MINISTERSTWO OCHRONY ŚRODOWISKA ZASOBÓW NATURALNYCH I LEŚNICTWA PAŃSTWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY Generalny Wykonawca Mapy Hydrogeologicznej Polski w skali 1 : 50 000 Zakład Hydrogeologii i Geologii Inżynierskiej Państwowego Instytutu Geologicznego 00-975 Warszawa ul.Rakowiecka 4 OBJAŚNIENIA DO MAPY HYDROGEOLOGICZNEJ POLSKI w skali 1 : 50 000 Arkusz GÓRA KALWARIA (597) Opracowała: .......................................... DYREKTOR NACZELNY mgr Beata Witkowska Państwowego Instytutu Geologicznego Państwowy Instytut Geologiczny Redaktor arkusza: ............................................ prof. dr hab. Bronisław Paczyński Państwowy Instytut Geologiczny Sfinansowano ze środków NARODOWEGO FUNDUSZU OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ Praca wykonana na zamówienie Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa Copyright by PIG & MOŚZNiL, Warszawa 1997 1 Spis treści I Wprowadzenie str. 3 II Lokalizacja str. 4 III Klimat, wody powierzchniowe str. 5 IV Warunki hydrogeologiczne str. 6 V Jakość wód podziemnych str. 9 VI Zagrożenie i ochrona wód podziemnych str.14 VII Wykorzystane materiały str.16 Spis rycin w tekście 1. Położenie arkusza Góra Kalwaria 1:50 000 na tle mapy GZWP (A.S.Kleczkowski 1990) 2. Podstawowe wartości statystyczne wybranych składników chemicznych wód pod- ziemnych 3. Histogramy ważniejszych składników chemicznych wód podziemnych w utworach czwartorzędowych głównego poziomu wodonośnego 4. Histogramy ważniejszych składników chemicznych wód podziemnych w przypo- wierzchniowej warstwie wodonośnej Spis tabel dołączonych do części tekstowej 1a Reprezentatywne otwory studzienne 1b Reprezentatywne studnie kopane 1c Reprezentatywne źródła 2 Główne parametry jednostek hydrogeologicznych 3b Wyniki analiz chemicznych wód podziemnych wykonanych dla mapy – reprezenta- tywne studnie kopane 4 Obiekty uciążliwe dla wód podziemnych A Otwory studzienne pominięte na planszy głównej 2 B Inne punkty dokumentacyjne pominięte na planszy głównej C1 Wyniki analiz wód podziemnych – materiały archiwalne – reprezentatywne otwory studzienne C4 Wyniki analiz wód podziemnych – materiały archiwalne – inne punkty dokumentacyj- ne C5 Wyniki analiz wód podziemnych – materiały archiwalne – otwory studzienne pominię- te na planszy głównej Spis załączników umieszczonych w części tekstowej 1. Przekrój hydrogeologiczny I - I 2. Przekrój hydrogeologiczny II - II 3. Głębokość występowania głównego poziomu wodonośnego - mapa w skali 1:100 000 4. Miąższość i przewodność głównego poziomu wodonośnego - mapa w skali 1:100 000 5. Wybrane warstwy informacyjne mapy Mapa dokumentacyjna w skali 1:50 000 Głębokość głównego poziomu wodonośnego - mapa w skali 1:50 000 Miąższość i przewodność głównego poziomu wodonośnego - mapa w skali 1:50 000 Mapy korektowe Mapa hydrogeologiczna Polski (plansza główna) w skali 1:50 000 Mapa hydrogeologiczna Polski w postaci cyfrowej 3 I. Wprowadzenie Arkusz Góra Kalwaria Mapy hydrogeologicznej Polski w skali 1:50 000 został spo- rządzony w Zakładzie Hydrogeologii i Geologii Inżynierskiej PIG w 1992-1994 w ramach realizacji programu badawczego „Ochrona litosfery” dla Mapy geosozologicznej Polski i reambulowany jako odrębna Mapa hydrogeologiczna Polski w skali 1:50 000 w 1997 r. Dla opracowania arkusza zebrano, przeanalizowano i wykorzystano materiały z CAG PIG, Centralnego Banku Danych „HYDRO”, Wydziałów Ochrony Środowiska Urzę- dów Wojewódzkich w Warszawie i Radomiu. Dokonano przeglądu terenu (w tym lokalizacji niektórych ujęć wody oraz ognisk zanieczyszczeń środowiska wodnego). Ze studni gospodarskich pobrano 30 próbek wody do analiz chemicznych. Przeanalizowano następujące materiały dokumentacyjne: 111 otworów studziennych i 16 bez opróbowania hydrogeologicznego, które umieszczo- no na mapie dokumentacyjnej; spośród nich wytypowano i umieszczono na planszy głównej mapy hydrogeologicznej oraz w tabeli 1a – 44 otwory studzienne; pozostałe ze- stawiono w tabeli A i B; wyniki pomierzonego zwierciadła wody w 30 studniach kopanych (tabela 1b) i wyniki analiz chemicznych wód z tych studni (tabela 3b); wyniki 109 analiz chemicznych wody, dotyczących 95 otworów studziennych archiwal- nych (tabela C1, C4, C5); dane dotyczące 25 ognisk zanieczyszczeń wód podziemnych (tabela 4); dane z Banku Danych Elektrooporowych (PBG i SEGI-PBG Sp. z o.o.) dotyczące opra- cowywanego arkusza. Wykaz wykorzystanych publikacji i opracowań archiwalnych zamieszczono na końcu tekstu (rozdział VII). Interpretację poszczególnych elementów mapy utrudniał duży interwał czasowy re- alizacji wierceń, nierównomierne ich rozmieszczenie oraz niekiedy niska wiarygodność da- nych. 4 Omawiany obszar ma charakter rolniczy ze znacznym udziałem sadownictwa. Je- dynym miastem w granicach arkusza jest Góra Kalwaria, która liczy ponad 10 tys. miesz- kańców i jest głównym ośrodkiem przemysłowym. Istnieją tu Zakłady Chemii Gospodarczej „INCO”, Wytwórnia Sprzętu Sportowego „POLSPORT”, Zakłady Przetwórstwa Owocowo- Warzywnego „HORTEX” z dużą zamrażalnią. Poza tym na terenie arkusza istnieją fermy drobiu, tuczarnie, Spółdzielnie mleczarskie oraz Zakłady Przemysłu Bioweterynaryjnego „BIOWET” w Drwalewie. Analizę statystyczną wyników analiz chemicznych wód podziemnych opracował Marek Fert. Opracowanie komputerowe w systemie INTERGRAPH wykonała Dorota Jaku- bicz. II. Lokalizacja Arkusz leży między 21o00’ a 21o15’ długości geograficznej wschodniej oraz 51o50’ a 52o00’ szerokości geograficznej północnej, w środkowej części Niziny Mazowieckiej, na pograniczu dwóch mezoregionów fizycznogeograficznych: Równiny Warszawskiej w dominującej części i Doliny Środkowej Wisły na niewielkiej przestrzeni od strony wschodniej (6). Administracyjnie znajduje się on w południowej części województwa warszaw- skiego i obejmuje części gmin: Góra Kalwaria, Piaseczno i Prażmów oraz w północnej czę- ści województwa radomskiego w obrębie części gmin: Chynów, Warka, Jasieniec i Grójec. Niewielki fragment należy do gminy Sobienie-Jeziory w województwie siedleckim. Geologicznie mieści się w centralnej części synklinorium brzeżnego w niecce war- szawskiej. Pokryty jest w całości osadami czwartorzędowymi podścielonymi osadami trze- ciorzędowymi plioceńskimi. Według podziału regionalnego zwykłych wód podziemnych (B. Paczyński 1995) arkusz leży w południowej części regionu mazowieckiego (subregion centralny). 5 Zgodnie z klasyfikacją A. S. Kleczkowskiego (10) w obrębie arkusza występują fragmenty dwóch Głównych Zbiorników Wód Podziemnych (Ryc. 1). W granicach tych zbiorników wydzielone obszary najwyższej ochrony (ONO) i wysokiej ochrony (OWO) zajmują niemal 75% powierzchni arkusza. - granica arkusza - Dolina rzeki Środkowej Wisły (Q) - Subniecka warszawska (Tr) - obszary wysokiej ochrony (OWO) - obszary najwyższej ochrony (ONO) Ryc.1 Położenie ark. Góra Kalwaria 1:50 000 na tle GZWP wg mapy A.S.Kleczkowskiego 1990. III. Klimat, wody powierzchniowe Arkusz położony jest w strefie klimatu kontynentalnego i charakteryzuje się średnią roczną temperaturą w granicach 7,8 - 8,1oC oraz sumą opadów 550 mm, przy wahaniach od 350 do 600 mm. Główna arteria wodna Wisła wchodzi w granice arkusza dwoma odcinkami: w oko- licy Góry Kalwarii i Potyczy. W jej łożysku występują liczne kępy oraz piaszczyste ławice. Największym dopływem Wisły jest rzeka Czarna z odcinkiem ujściowym już poza granicą arkusza. Czarna, wraz z mniejszymi ciekami spływającymi z wysoczyzny lodowcowej, głę- boko rozcina jej krawędź. Wszystkie one uchodzą bezpośrednio do Wisły (np. w Potyczy) 6 lub zasilają podobnie jak nieliczne źródła i wysięki (Góra Kalwaria, Czersk, Ostrówek) ob- szary podmokłe u podnóża krawędzi wysoczyzny. Są to obniżenia z jeziorkami o głębokości kilku metrów (21). W obniżeniach terenu na całym arkuszu występują małe strugi uchodzące do wymienionych rzek i cieków. IV. Warunki hydrogeologiczne Występują tu dwa użytkowe piętra wód zwykłych: czwartorzędowe, rozpoznane w ponad stu otworach studziennych i trzeciorzędowe, stwierdzone tylko w jednym otworze oraz interpretowane przez analogię na podstawie danych z sąsiednich terenów. Czwartorzędowe główne piętro wodonośne Parametry płytkiego poziomu wodonośnego (> 5 m) w piaskach i żwirach doliny Wisły przyjęto przez analogię do lepiej rozpoznanych odcinków na sąsiednich arkuszach. Miąższość utworów wodonośnych – 20-40 m, wydajności potencjalne 50-70 m3/h, przewod- ność 500-1000 m2/24h – w okolicy Coniewa i Podgóry – 1000-1500 m2/24h. Są to wody o zwierciadle swobodnym. Na wysoczyźnie lodowcowej główny poziom wodonośny występuje w piaskach międzymorenowych zlodowacenia środkowopolskiego lub w utworach piaszczysto- żwirowych podścielających glinę zwałową tego zlodowacenia. Niejednokrotnie leży on bez- pośrednio na iłach pliocenu. Prawdopodobnie oba te poziomy pozostają w więzi hydraulicz- nej. Na całym obszarze wysoczyzny występują one pod przykryciem kilkunastu lub nawet kilkudziesięciu metrów glin zwałowych oraz iłów i mułków zastoiskowych ekranizujących poziom wodonośny od powierzchni terenu. Przeważnie wody te są pod ciśnieniem maleją- cym w kierunku skarpy wysoczyzny. Jedynie w południowo-wschodniej części lokalnie koło Konar mają zwierciadło swobodne. Na całym prawie terenie głębokość stropu utworów wo- donośnych wynosi 15-50 m, lokalnie płycej. Miąższość utworów wodonośnych jest zróżni- cowana – od 5-10 m w południowo-zachodniej części terenu do ponad czterdziestu kilku 7 metrów w centrum. Wydajności potencjalne rosną od 10-30 m3/h w części zachodniej, 30-50 w środkowej i wschodniej do 50-70 m3/h w północnej. Lokalnie, w południowej części Góry Kalwarii sięgają 70-120,