Sposoby ochrony brzegów morskich i ich wpływ na środowisko przyrodnicze polskiego wybrzeża Bałtyku Raport dr Tomasz Łabuz Spis treści Część I Analiza walorów wybrzeża i uwarunkowań jego rozwoju Wprowadzenie .....................................................................................................................................................................................3 1. Charakterystyka przyrodnicza polskiego wybrzeża...................................................................................................5 1.1. Czynniki i uwarunkowania rozwoju polskiego wybrzeża .................................................................................................9 1.2. Typy brzegów .........................................................................................................................................................................15 1.2.1. Wybrzeża wydmowe ..................................................................................................................................................16 1.2.2. Wybrzeża klifowe ......................................................................................................................................................20 1.3. Zasoby i walory przyrodnicze polskiego wybrzeża, w tym podlegające ochronie ....................................................21 1.3.1. Zbiorowiska roślinne wybrzeży wydmowych ........................................................................................................22 1.3.2. Zasoby i walory przyrodnicze wybrzeża klifowego..............................................................................................25 1.3.3. Zasoby i walory przyrodnicze wybrzeża niskiego, organicznego .....................................................................27 1.3.4. Zwierzęta występujące na wybrzeżu ......................................................................................................................27 1.3.5. Formy ochrony przyrody na wybrzeżu ...................................................................................................................29 2. Rozwój inwestycji na polskim wybrzeżu......................................................................................................................35 2.1. Masowa turystyka ..................................................................................................................................................................35 2.2. Inwestycje turystyczne .........................................................................................................................................................36 2.3. Inne przedsięwzięcia gospodarcze .....................................................................................................................................39 2.4. Stosowane działania ochrony brzegu ...............................................................................................................................41 3. Zagrożenia dla środowiska przyrodniczego polskiego wybrzeża .................................................................................43 3.1. Zagrożenia naturalne polskiego wybrzeża .......................................................................................................................44 3.2. Zagrożenia antropogeniczne środowiska przyrodniczego polskiego wybrzeża ........................................................46 3.2.1. Masowa turystyka i infrastruktura ..........................................................................................................................48 3.2.2. Infrastruktura komunikacyjna i rekreacyjna i jej wpływ na polskie wybrzeże ..............................................51 3.2.3. Kreowanie zieleni, synantropizacja siedlisk roślinnych .....................................................................................52 3.2.4. Odpady i śmieci ...........................................................................................................................................................57 3.2.5. Niska świadomość ekologiczna dotycząca ochrony wybrzeża .........................................................................58 4. Uwarunkowania prawne użytkowania i ochrony polskiego wybrzeża ..............................................................59 Podsumowanie ..................................................................................................................................................................................63 Część II Analiza skuteczności działań podejmowanych na rzecz ochrony polskiego wybrzeża Bałtyku Wprowadzenie ...................................................................................................................................................................................67 1. Cele i zadania ochrony brzegu należące do Urzędów Morskich...........................................................................69 1.1. Podstawa prawna funkcjonowania Urzędów Morskich w Polsce .................................................................................69 1.2. Cele i zadania Urzędów Morskich dotyczące ochrony wybrzeża ..................................................................................70 1.3. Definicje obszarów podlegających ochronie .....................................................................................................................71 2. Stosowane w Polsce metody ochrony brzegów ........................................................................................................73 2.1. Ostrogi .....................................................................................................................................................................................74 2.2. Falochrony i progi podwodne ..............................................................................................................................................75 2.3. Osłona ścian klifów i wydm ..................................................................................................................................................77 2.3.1. Opaski (ścianki szczelne) .........................................................................................................................................77 2.3.2. Gabiony .........................................................................................................................................................................79 2.3.3. Rekonstrukcja wałów wydmowych ........................................................................................................................80 2.3.4. Geotekstylia i geosyntetyki ......................................................................................................................................80 2.4. Wały przeciwpowodziowe i przeciwsztormowe ...............................................................................................................81 2.5. Ochrona biotechniczna ..........................................................................................................................................................82 2.5.1. Sadzenie roślin ............................................................................................................................................................82 2.5.2. Płotki faszynowe, chrust ..........................................................................................................................................83 2.6. Refulacja plaży i podbrzeża ..................................................................................................................................................83 3. Strategia ochrony brzegów polskiego wybrzeża z 2003 roku .............................................................................86 3.1. Rozumienie ochrony brzegów ............................................................................................................................................86 3.2. Obszary przeznaczone do ochrony .....................................................................................................................................90 3.3. Źródła finansowania ...............................................................................................................................................................93 Spis treści 3.4. Realizacja zadań ochrony w latach 2003-2013 ..............................................................................................................94 3.4.1. Wybrzeże wydmowe ..................................................................................................................................................97 3.4.2. Wybrzeża klifowe ........................................................................................................................................................98 3.4.3. Wybrzeża niskie, zalewowe ......................................................................................................................................99 3.5. Działania współfinansowane z funduszy unijnych od 2009 roku .............................................................................100 3.5.1. Projekt „Przebudowa falochronu wschodniego w Świnoujściu” ...................................................................100 3.5.2. Projekt „Modernizacja i budowa umocnień brzegowych zachodniego wybrzeża” ...................................100 3.5.3. Projekt „Odbudowa i rozbudowa umocnień brzegu morskiego w Kołobrzegu km 330,4-333,4” ...........................................................................................................................101