Paweł Skorut Paweł Pozwalam sobie zacząć recenzję od osobistej refleksji. Śledząc w miarę uważnie publikacje Paweł Skorut naukowe dotyczące okresu PRL nie dostrzegłem żadnej publikacji, która dotyczyłaby Frontu Jedności Narodu. Jeśli problematyka ta pojawiła się, to tylko okazyjnie, raczej w charakterze wzmianki na marginesie omawianych zjawisk czy wydarzeń. Gdyby ktoś zapytał mnie czy warto podjąć się naukowego opisu funkcjonowania FJN, to stanowczo bym odradzał. I to tylko dlatego, że uznałbym taki temat za nudny, nieciekawy. Muszę jednak przyznać, że po lekturze monografii Pana Pawła Skoruta zmieniłem zdanie. Z recenzji dr. hab. Juliana Kwieka Jedności Narodu Front Autor recenzowanej monografii, próbując krytycznie, ale też i bezstronnie, ustosunkować się tak do dziejów, jak i oddziaływania FJN na życie społeczne i polityczne w Polsce Ludowej Front Jedności Narodu podejmuje się więc zadania niezmiernie trudnego. Tym bardziej, że usiłuje tego dokonać nie tylko poprzez prosty opis ewolucji oraz przekształceń strukturalnych i personalnych dokonujących się w samej instytucji, lecz poprzez pogłębioną analizę ideową i programową jaka zachodziła w FJN w kontekście (jak to ujmuje Autor) „ewolucji idei frontu narodowego w międzynarodowym ruchu komunistycznym w czasach PRL”. Z recenzji dr. hab. Marka Mączyńskiego Od narodzin idei do upadku politycznego pozoru Paweł Skorut (ur. 1975 r.) – adiunkt w Instytucie Bezpieczeństwa i Edukacji Obywatelskiej Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie. Absolwent politologii na Wydziale Od narodzin idei do upadku politycznego pozoru Stosunków Międzynarodowych i Politycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 2009 roku, obronił pracę doktorską na Wydz. SMiP UJ. W latach 2000-2014 był pracownikiem krakowskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej. Autor artykułów naukowych i popularno-naukowych dotyczących problematyki ustrojowej PRL, politycznego oddziaływania PZPR oraz geopolityki ZSRR i Federacji Rosyjskiej. Współautor audycji radiowych o działalności Służby Bezpieczeństwa. Jeden z autorów opracowanych tekstów w przestrzeni wystawienniczej Muzeum Armii Krajowej im. Gen. Emila Fieldorfa-Nila w Krakowie. ISBN 978-83-62139-38-5 Paweł Skorut Front Jedności Narodu Od narodzin idei do upadku politycznego pozoru Kraków, 2015 Text Copyright © by Paweł Skorut Kraków 2015 Recenzenci dr. hab. Julian Kwiek, prof. nadzw. dr. hab. Marek Mączyński Korekta Marta Kołpanowicz Przygotowanie do druku i druk Attyka All righst reserved. Wszystkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej publikacji nie może być powielana ani rozpowszechniana za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych, kopiujących, nagrywających i innych bez pisemnej zgody posiadacza praw autorskich. ISBN 978-83-62139-38-5 Spis treści Wstęp Rozdział I. Idea frontu w myśli i polityce międzynarodowego ruchu robotniczego w XX wieku ...............................................................................11 1. Jednolity front robotniczy – nowa koncepcja rewolucji .............................................. 13 2. Faszyzm i nazizm w Europie, reakcja lewicy – front ludowy ..................................... 16 3. Front Ludowy we Francji .............................................................................................. 18 4. Front Ludowy w Hiszpanii ............................................................................................ 21 5. Koncepcja frontu ludowego w programie politycznym KPP......................................24 Rozdział II. Formuła frontu narodowego w wybranych europejskich państwach komunistycznych ....................................... 33 1. Bułgarska Republika Ludowa .......................................................................................38 2. Czechosłowacja Republika Socjalistyczna ..................................................................42 3. Węgierska Republika Ludowa .....................................................................................47 Rozdział III. Front Jedności Narodu w PRL ...................................................................................51 1. Lata 1942–1944 .............................................................................................................. 51 2. Lata 1944–1956 .............................................................................................................63 3. Rok 1956/1957 .............................................................................................................. 75 4. Lata 1958–1970..............................................................................................................87 5. Lata 1971–1980 ..............................................................................................................93 6. Lata 1981–1983 ............................................................................................................ 103 Rozdział IV. Miejsce Frontu Jedności Narodu w ustawodawstwie PRL 1. Ordynacje wyborcze ................................................................................................... 127 2. Konstytucja PRL ze zmianami ................................................................................... 139 Rozdział V. Organizacja strukturalna FJN ..................................................................................143 1. Ogólnopolski Komitet FJN .......................................................................................... 146 2. Prezydium Ogólnopolskiego Komitetu FJN ............................................................... 147 3. Sekretariat Ogólnopolskiego Komitetu FJN .............................................................. 149 4. Biuletyn Informacyjny ................................................................................................ 149 5. Wojewódzki (miejski, gminny, dzielnicowy) komitet FJN .........................................151 6. Wiejski komitet FJN .................................................................................................... 154 7. Osiedlowy (obwodowy) komitet FJN ......................................................................... 154 Zakończenie ...........................................................................................................157 Aneks .....................................................................................................................161 Wywiad z prof. Henrykiem Jabłońskim ..........................................................................161 Wywiad z gen. Wojciechem Jaruzelskim ...................................................................... 170 Wywiad z prof. Marianem Koniecznym .........................................................................181 Wywiad z prof. Antonim Podrazą .................................................................................. 186 Wywiad z Józefem Tejchmą ........................................................................................... 197 Bibliografia ............................................................................................................213 Wstęp Wstęp Współczesna literatura naukowa analizująca dzieje polityczne i prawnoustrojowe Polski z lat 1944–1989 jest niezwykle bogata1. Krytyczne opracowania zbiorowe2 czy monografie3, oparte tak na dostępnych archiwaliach Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, jak i policji politycznej Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej, pozwalają lepiej zrozumieć życie na wschód od „żelaznej kurtyny” – nawet ich uczestnikom. Z półcienia niejawności wydobywane są przez badaczy zasady czy reguły, które – choć wpływały m.in. na życie społeczeństwa pol- skiego – jednak znane były tylko wąskiemu gronu osób, a szerzej nie były ujawniane4. Efektem mozolnych prac naukowców są również opracowania regionalne opisujące w skali mikro oddziaływanie ideologii i ustroju komunistycznego PRL na aktywność społeczności lokalnych, tak w miastach, jak i województwach5. Pomimo powstania licznych różnorodnych prac naukowych dotyczących PRL-u, nadal brak kompleksowego opracowania wielu zagadnień z tego okresu. Jednym z tematów po- zostającym nadal poza zainteresowaniem badawczym, a jednocześnie silnie związanym politycznie i prawnoustrojowo z PRL, jest Front Jedności Narodu. Ta strukturalna organizacja masowa, istniejąca od listopada 1956 roku do (formalnie) lipca 1983 roku, była ważnym społecznie, a od 1976 roku konstytucyjnym organem – republiki ludu pracującego6. Byłoby 1 Zob. J. Karpiński, Ustrój komunistyczny w Polsce, Aneks, 1985; M. Kallas, A. Lityński, Historia ustroju i prawa Polski Ludowej, PWN, 2000; R. Matyja, Państwowość PRL w polskiej refleksji politycznej lat 1956–1980, Kraków–Nowy Sącz 2007. 2 Zob. m.in.: S. Courtois, N. Werth, J.L. Pannè, A. Paczkowski, K. Bartosek, J.L. Margolin, Czarna księ- ga komunizmu. Zbrodnie, terror, prześladowania, Warszawa 1999; K. Łabędź, M. Mikołajczyk, Opozycja w systemach demokratycznych i niedemokratycznych, Kraków 2001; W. Bednarski, H. Głębocki, M. Kor- kuć, F. Musiał, J. Szarek, Z. Zbylewski, Komunizm w Polsce. Zdrada, zbrodnia, zakłamanie, zniewolenie, Warszawa 1999. 3 Zob. T. Sypniewski, Rada Państwa w systemie organów władzy państwowej Polski Ludowej (1947–1989), Toruń 2010. 4 Zob. m.in. R. Dyrcz, J. Laska, ks. J. Raźny, E. Zając, Teczka ewidencji operacyjnej na księdza. Teoria i prak- tyka pracy operacyjnej SB, Kraków 2009; M. Komaniecka, Pod obserwacją i na podsłuchu, IPN, 2014. 5 Zob. J. Borowiec, D. Iwaneczko (red.), Wybory ‘89 w Polsce południowo-wschodniej w dokumentach SB, Warszawa–Rzeszów 2009; G. Baziur, Wierni Polsce