BIULETYN ARCHIWUM POLSKIEJ AKADEMII NAUK NR 52 Warszawa 2011 Przygotowuje Komitet Redakcyjny w składzie Joanna Arvaniti, Anita Chodkowska, Hanna Krajewska, Hanna Szymczyk, Mieczysław Wrzosek Korekta Joanna Arvaniti, Tomasz Rudzki Tłumaczenie Marta Staniszewska Adres Redakcji Polska Akademia Nauk Archiwum w Warszawie Warszawa, ul. Nowy Świat 72 Wydano z dotacji Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego ISSN: 0551-3782 Skład, łamanie i druk AMALKER Warszawa, ul. Okrzei 21/4 www.amalker.com Spis treści Wykaz ważniejszych skrótów występujących w inwentarzach ........ 5 Joanna Arvaniti Wspomnienie o Ani Grzebieluch ..................................................... 6 Joanna Arvaniti Inwentarze archiwalne ................................................................. 11 Katarzyna Słojkowska Materiały Zygmunta i Natalii Batowskich .................................... 14 Marian Kmita, Piotr Michałowski, Jolanta Stasiak Materiały Janiny Bemówny .......................................................... 64 Anita Chodkowska Materiały rodziny Kalinowskich ................................................... 72 Agnieszka Bodecka, Anita Chodkowska, Urszula Roguska Materiały Janiny Zakrzewskiej ................................................... 126 Jolanta Stasiak Archiwiści warszawscy i ich spuścizny w zbiorach Polskiej Akademii Nauk Archiwum w Warszawie ...................... 150 Joanna Arvaniti Wystawa „Archiwa warszawskie dawniej i dziś” ......................... 174 Katarzyna Słojkowska Materiały Marii Skłodowskiej-Curie w zbiorach Polskiej Akademii Nauk Archiwum w Warszawie ...................... 180 Andrzej Klubiński Warszawskie środowisko archeologiczne we „Wspomnieniach” Zofii Podkowińskiej .....................................................................188 Joanna Arvaniti Wystawa „Kobiety w nauce” ........................................................ 194 Виталий Ю. Афиани, Надежда М. Осипова Выставка „Женщины в науке” ................................................ 200 Joanna Arvaniti Wystawa „Twarze Kasy im. Józefa Mianowskiego” ...................... 202 Barbara Wiktorowska XV Festiwal Nauki ...................................................................... 207 Sprawozdanie z działalności Archiwum PAN w 2010 roku .......... 210 Inwentarze zespołów archiwalnych ogłoszone w numerach 1–52 „Biuletynu Archiwum PAN” (układ chronologiczny) ........... 231 Inwentarze zespołów archiwalnych ogłoszone w numerach 1–52 „Biuletynu Archiwum PAN” (układ alfabetyczny) ............... 242 Summary ........................................................................................... 248 WYKAZ WAŻNIEJSZYCH SKRÓTÓW WYSTĘPUJĄCYCH W INWENTARZACH AGAD Archiwum Główne Akt neg. negatyw Dawnych nlb. nieliczbowane ANPAN nr numer i PAU Archiwum Nauki Polskiej odb. odbitka Akademii Nauk i Polskiej odp. odpowiedź Akademii Umiejętności opr. oprawne APAN Polska Akademia Nauk oprac. opracowane Archiwum w Warszawie PAU Polska Akademia b.d. brak daty Umiejętności BN Biblioteka Narodowa PIG Państwowy Instytut b.p. brak paginacji Geologiczny b.t. brak tytułu pkt punkt BUW Biblioteka Uniwersytetu pocz. początek Warszawskiego pow. powielany cz. część poz. pozycja dot. dotyczący PW Politechnika Warszawska dz. dział RAN Rosyjska Akademia Nauk egz. egzemplarz r. recto fasc. fascicule r. rok, rocznik fkp. fotokopia rec. recenzja fot. fotografia rkp. rękopis j. jednostka rozdz. rozdział j.a. jednostka archiwalna rys. rysunek j. ang. język angielski s. strona j. franc. język francuski ss. strony j. łac. język łaciński sz. szyte j. niem. język niemiecki szt. sztuka j. pol. język polski t. tom j. ros. język rosyjski TKN Towarzystwo Kursów j. szw. język szwedzki Naukowych j. ukr. język ukraiński TNW Towarzystwo Naukowe j. wł. język włoski Warszawskie jw. jak wyżej tzw. tak zwany k. karta UAM Uniwersytet im. Adama kkp. kserokopia Mickiewicza w Poznaniu ks. nab. księga nabytków UJ Uniwersytet Jagielloński l. list (w korespondencji) w Krakowie l. luźne UW Uniwersytet Warszawski masz. maszynopis v. verso m.b. metr bieżący vol. wolumin MHP Muzeum Historii Polski w. wiek m.in. między innymi wiz. wizytówka mkf. mikrofilm WWP Wolna Wszechnica MSZ Ministerstwo Spraw Polska Zagranicznych wyd. wydanie MWRiOP Ministerstwo Wyznań z. zeszyt Religijnych i Oświecenia zał. załącznik Publicznego zapr. zaproszenie nadb. nadbitka ZNP Związek Nauczycielstwa NDAP Naczelna Dyrekcja Polskiego Archiwów Państwowych zob. zobacz Ania Grzebieluch Joanna Arvaniti Warszawa WSPOMNIENIE O ANI GRZEBIELUCH (1972–2010) Ania Grzebieluch urodziła się 4 stycznia 1972 roku w Warszawie. W 1998 roku ukończyła naukę na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego. W okresie od listopada 1997 do sierpnia 2001 roku pracowała w Urzędzie Gminy Warszawa-Bielany, początkowo na sta- nowisku referenta, a później podinspektora. Od września 2001 roku do końca roku 2002 z wielką pasją prowadziła lekcje historii w młodszych klasach Podstawowej Szkoły Społecznej w Wesołej. W Archiwum Polskiej Akademii Nauk była zatrudniona od początku 2002 roku, ostat- nio na stanowisku adiunkta archiwalnego. Jednocześnie, od październi- ka 2005 do czerwca 2009 roku, była pracownikiem Zakładu Rękopisów Biblioteki Narodowej, gdzie m.in. opracowywała archiwum rodziny Gieysztorów oraz prowadziła księgę akcesyjną. W Archiwum PAN Ania zajmowała się pozyskiwaniem spuścizn, sporządzaniem spisów tymcza- sowych i porządkowaniem zbioru medali. Brała udział w wielu konfe- rencjach naukowych, publikowała, uczestniczyła w przygotowywaniu wystaw popularyzujących naukę i kulturę polską. W 2003 roku była scenarzystką ekspozycji poświęconej polskim noblistom w części doty- czącej Wisławy Szymborskiej oraz ekspozycji o osiągnięciach uczonych polskich w XIX i XX wieku w części dotyczącej m.in. deszyfratorów niemieckiej maszyny szyfrującej „Enigma” ― Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego. Uczestniczyła w posiedze- niach Komisji Metodycznej Archiwum Polskiej Akademii Nauk, któ- rej była członkiem od 2005 roku. Dała się poznać jako pracownik kom- petentny, rzeczowy i zawsze chętny do fachowej pomocy użytkowni- kom Pracowni Naukowej Archiwum PAN. W grudniu 2008 roku za nie- naganną pracę i wybitne osiągnięcia w dziedzinie archiwistyki Ania została wyróżniona przez Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych 8 Joanna Arvaniti honorową odznaką „Za Zasługi dla Archiwistyki”. Los sprawił, że ostat- nim archiwalnym zadaniem Ani, któ- rego nie zdążyła już doprowadzić do końca, było opracowanie rękopi- śmiennej spuścizny pedagoga, instruk- tora harcerskiego, pisarza Aleksandra Kamińskiego. Nie było Jej dane rów- nież dokończyć pracy doktorskiej, którą pisała z zakresu sfragistyki pod kierunkiem profesor Marii Jadwigi Koczerskiej na trudny, ale cieka- wy temat Pieczęcie klasztorów be- Otwarcie wystawy Polscy nobliści, nedyktyńskich i cysterskich w Polsce 2003, fot. J. Arvaniti średniowiecznej. Od początku 2004 roku do końca sierpnia 2005 roku Ania, w ramach zatrudnienia przez Polską Akademię Umiejętności w Krakowie, brała udział w pracach inwentaryzacyjno- -porządkowych prowadzonych po kilkuletnim remoncie w Bibliotece Polskiej w Paryżu. Podczas tych prac ekipa Ani przeniosła i ustawiła w no- wych magazynach i na nowych rega- łach kompaktowych niemalże 200 ty- sięcy woluminów, przyczyniając się do wcześniejszego udostępnienia zbio- rów Biblioteki Polskiej w Paryżu bada- czom. Jako mediewistka, Ania została wyznaczona do opracowania katalogu Wydzielonego Zbioru Staropolskiego Biblioteki Polskiej w Paryżu. Przygotowała wstępny inwentarz dy- plomów XVI- i XVII-wiecznych oraz wstępne opisy katalogowe wybra- Otwarcie wystawy Polscy nobliści, 2003, fot. J. Arvaniti nych dokumentów. Inwentarz, nie- stety niedokończony, jest obecnie do- stępny w Czytelni Zbiorów Specjalnych Biblioteki Polskiej, a zbiór jest otwarty dla badaczy. W 2009 (sierpień–wrzesień) oraz w 2010 roku (maj–czerwiec), w ramach projektu Biblioteki Narodowej i Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych Inwentarz Archiwum Instytutu Wspomnienie o Ani Grzebieluch 9 Literackiego „Kultura”, zgromadzonego w Maisons- -Laffitte pod Paryżem, Ania porządkowała i opisywała w bazie danych m.in. zbiór pt. Dokumenty chwili. Wszyscy bliscy współ- pracownicy Ani wiedzie- li, że od wczesnego dzieciń- stwa pasjonowała się har- cerstwem. Swoją harcer- ską drogę rozpoczęła jako zuch w Hufcu Warszawa- -Mokotów. Od 1982 roku należała do Szczepu 295. Wycieczka pracowników APAN do Wieliczki, 2005, fot. A. Podgórzak Warszawskich Drużyn Harcerskich i Gromad Zuchowych im. Szarych Szeregów w Hufcu Warszawa-Praga- -Południe. We wrześniu 1988 roku za- łożyła istniejącą do dziś drużynę zu- chową „Sajszoni”. W listopadzie 1989 roku uzyskała stopień przewodnicz- ki, a w 1992 podharcmistrzyni. W la- tach 1993–2002 oraz ponownie od 2007 roku pełniła funkcję komendant- ki Szczepu 295. WDHiGZ im. Szarych Szeregów. Jesienią 2008 roku otwo- rzyła próbę harcmistrzowską, któ- rej zamknięcie planowała w grudniu Konferencja archiwalna w Katowicach, 2007, fot. J. Arvaniti 2010 roku. Była członkiem Komisji Rewizyjnej i Komisji Stopni Instruktorskich Hufca Warszawa-Praga- -Południe. Zajmowała się kształceniem młodszych kolegów. Swoich har- cerzy druhna Anna kochała i poświęcała im mnóstwo czasu, a Jej dom był zawsze dla nich otwarty. Pośmiertnie Ania została awansowana do stopnia harcmistrzyni i odznaczona Srebrnym Krzyżem „Za Zasługi dla ZHP”. 10 Joanna Arvaniti Ania była troskliwą córką i czułą siostrą, dumną z osiągnięć zawodo- wych i osobistych ukochanej Beatki. Wzruszająca była Jej bezgraniczna mi- łość do