P A Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY P A Ń STWOWY INSTYTUT BADAWCZY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś R O D O W I S K A OBJA ŚNIENIA DO MAPY GEO ŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz SMOŁDZINO (10) Warszawa 2009 Autorzy: ALICJA POBRATYN *, ALEKSANDER CWINAROWICZ**,JERZY KRÓL **, IZABELA BOJAKOWSKA***, PAWEŁ KWECKO***, ANNA PASIECZNA ***, HANNA TOMASSI-MORAWIEC*** Główny koordynator MG śP: MAŁGORZATA SIKORSKA-MAYKOWSKA*** Redaktor regionalny planszy A: ALBIN ZDANOWSKI*** Redaktor regionalny planszy B: OLIMPIA KOZŁOWSKA*** Redaktor tekstu: PRZEMYSŁAW KARCZ*** * – Przedsi ębiorstwo Geologiczne Sp. z o.o., ul. Hauke Bosaka 3A, 25-214 Kielce **- Przedsi ębiorstwo Geologiczne we Wrocławiu Proxima SA, ul Wierzbowa 15, 50-056 Wrocław *** – Pa ństwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa ISBN ………………. Copyright by PIG and M Ś, Warszawa 2009 Spis tre ści I. Wst ęp – A. Pobratyn ......................................................................................................... 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza – A. Pobratyn ............................................. 3 III. Budowa geologiczna – A. Pobratyn .................................................................................. 5 IV. Zło Ŝa kopalin – A. Pobratyn ............................................................................................. 8 1. Piaski...................................................................................................................... 10 2. Surowce ilaste ceramiki budowlanej...................................................................... 11 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin – A. Pobratyn ........................................................... 11 VI. Perspektywy i prognozy wyst ępowania kopalin – A. Pobratyn ...................................... 12 VII. Warunki wodne – A. Pobratyn ........................................................................................ 15 1. Wody powierzchniowe........................................................................................... 15 2. Wody podziemne.................................................................................................... 16 VIII. Strefa wybrze Ŝa morskiego – A. Pobratyn ...................................................................... 19 IX. Geochemia środowiska ................................................................................................... 20 1. Gleby – A. Pasieczna, P. Kwecko .......................................................................... 20 2. Osady – I. Bojakowska ............................................................................................ 22 3. Pierwiastki promieniotwórcze – H Tomassi – Morawiec ...................................... 25 X. Składowanie odpadów – J. Król, A. Cwinarowicz .......................................................... 27 XI. Warunki podło Ŝa budowlanego – A. Pobratyn ............................................................... 34 XII. Ochrona przyrody i krajobrazu – A. Pobratyn ................................................................ 35 XIII. Zabytki kultury – A. Pobratyn ......................................................................................... 41 XIV. Podsumowanie – A. Pobratyn ......................................................................................... 43 XV. Literatura ......................................................................................................................... 45 I. Wst ęp Arkusz Smołdzino (10) Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1 : 50 000 wykonany został w Przedsi ębiorstwie Geologicznym sp. z o.o. w Kielcach, zgodnie z obowi ązuj ącą in- strukcj ą (Instrukcja..., 2005) oraz z wytycznymi zmian (poszerzenia) pozyskiwanych danych dotycz ących opracowania warstwy normatywnej „zło Ŝa kopalin” w ramach V etapu realizacji Mapy geo środowiskowej Polski. Przy opracowaniu arkusza mapy wykorzystano materiały archiwalne zamieszczone na arkuszu Mapy geologiczno-gospodarczej Polski w skali 1: 50 000 wykonanej w 2003 roku w Oddziale Geologii Morza Pa ństwowego Instytutu Geologicznego w Gda ńsku (Karger, 2003). Mapa geo środowiskowa zawiera dane zgrupowane w warstwach informacyjnych: kopa- liny, górnictwo i przetwórstwo kopalin, wody powierzchniowe i podziemne, geochemia śro- dowiska, składowanie odpadów, warunki podło Ŝa budowlanego, ochrona przyrody i krajobra- zu oraz zabytków kultury. Mapa przeznaczona jest do praktycznego wspomagania regionalnych i lokalnych dzia- ła ń gospodarczych, w tym planowania przestrzennego, zwłaszcza w zakresie wykorzystania i ochrony zasobów złó Ŝ oraz środowiska przyrodniczego. Materiały do mapy zebrano w Urz ędzie Wojewódzkim w Gda ńsku i Delegaturze Urz ę- du w Słupsku, w Starostwie Powiatowym w Słupsku oraz w Urz ędach Gminnych w: Ustce, Smołdzinie, Słupsku, Główczycach i Damnicy, w Centralnym Archiwum Geologicznym w Warszawie oraz u u Ŝytkowników złó Ŝ. Dane dotycz ące złó Ŝ kopalin zostały zamieszczone w kartach informacyjnych, opraco- wanych dla komputerowej bazy danych o złoŜach i wyst ąpieniach kopalin. Zebrane informacje sprawdzono i uzupełniono podczas przeprowadzonego w sierpniu 2008 roku zwiadu terenowego. II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Obszar arkusza Smołdzino ograniczaj ą współrz ędne geograficzne: 17 °00 ′–17 °15 ′ dłu- go ści geograficznej wschodniej i 54 °30 ′–54 °40 ′ szeroko ści geograficznej północnej. Admini- stracyjnie omawiany teren poło Ŝony jest w północno-zachodniej cz ęś ci województwa pomor- skiego, na terenie powiatu słupskiego i obejmuje fragmenty gmin: Ustka, Smołdzino, Słupsk, Główczyce i Damnica. Opisany arkusz posiada całkowit ą powierzchni ę około 300 km 2 3 (w tym wi ększ ą cz ęść stanowi l ąd, 20 km 2 zajmuje powierzchnia Jeziora Gardno, 5 km 2 sta- nowi cz ęść morska). Zgodnie z fizycznogeograficznym podziałem Polski (Kondracki, 2002), przewa Ŝaj ąca cz ęść omawianego arkusza znajduje si ę na Wysoczy źnie Damnickiej, cz ęść północna nale Ŝy do Wybrze Ŝa Słowi ńskiego, a tylko niewielki fragment na zachód od Słupi zalicza si ę do Równiny Słupskiej (fig. 1). ie yck ałt B ko e bs z Łe or J. M 313. 41 Rowy Izbica J.Gardno Smołdzino Podd ąbie Ł Główczyce up a USTKA w a 313. 44 S łu p ia SŁUPSK 313. 43 314. 46 Wrze śnica Łupawa 314. 51 Słupia 0 5 10 15 20 25 km 1 2 3 Fig. 1. Poło ŜFig.enie 1. arkusza Poło Ŝenie Smołdzino arkusza Smołdzino na tle jednostek na tle jednostek fizycznogeo fizycznogeograficznychgraficznych wg J. Kondrackiego (2002) wg J. Kondrackiego (2002) 1 – granica podprowincji, – granica makroregionu, 2 – granica mezoregionu 1 - Granica podprowincji, 2 - Granica makroregionu, 3 - Granica mezoregionu Prowincja: Ni Ŝ Środkowoeuropejski (31) Podprowincja: Pobrze Ŝa Południowobałtyckie (313) Makroregion: Pobrze Ŝe Koszali ńskie (313.4) Mezoregiony: Wybrze Ŝe Słowi ńskie (313.41), Równina Słupska (313.43) Wysoczyzna Damnicka (313.44 ) Podprowincja: Pojezierza Południowobałtyckie (314) Makroregion: Pojezierze Zachodniopomorskie (314.4) Mezoregion: Wysoczyzna Polanowska (314.46), Makroregion: Pojezierze Wschodniopomorskie (314.5) Mezoregion: Pojezierze Kaszubskie (314.51) 4 Pod wzgl ędem klimatycznym teren arkusza Smołdzino nale Ŝy do regionu nadmorskie- go. Panuj ą tu łagodne warunki klimatyczne, zdeterminowane bliskim s ąsiedztwem Bałtyku. Temperatury zim ą wahaj ą si ę od -1,0 °C do -1,5 °C, a latem od 13,0 °C do 13,5 °C, średnia tem- peratura roczna wynosi tylko 7,5 °C. Opady s ą tu niewielkie, średnie sumy roczne wynosz ą od 600 do 650 mm. Pokrywa śnie Ŝna zalega 60–70 dni, a okres wegetacyjny trwa 200 dni (Sta- chy, 1987). W skali całego roku dominuj ą wiatry z kierunku zachodniego i północno- zachodniego. Kompleksy le śne zajmuj ą około 30% powierzchni arkusza, s ą to głównie siedliska lasu mieszanego. Niewielk ą cz ęść powierzchni arkusza Smołdzino zajmuj ą grunty orne wy Ŝszych klas (I–IVa). Najwi ększe skupienie gruntów rolnych, podlegaj ących ochronie, znajduje si ę w południowo wschodniej cz ęś ci omawianego obszaru. Sie ć komunikacyjna jest dobrze rozwini ęta. Z południa na północny wschód przebiega droga krajowa nr 213 Słupsk – Łeba. Przez południowy skraj arkusza przebiega jedyna czyn- na linia kolejowa, ł ącz ąca Słupsk z L ęborkiem. Plany strategii rozwoju regionu przewiduj ą, Ŝe w przyszło ści podstaw ą gospodarki na tym terenie b ędą usługi, turystyka i agroturystyka oraz drobny i średni przemysł. III. Budowa geologiczna Budowa geologiczna arkusza Smołdzino przedstawiona została na podstawie Szczegó- łowej mapy geologicznej Polski 1:50 000 i obja śnie ń tekstowych (Petelski, 2006a, b). Obszar obj ęty arkuszem Smołdzino le Ŝy na Wyniesieniu Łeby na obszarze wschodnio- europejskiej platformy prekambryjskiej. Podło Ŝe krystaliczne w postaci wylewnych skał pro- terozoiku, wyst ępuje na gł ęboko ści 3422 m (otwór Smołdzino IG-1). W otworze tym osią- gni ęto strop osadów paleogenu i neogenu na gł ęboko ści 111 m; kredy 135 m; jury 189 m; triasu 281 m; permu 556 m; syluru 638 m; ordowiku 2745 m; kambru 2792 m i proterozoiku - 3422. Na całym obszarze arkusza utwory kredy le Ŝą poziomo na gł ęboko ści około 135,0 m p.p.m. S ą to utwory kredy górnej – mastrychtu, wykształcone w postaci margli sza- rych piaszczystych z glaukonitem, czertami i bułami krzemiennymi. Gł ęboko ść zalegania stropu osadów paleogenu i neogenu na obszarze arkusza jest bar- dzo zró Ŝnicowana. Przez obszar całego arkusza z południowego zachodu na północny wschód przebiega gł ęboka dolina Gardna. Dno jej znajduje si ę poni Ŝej 120 m p.p.m. Na południe od doliny Gardna strop utworów