N A J W Y S Z A I Z B A K O N T R O L I Departament Gospodarki, Skarbu Pastwa i Prywatyzacji P/04/055 KGP/41016/04 Nr ewid. 163/2005/P04055/KGP Informacja o wynikach kontroli prywatyzacji przedsibiorstw przemysłu spirytusowego Warszawa, stycze 2006 r. Misj Najwyszej Izby Kontroli jest dbaˇoş o gospodarnoş i skutecznoş w sˇubie publicznej dla Rzeczypospolitej Polskiej. Wizj Najwyszej Izby Kontroli jest ciesz cy si! powszechnym autorytetem najwyszy organ kontroli pa$stwowej, którego raporty b!d oczekiwanym i poszukiwanym 'ródˇem informacji dla organów wˇadzy i spoˇecze$stwa. Informacja o wynikach kontroli prywatyzacji przedsibiorstw przemysłu spirytusowego p.o. Dyrektora Departamentu Gospodarki, Skarbu Pa$stwa i Prywatyzacji Andrzej Sowi$ski Akceptuj: Wiceprezes Najwyszej Izby Kontroli Jacek Jezierski Warszawa, dnia ............................ 2006 r. Najwysza Izba Kontroli ul. Filtrowa 57 00-950 Warszawa tel./fax: (0-22) 825 44 81 www.nik.gov.pl Spis treci: 1. WPROWADZENIE 3 2. PODSUMOWANIE WYNIKÓW KONTROLI 5 2.1. Ogólna ocena kontrolowanej działalnoci 5 2.2. Synteza wyników kontroli 6 2.3. Uwagi kocowe i wnioski 8 3. WANIEJSZE WYNIKI KONTROLI 10 3.1. Charakterystyka stanu prawnego 10 3.2. Uwarunkowania ekonomiczne i organizacyjne 14 3.3. Wyniki poprzednich kontroli NIK 16 3.4. Ustalenia kontroli 17 3.4.1. Strategia, Cele, Efekty Prywatyzacji 17 3.4.1.1. Cele Prywatyzacji 19 3.4.1.2. Przychody SP z Prywatyzacji Polmosów 24 3.4.1.3. Akcyza 27 3.4.1.4. Wpływ Prywatyzacji na Wyniki Polmosów 32 3.4.2. Ocena Prywatyzacji Polmosów 35 3.4.2.1. Polmos w Kutnie 37 3.4.2.2. Polmos w Poznaniu 40 3.4.2.3. Polmos w yrardowie 41 3.4.2.4. Polmos w Starogardzie Gdaskim 44 3.4.2.5. Polmos w Lublinie 46 3.4.2.6. Polmos w Łacucie 50 3.4.2.7. Polmos w Siedlcach 51 3.4.2.8. Polmos we Wrocławiu 54 3.4.2.9. Akwawit w Lesznie 56 3.4.2.10. Polmos w Krakowie 57 3.4.2.11. Polmos w Zielonej Górze 60 3.4.2.12. Polmos w Warszawie 61 3.4.2.13. Polmos w Toruniu 65 3.4.2.14. Polmos w Łodzi 67 3.4.3. Realizacja Zobowiza 70 3.4.3.1. Zobowizania Kapitałowe i Inwestycyjne 70 3.4.3.2. Zobowizania Pracownicze 71 3.4.3.3. Ocena Efektów Prywatyzacji Przez Kierownictwa Spółek 74 3.4.4. Inne Ustalenia Kontroli 74 3.4.5. Finansowe Rezultaty Kontroli 76 4. INFORMACJE DODATKOWE O PRZEPROWADZONEJ KONTROLI 78 4.1. Organizacja kontroli 78 4.2. Postpowanie kontrolne i działania podjte po zakoczeniu kontroli 78 5. ZAŁCZNIKI 86 Załcznik nr 1 Wykaz skontrolowanych jednostek 86 Załcznik nr 2 Lista osób odpowiedzialnych za kontrolowan działalno 87 Załcznik nr 3 Wyniki ankiety przeprowadzonej w skontrolowanych spółkach 89 1. WPROWADZENIE Temat Najwysza Izba Kontroli, z własnej inicjatywy, przeprowadziła kontrol prywatyzacji przedsibiorstw przemysłu spirytusowego. Została ona ujta w planie pracy NIK pod nr P/04/055. Kontrola stanowiła kontynuacj problematyki objtej kontrol1 restrukturyzacji i stanu przygotowania do prywatyzacji przedsibiorstw przemysłu spirytusowego przeprowadzonej w 2001 r. Kontrol poprzedziły interpelacje poselskie dotyczce prywatyzacji tej brany. Cel Kontrola miała na celu ocen stanu zaawansowania i przebiegu procesu prywatyzacji przedsibiorstw przemysłu spirytusowego (zwanych dalej „Polmosami”), oraz jego efektów. W szczególnoci oceniono działania MSP oraz doradców Ministra SP przy prywatyzacji poszczególnych przedsibiorstw i spółek. Jej celem była take ocena stopnia wykonania zobowiza prywatyzacyjnych przez inwestorów oraz ich wpływ na sytuacj spółek po prywatyzacji. Zakres Badaniami objto w szczególnoci: • współprac Ministra SP z firmami doradczymi w procesie przygotowania spółek do prywatyzacji i „dochodzenia” do optymalnych warunków transakcji, • przygotowanie analiz przedprywatyzacyjnych, a w szczególnoci wycen oraz zasadno kosztów poniesionych przez SP i spółki w procesie prywatyzacji, • działania MSP i doradców prywatyzacyjnych przy wyborze inwestorów i negocjowaniu warunków umów prywatyzacyjnych, • postanowienia umów prywatyzacyjnych z punktu widzenia zabezpieczenia interesów SP, pracowników przedsibiorstw oraz prywatyzowanych podmiotów, • efekty prywatyzacji poszczególnych Polmosów przez pryzmat wykonania zobowiza przez inwestorów oraz wpływ prywatyzacji na sytuacj ekonomiczn spółek oraz prawidłowo nieodpłatnego udostpnienia akcji Polmosów uprawnionym pracownikom, • wpływ prywatyzacji na kształtowanie si dochodów budetowych z tytułu akcyzy od wyrobów spirytusowych. Badaniami kontrolnymi objto okres od 2001 r. do koca I półrocza 2004 r. Załoeniem kontroli było objcie ni wszystkich sprywatyzowanych podmiotów oraz organów i instytucji majcych wpływ na przebieg prywatyzacji. Kontrol przeprowadzono w (dalej MSP), Organizacja Ministerstwie Skarbu Pa stwa Ministerstwie Finansów (dalej MF), dwóch firmach doradczych oraz w jedenastu z dwunastu sprywatyzowanych Polmosów2. Wykaz skontrolowanych podmiotów stanowi Załcznik nr 1 do niniejszej informacji. Jednostk koordynujc badania kontrolne był Departament Gospodarki, Skarbu Pastwa i Prywatyzacji. Ponadto, w kontroli uczestniczyły delegatury 1 nr P/00/124. 2 Sporód sprywatyzowanych Polmosów nie skontrolowano Polmosu w Siedlcach ze wzgldu na niepoddanie si kontroli. Po zakoczeniu kontroli został sprywatyzowany Polmos w Białymstoku. 3 Kontrola prywatyzacji przedsibiorstw przemysłu spirytusowego NIK w: Krakowie, Gdasku i Zielonej Górze. Podczas formułowania ocen i wniosków wykorzystano wyniki kontroli przeprowadzonej w Wyborowej SA w Poznaniu przez Izb Skarbow w Poznaniu. W niniejszej informacji zostały take wykorzystane wyniki kontroli NIK: - restrukturyzacji i stanu przygotowania do prywatyzacji przedsibiorstw przemysłu spirytusowego przeprowadzonej w 2001 r. przez Departament Skarbu Pastwa i Prywatyzacji NIK [nr P/00/124], - prawidłowoci prywatyzacji Podlaskiej Wytwórni Wódek „Polmos” SA w Siedlcach na tle prywatyzacji przedsibiorstw przemysłu spirytusowego przeprowadzonej w 2003 r. przez Departament Gospodarki, Skarbu Pastwa i Prywatyzacji NIK [nr S/03/003], - prawidłowoci prywatyzacji Fabryki Wódek Polmos Łacut Spółka Akcyjna w Łacucie przeprowadzonej w 2003 r. przez Delegatur NIK w Rzeszowie [nr I/03/014]. Kontrol przeprowadzono od sierpnia 2004 r. do koca marca 2005 r. 4 2. PODSUMOWANIE WYNIKÓW KONTROLI 2.1. Ogólna ocena kontrolowanej działalnoci NIK pozytywnie oceniła pod wzgldem celowoci działania Ministra SP zwizane z przygotowaniem prywatyzacji przedsibiorstw przemysłu spirytusowego. Dokonanie w latach 1997-1999 podziału znaków towarowych pomidzy Polmosy oraz zawarcie w 2001 r. pomidzy Polmosami i Agrosem SA ugody w sprawie zagranicznych rejestracji znaków towarowych umoliwiło rozpoczcie procesu prywatyzacji. Uporzdkowanie praw do znaków towarowych i zakoczenie sporu o zagraniczne rejestracje tych znaków było moliwe dziki zaangaowaniu w negocjacje Ministra SP. Stwierdzone w kontroli zaawansowanie i efekty prywatyzacji przedsibiorstw przemysłu spirytusowego znaczco odbiegały od załoe przyjmowanych na pocztku tego procesu. aden z zakładanych celów prywatyzacji, tj.: ochrona miejsc pracy, realizacja dochodów budetowych, uzupełnienie kapitału obrotowego Polmosów, poszerzenie rynków zbytu i pozyskanie know-how dot. promocji marek i wyrobów oraz poprawienie rentownoci brany, nie został w pełni zrealizowany. Zakoczenie prywatyzacji całego sektora spirytusowego przewidywano pocztkowo na koniec 2000 r., lecz na koniec marca 2005 r. jeszcze 30% rynku wyrobów spirytusowych pozostawało w rkach podmiotów pastwowych3. Zmiana terminów prywatyzacji spowodowana była m.in. pogarszajc si do koca 2002 r. sytuacj całego sektora spirytusowego, którego wyroby obcione były wysok akcyz. wiadczyło to o braku koordynacji działa pomidzy resortami prywatyzacji i finansów. Biorc pod uwag zakładan w Strategii prywatyzacji przemysłu spirytusowego pełn prywatyzacj rynku spirytusowego, NIK negatywnie pod wzgldem celowoci, rzetelnoci, legalnoci i gospodarnoci oceniła działania MSP w wikszoci (80%) zakoczonych prywatyzacji przedsibiorstw przemysłu spirytusowego. Niektóre procesy prywatyzacyjne prowadzone były przez MSP opieszale i towarzyszyły im nieprawidłowoci, w tym zwizane z wystpowaniem mechanizmów korupcjogennych4. 3 Ju po zakoczeniu kontroli sprywatyzowany został Polmos w Białymstoku w zwizku z czym ustalenia kontroli nie objły tego procesu i dotycz okresu przed jego zakoczeniem. 4 Mechanizm korupcjogenny to procedura lub praktyka funkcjonowania administracji publicznej lub stan prawny obiektywnie ułatwiajce wystpienie zjawiska korupcji. Wg metodyki zawartej w Zaleceniach metodycznych dotyczcych kontroli obszarów zagroonych korupcj, stanowicych czwart cz Podrcznika kontrolera, zatwierdzon 25 czerwca 2003 r. przez Mirosława Sekuł Prezesa NIK, do mechanizmów korupcjogennych NIK zalicza : 1) nadmiar kompetencji w rku jednego urzdnika; 2) dowolno w podejmowaniu decyzji; 3) lekcewaenie dokumentacji i sprawozdawczoci; 4) słabo kontroli wewntrznej; 5) nierówny dostp do informacji; 6) brak odpowiedzialnoci osobistej; 7) brak rozwiza antykorupcyjnych. W opracowaniu z lipca 2005 pn. „Zagroenie korupcj w wietle bada kontrolnych NIK przeprowadzonych w 2004 r.” uzupełniono katalog mechanizmów korupcjogennych o : 5 Kontrola prywatyzacji przedsibiorstw przemysłu spirytusowego 2.2. Synteza wyników kontroli Kontrola wykazała, e prywatyzacja Polmosów prowadzona była w sposób odbiegajcy od załoe przyjtych w Strategii prywatyzacji przemysłu spirytusowego, opracowanej przed rozpoczciem działa prywatyzacyjnych. W trakcie prywatyzacji dziesiciu Polmosów MSP popełniło liczne nieprawidłowoci, które miały negatywny wpływ na ogóln ocen efektów prywatyzacji,