimi sunarım. Tezimin yazım aşamasında benden desteklerini esirgemeyen Ahmet Arzu ve Oğuz Ayhan’a teşekkürlerimi sunarım. Son olarak başta dedem İlhan Oflaz olmak üzere Muharrem Gülergin, Selami Tekkazancı, Hacı Döner, İhsan Sabancı ve üzerimde emeği olanAdana Demirspor’un diğer efsane sporcuları, yöneticileri ve başkanlarına ve her daim yanımda olan aileme ve desteklerini eksik etmeyen arkadaşlarıma teşekkürlerimi sunarım. v ÖZET FUTBOL ENDÜSTRİSİ VE BORSA İSTANBUL’DA İŞLEM GÖREN FUTBOL KULÜPLERİNİN FİNANSAL ANALİZİ İlhan Emre OFLAZ Yüksek Lisans Tezi, İşletme Yönetimi Anabilim Dalı Tez Danışmanı: Yrd. Doç. Dr. Ahmet Gökhan SÖKMEN Ekim 2017, 128 sayfa Futbol, 1800’lü yılların ortasından itibaren bir dizi kurallar çevresinde şekillenerek günümüzdeki halini almıştır. Bu dönemden itibaren ülkeler genelinde de desteklenen futbol için çeşitli kurum ve kuruluşlar açılmıştır. Ekonomik gelişimini hızla sürdüren futbol 1980’li yılların sonundan itibaren sadece spor aktivitesi olmaktan çıkmıştır. 1995 yılında alınan Bosman kararları ile tamamen endüstrileşen futbol bir çok sektöre doğrudan etkisi olan bir iş kolu haline gelmiştir. Futbol endüstrisi, piyasa yapısı ve kaynak yaratma gücü itibariyle yüzlerce milyar dolara etki eden bir pazar haline gelmiştir. Bu pazarın içinde faaliyet gösteren futbol kulüpleri de durumdan doğrudan etkilenmiş ve yüksek bütçelere sahip yapılar halini almıştır. Bu denli yüksek bütçelere sahip olan kulüplerin finansal ve yönetimsel performanslarının analiz ihtiyaçları da ön plana çıkmaktadır. Büyük bütçelere sahip olan futbol takımları gerek yönetimsel stratejilerini uygulayabilmek gerek daha kolay ve hızlı yönetilebilmek adına dernek statüsünden şirket statüsüne geçiş sürecine girmişlerdir. Şirketleşen ve daha yüksek pazar payı elde etmeyi hedefleyen kulüpler gerek pazarlama geliri gerek sportif başarının getirdiği ödül gelirlerini elde etmek amacıyla yüklü miktarda transfer harcamaları yapmış ve gelir gider dengeleri olumsuz yönde etkilenmiştir. Yaşanan bütçe açıkları sebebiyle düşük maliyetli fon arayışına giren kulüpler anonim şirketlerine bağlı iştirakleri aracılığı ile sermaye piyasalarına açılmışlardır. Kulüpler bu noktadan itibaren kurumsal yönetim anlayışı ile hem finansal hem de yönetimsel açıdan profesyonel şekilde yönetilmeyi hedeflemiş olsalar da istenilen seviyeye ulaşamamışlardır. vi Bu tez çalışmasında, futbol endüstrisinin genel yapısı ve hisseleri Borsa İstanbul’da işlem gören profesyonel futbol kulüplerimizin finansanal performansı oran analizi yoluyla ölçülmüştür. Aynı zamanda söz konusu kulüplerimizin halka arz modelleri, yönetimsel ve finansal yapılanma farklılıklarına da değinilmiştir. Anahtar Kelimeler: Futbol Endüstrisi, Finansal Performans Analizi, Oran Analizi, Spor Finansmanı vii ABSTRACT THE FOOTBALL INDUSTRY AND THE FINANCIAL ANALYSIS OF THE PUBLICLY-TRADED FOOTBALL CLUBS IN İSTANBUL STOCK EXCHANGE İlhan Emre OFLAZ Master Thesis, Department of Business Administration Supervisor: Assist. Prof. Dr. Ahmet Gökhan SÖKMEN October 2017, 128 pages Football has become what it is today by having been shaped by a series of rules starting from the middle of the 1800s. Since this period, various institutions and organizations opened for football that has been supported across the countries as well. Rapidly keeping its economic development, football has been no longer just a sports activity since the late 1980s. In 1995, football had been completely industrialized with the Bosman ruling and became a line of work which has an immediate influence on many sectors. Football industry has become a market which has an impact on hundreds of billions of dollars regarding the market structure and funding potential. Football clubs operating in this market have been directly affected by this situation and have become large-budget structures. So, the need to analyze the financial and administrative performances of the clubs with such a large-budget comes to the forefront. Either to be able to implement their administrative strategies or to be managed easier and faster, large-budget football clubs have entered into the process of transition from the association status into corporate status. Clubs incorporating and aiming to increase their market share have spent lots of money on transfers in order to have marketing revenues and the prize revenues brought by sporting success. As a result, their balance of income and expenses has been affected negatively. Clubs in search of low-cost fund due to the budget deficits have got into the capital markets through their subsidiaries of joint stock companies. From this point on, clubs have failed to reach the desired level even though they aimed to be managed professionally by a corporate governance mentality in terms of both financially and administratively. viii In this thesis study, the general structure of the football industry and the financial performance of our professional football clubs traded at Istanbul Stock Exchange have been measured through ratio analysis. Also, the differences in public offering models, administrative and financial structuring of these clubs have been mentioned. Key Words: Football Industry, Financial Performance Analysis, Ratio Analysis, Sports Financing ix İÇİNDEKİLER KAPAK ............................................................................................................................. i TEZ ONAY SAYFASI ................................................................................................... ii ETİK BEYANI ............................................................................................................... iii ÖNSÖZ ........................................................................................................................... iv ÖZET ............................................................................................................................... v ABSTRACT ................................................................................................................... vii KISALTMALAR DİZİNİ ........................................................................................... xiii TABLOLAR LİSTESİ ................................................................................................ xiv ŞEKİLLER LİSTESİ .................................................................................................. xvi BİRİNCİ BÖLÜM 1. GİRİŞ ........................................................................................................................... 1 1.1. Endüstri Nedir? Endüstri Kavramı ........................................................................ 2 1.2. Futbol Endüstri Kavramı ....................................................................................... 2 1.2.1. Futbol Terimi, Endüstrileşme Süreci ve Tarihsel Gelişimi ........................... 4 1.2.2. Futbolun Dünyada Tarihsel Gelişimi ............................................................. 5 1.2.3. Futbolun Türkiyede Tarihsel Gelişimi ........................................................... 6 1.2.4. Bosman Kararlarının Endüstrileşmeye Etkisi ................................................ 9 1.3. Futbol Endüstrisinin Yapısı ................................................................................. 12 1.3.1. Futbol Endüstrisini Oluşturan Taraflar ........................................................ 13 1.3.2. Futbol Endüstrisinde Rekabet Yapısı .......................................................... 15 1.3.3. Futbol Endüstrisinde Tüketici Algısı ve Davranışı ...................................... 16 1.4. Futbol Endüstrisinin Farklı Sektörlere Etkisi ...................................................... 18 1.4.1. Futbolun Medya Sektörüne Etkisi ............................................................... 19 1.4.2. Futbolun Pazarlama Sektörüne Etkisi .........................................................