GŁÓWNY INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA Departament Monitoringu Środowiska Regionalny Wydział Monitoringu Środowiska w Białymstoku STAN ŚRODOWISKA W WOJEWÓDZTWIE PODLASKIM RAPORT 2020 Białystok, 2020 Raport opracowano w Głównym Inspektoracie Ochrony Środowiska, Departament Monitoringu Środowiska, Regionalny Wydział Monitoringu Środowiska w Białymstoku Pod kierunkiem: Dominika Polesińskiego Naczelnika RWMŚ w Białymstoku Przez zespół autorski w składzie: Katarzyna Cybulska Weronika Ciurzak Paweł Kowalski Alicja Godula Barbara Rydel Agata Zega Anna Boguszewska Adam Odzijewicz W publikacji wykorzystano materiały przygotowane w Wydziale Inspekcji Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Białymstoku Rozdział „Główne problemy gospodarki odpadami" został opracowany przez Karolinę Ciskowską Spis treści WSTĘP ....................................................................................................................... 4 1. CHARAKTERYSTYKA WOJEWÓDZTWA ............................................................ 5 2. JAKOŚĆ POWIETRZA ........................................................................................ 12 2.1. PRESJA ............................................................................................................................. 14 2.2. STAN ................................................................................................................................ 22 2.3. REAKCJE ........................................................................................................................... 38 3. JAKOŚĆ WÓD ..................................................................................................... 45 3.1. PRESJA ............................................................................................................................. 49 3.2. STAN ................................................................................................................................ 56 3.3. REAKCJA ........................................................................................................................... 72 4. KLIMAT AKUSTYCZNY ....................................................................................... 83 4.1. PRESJA ............................................................................................................................. 84 4.2. STAN ................................................................................................................................ 89 4.3. REAKCJA .........................................................................................................................104 5. POLA ELEKTROMAGNETYCZNE .................................................................... 111 5.1. PRESJA ...........................................................................................................................112 5.2. STAN ..............................................................................................................................118 5.3. REAKCJA .........................................................................................................................128 6. GŁÓWNE PROBLEMY GOSPODARKI ODPADAMI ........................................ 130 6.1. REALIZACJA OBOWIĄZKÓW W ZAKRESIE GOSPODARKI ODPADAMI PRZEZ GMINY ............................135 6.2. NIELEGALNE PRAKTYKI W GOSPODARCE Z ODPADAMI ...............................................................137 6.3. TRANSGRANICZNE PRZEMIESZCZANIE ODPADÓW WRAZ Z NIELEGALNYM TRANSGRANICZNYM PRZEMIESZCZANIEM ODPADÓW ...................................................................................................141 6.4. NIELEGALNE PRAKTYKI W ZAKRESIE DEMONTAŻU POJAZDÓW WYCOFANYCH Z EKSPLOATACJI .............144 7. PODSUMOWANIE ............................................................................................. 147 BIBLIOGRAFIA ...................................................................................................... 156 Wstęp Zapraszamy do lektury 4 1. Charakterystyka województwa Fot. A. Boguszewska 5 Położenie i podział administracyjny województwa Województwo podlaskie położone jest w północno-wschodniej części Polski. Zajmuje obszar 20 187 km2, co stanowi 6,5% powierzchni Polski. Pod względem powierzchni jest to 6 miejsce w kraju. Sąsiaduje z 3 województwami: warmińsko- mazurskim, mazowieckim i lubelskim. Graniczy od wschodu z Białorusią (245,9 km) i od północy z Litwą (104,3 km). Administracyjnie województwo podlaskie podzielone jest na 14 powiatów ziemskich i 3 grodzkie: miasta Białystok, Łomża i Suwałki. Na obszarze województwa znajduje się 118 gmin, w tym 13 miejskich, 27 miejsko-wiejskich i 78 wiejskich. Stolicą województwa jest Białystok – ponad 297 tys. mieszkańców. Ukształtowanie powierzchni terenu Według podziału fizycznogeograficznego Polski1 teren województwa podlaskiego należy w większości do prowincji Nizin Wschodniobałtycko-Białoruskich (niewielki fragment na zachodzie zlokalizowany jest w prowincji Nizin Środkowoeuropejskich). Prowincja podzielona jest na dwie podprowincje: Pojezierza Wschodniobałtyckie – obejmujące północną część województwa oraz Wysoczyznę Podlasko-Białoruską – obejmującą środkową, wschodnią i południową jego część. Głównymi makroregionami województwa są Nizina Północnopodlaska i Pojezierze Litewskie. W zasięgu regionu położone są także niewielkie fragmenty Niziny Północnomazowieckiej i Pojezierza Ełckiego. Nizina Północnopodlaska stanowi zdenudowane wysoczyzny staroglacjalne przecięte szlakami odpływu wód. W granicach makroregionu wyróżnić można 8 regionów: Wysoczyznę Kolneńską, Wysoczyznę Białostocką, Kotlinę Biebrzańską, Wzgórza Sokólskie, Wysoczyznę Wysokomazowiecką, Dolinę Górnej Narwi, Równinę Bielską i Wysoczyznę Drohiczyńską. Rzeźba wysoczyzn jest falisto – pagórkowata lub falista (najwyraźniej zachowana na wysoczyznach Białostockiej i Kolneńskiej). Najwyższe wzniesienia występują w okolicach Sokółki (200 m n.p.m.). W dolinach i równinach rzeźba jest lekko falista lub płaska. Pojezierze Litewskie na terytorium Polski zostało podzielone na cztery mezoregiony, z których 3 leżą w granicach województwa podlaskiego, są to: Pojezierze Zachodniosuwalskie, Pojezierze Wschodniosuwalskie oraz Równina Augustowska. Pojezierza mają rzeźbę wyraźnie pagórkowatą z najwyższym 1 Kondracki J., Geografia regionalna Polski, PWN, Warszawa, 2011 6 wzniesieniem Górą Rowelską (298,1 m n.p.m.). Na obszarze tym deniwelacja sięga 120 m na przestrzeni pół kilometra. Równina Augustowska ma zaś rzeźbę falistą z nielicznymi pagórkami. Klimat Klimat województwa zalicza się do umiarkowanego przejściowego, z zaznaczającymi się wpływami kontynentalnymi. W porównaniu z innymi regionami Polski jest bardziej surowy, a Suwałki, są nazywane „polskim biegunem zimna”. Średnia roczna temperatura wynosi ok. 7oC, a w północno – wschodniej części województwa 6,5oC. Północna część województwa podlaskiego to jeden z chłodniejszych obszarów w kraju (zimy najchłodniejsze w Polsce poza górami o temperaturze poniżej 5,5 oC). Amplitudy temperatur są większe niż przeciętne w kraju i wynoszą 23oC. Średni roczny opad wynosi 550mm na południu województwa do 700mm na północy, z tego 60% opadów przypada na okres od kwietnia do września. Znaczna część opadów atmosferycznych występuje w postaci śniegu. Dość wczesny początek chłodniejszych dni i późniejsze ich zakończenie sprawia, że okres wegetacyjny trwa ok. 190 dni w roku. W ostatnich latach obserwuje się wzrost średnich temperatur i zwiększenie wartości średniej opadów. Hydrografia Sieć rzeczną województwa podlaskiego tworzą dorzecza Wisły (z większymi rzekami: Narwią, Biebrzą, Nurcem i Bugiem), Niemna (rzeka Czarna Hańcza z dopływami: Marychą i Szeszupą) oraz Pregoły (dopływy: Błędzianka i Bludzia). Zlewnie największych rzek posiadają w większości cechy typowe dla zlewni nizinnych. Dominują meandrujące koryta rzek, tworzące rozległe doliny, często o charakterze podmokłym i bagienno-torfowym. Znaczne obszary pokrywają łąki i powierzchnie leśne, w tym obszary objęte, ze względu na walory przyrodnicze, różnorodnymi formami ochrony. Większość rzek to cieki naturalne. Sieć wód stojących województwa stanowi około 280 jezior. Zdecydowana większość znajduje się w północnej części województwa – na Pojezierzu Wigierskim oraz w rejonie Pagórków Augustowskich. Do największych jezior zaliczają się: Wigry (2118,3 ha), Rajgrodzkie (1503,2 ha), Gaładuś (728,6 ha), Sajno (522 ha) i Dręstwo (504,2 ha). W podlaskim znajduje się najgłębsze jezioro w Polsce – Hańcza (108,5 m). Pozostały obszar województwa jest ubogi w wody stojące. Jego zasoby stanowią nieliczne jeziora oraz sztuczne zbiorniki zaporowe („Siemianówka” o pow. maksymalnej 3250 ha i 181 mniejszych o powierzchniach od kilku do kilkunastu hektarów) wybudowane w większości w ramach realizacji programu małej retencji. Sieć wodną województwa uzupełniają kanały. Największym i niewątpliwie najbardziej znanym jest Kanał Augustowski, który łączy zlewnię Biebrzy i Czarnej Hańczy. 7 Główne zasoby wód podziemnych zgromadzone są w 4 udokumentowanych zbiornikach wód podziemnych: GZWP nr 215 – „Subniecka Warszawska”, GZWP nr 216 – „Sandr Kurpie”, GZWP nr 217 – „Pradolina rzeki Biebrzy”, GZWP nr 218 – „Pradolina rzeki Supraśl”. Łączna wielkość zasobów eksploatacyjnych oceniana jest na 683,1 hm3 i pochodzą one w ponad 97% z utworów czwartorzędowych. Zasoby naturalne Województwo podlaskie jest obszarem mało zasobnym w surowce naturalne. Najwięcej udokumentowanych złóż (753) stanowią złoża piasków i żwirów. Podlaskie zajmuje trzecie miejsce w skali całego