Od Christianitas do Unii Europejskiej Historia idei zjednoczenia Europy Od Christianitas do Unii Europejskiej Historia idei zjednoczenia Europy Łukasz Święcicki AdamRedakcja Wielomski naukowa Warszawa 2015 © Copyright by Michał Marusik Recenzent: prof. dr hab. Olgierd Cetwiński Projekt okładki: Jakub Kordel Korekta: Elżbieta Lipińska, Łukasz Święcicki Skład: Anna Szarko Zdjęcie na okładce: © British Library Catalogue of Illuminated Manuscripts Wydanie I Warszawa 2015 ISBN 978–83–927166–9–3 Biblioteka konserwatyzm.pl Wydawca: Towarzystwo Naukowe Myśli Politycznej i Prawnej http://mysl-polityczna.pl/ Książkę można zamówić bezpłatnie pod adresem: sklep.konserwatyzm.pl Zamawiający pokrywa tylko koszt przesyłki. Printed in Poland Spis treści Przedmowa Jacek Bartyzel ........................................................................................... 7 O nowe Święte Cesarstwo. Monarchia uniwersalna, federacyjna i misyjna w wizji F. Eliasa de Tejady Adam Wielomski .................. 11 Papalistyczna eklezjologia polityczna jako archetyp nowożytnego państwa uniwersalnego Józef Kossecki ......... 33 Nacjokratyzm a zjednoczenie Europy Ryszard Polak ....................................... 93 Nauka Feliksa Konecznego o cywilizacjach a idea zjednoczonej Europy Robert Marszałek ......................... 117 Koncepcje zjednoczeniowe w idealizmie niemieckim a Unia Europejska Jacek Kępa ........................ 141 Od świętej przemocy do świętej demokracji – przemiany światopoglądu Tomasza Manna w latach 1914–1922 Andrzej Gniazdowski ..... 173 Jedność Europy z perspektywy fenomenologii Tomasz Scheffler ..................... 205 Zjednoczenie Europy w myśli politycznej opozycji w Trzeciej Rzeszy: próba bilansu Magdalena Ziętek-Wielomska ............................. 237 Idea Neuordnung jako źródło niemieckich koncepcji zjednoczenia Europy ......................... 267 Maciej Wojtacki „Stany Zjednoczone Europy” czy „Mitteleuropa”? Prasa polska wobec projektu budowy Unii Europejskiej na przełomie lat 20–tych i 30–tych XX wieku Wojciech Wierzejski ...................... 297 Idea zjednoczonej Europy i przyszłość integracji europejskiej w teoriach J. Habermasa i A. Giddensa Arkadiusz Indraszczyk .......... 335 Partie ludowe wobec idei Europy Anna Raźny .............................................. 369 Integracja europejska z perspektywy Rosji Marcin Jendrzejczak ........................... 395 Polityczne i ekonomiczne źródła integracji i dezintegracji europejskiej według austriackiej szkoły ekonomicznej Joanna Rak .............................. 421 Typologia postaw witalistycznych jako narzędzie do analizowania idei zjednoczenia Europy Marta Weltrowska ...... 453 Idea Partnerstwa Wschodniego jako próba rozszerzenia działalności Unii Europejskiej w zakresie zjednoczenia Europy Abstracts ............ 473 Noty o autorach ........................................................................................... 497 ............................................................................. 505 Przedmowa W ludzkim świecie „polityka” to jak „natura” w świecie przyrody. To pojęcie zawierające jakby ogół zjawisk. Tornada, powodzie czy lawiny zdarzają się i dotykają ludzi bez względu na to, czy ludzie ci znają i rozumieją te brutalne zjawiska, czy też nie. Ludzie natomiast w kontakcie (na ogół, oczywiście – niechcianym) z tymi żywiołami tym lepiej wychodzą, im le- piej te zjawiska znają i rozumieją. Co więcej: im lepiej są do tych zjawisk przygotowani. Historia polityczna każdego kawałka świata w każdym fragmencie dziejów jest historią wojen; jest historią powsta- wania, rozwoju i upadku państw, imperiów i cywilizacji. Jest więc może nie tyle historią samych bitew i wojen, co raczej hi- storią montażu potęgi jednych państw i demontażu potęgi in- nych; a bitwy i wojny są już tylko incydentami decydującymi o ostatecznych skutkach. Jedne państwa powstają i umacniają się, a inne słabną i giną. Obecna chwila w historii na tym kawałku świata nazy- wanym Europą nie jest wyjęta z tego procesu permanentnej rywalizacji „wszystkich ze wszystkimi”. To są ciągłe polityczne powodzie, lawiny czy tornada. I najlepiej po ich przebiegu wyjdą ci, którzy te zjawiska najlepiej znają i potrafią się do nich najlepiej przygotować. To prawda, że tzw. szary człowiek ma takie znaczenie w historii jak w wojnie pył na żołnierskich butach. Nie wszyscy jednak są tym pyłem. Ktoś tu przecież podejmuje decyzje. Ktoś przecież wydaje rozkazy. Ktoś więc coś w tych trybach historii znaczy. Losy milionów ludzi zależą 7 właśnie od tych, którzy mają możliwość decydowania. Oni też są w pełni odpowiedzialni za skutki podejmowanych decyzji. Dobrze byłoby więc, by znali i rozumieli te procesy, które są jak fala tsunami: na środku oceanu – niedostrzegalna, acz w kontakcie z lądem – brzemienna w skutki. „Szary człowiek” patrzy na twór, jakim jest Unia Euro- pejska przez pryzmat najgłupszej, telewizyjnej propagandy. Trudno! Zostawmy „szarego człowieka”. Kto jednak posiada możliwość decydowania o losach tych „szarych ludzi”, o pro- cesach budujących siłę jednych państw i niszczących siłę in- nych powinien mieć świadomość skutków własnych decyzji. I to z myślą o tych ludziach namawiałem usilnie dziesiątki światłych współrodaków do podzielenia się swoimi reflek- sjami z doświadczeń historii obejmującej procesy wzlotów i upadków europejskich potęg od czasu będącego jakby źró- dłem potęgi Europy, czyli od prapoczątków Cywilizacji Łaciń- skiej. Jestem zaszczycony, że tak wielu wspaniałych badaczy, analityków i myślicieli zechciało część swojej pracy poświęcić tej wspólnej refleksji nad aktualnym stanem procesów poli- tycznych w Europie. Mam nadzieję, że trud ten nie pójdzie na marne. Mam nadzieję, że Polacy – bo dla współrodaków prze- cież w polityce uczestniczę – zdołają z pomocą takich prze- myśleń wyłonić w końcu polityczną elitę Narodu i Państwa. Oby świat „po Unii Europejskiej” nie zastał Polaków w takim stanie, w jakim dziś funkcjonują w Europie Cyganie – weso- łych grup folklorystycznych. Biurokratyczne monstrum, jakim są dziś struktury Unii Europejskiej jako żywo przypomina ostatnie dziesięciolecia Cesarstwa Rzymskiego. Bulwersują nas koszty tej machiny odciskające się piętnem biedy na na- rodach Europy. Prawdziwy problem zdaje się jednak pozo- stawać niedostrzegany. Oto przy użyciu tego narzędzia jakim jest Unia Europejska jedne państwa budują swoje imperialne wpływy, a inne sprowadzane są do roli pokornych wasali. 8 Tym goręcej kłaniam się w podzięce wszystkim Autorom za poświęcony trud, a Czytelnikom tym goręcej ten trud po- lecam uwadze. Bądźmy mądrzy PRZED SZKODĄ. Michał Marusik Poseł do Parlamentu Europejskiego Kongres Nowej Prawicy Jacek Bartyzel O nowe Święte Cesarstwo. Monarchia uniwersalna, federacyjna i misyjna w wizji F. Eliasa de Tejady Abendländische Akademie 6 sierpnia 1952 roku, podczas1 uroczystego zgroma- dzenia Akademii ZachodniejAbendländische ( Akademie ) 1 Abendländische Bewegung Założona w 1952 roku była częścią – i niejako zwieńczeniem – szerszego ruchu ( ) metapoliAben- dländischetycznego, działającego Aktion w Niemczech Zachodnich w latach 1946–1958, obejmującego ponadto czasopismo „Neues Abendland” (1946) i (1951). Było to elitarne i najbardziej reakcyjneAbendland przed- sięwzięcie w historii powojennych Niemiec, którego wektor ideowy stanowiła historiozoficzna i cywilizacyjna wizja Zachodu ( ) chrześcijańskiego, traktowanego nie tylko jako czcigodne dziedzictwo, lecz jako propozycja duchowej i politycznej rekonstrukcji współczesnej Europy, okaleczonej przez ideologie nowoczesne oraz potworne zbrod- nie dokonane z ich inspiracji, a także znajdującej się na samym dnie politycznego poniżenia po 1945 roku. Oparcie się na tradycji zachod- nio-chrześcijańskiej oraz (świadomie nie do końca sprecyzowanej) pro- pozycji federalizmu europejskiego w formie monarchicznej, miało zara- zem stanowić alternatywę dla trzech głównych wrogów i opresorów chrześcijańskiego Zachodu: totalitaryzmu komunistycznego, którego nośnikiem jest imperium sowieckie, liberalizmu i amerykanizmu. Wyra- żano natomiast sympatię dla frankistowskiej Hiszpanii i salazarowskiej Portugalii, postrzeganych jako ostatni paladyni cywilizacji chrześcijań- skiej. Intelektualną inspirację czerpano z klasyków kontrrewolucji: J. de Maistre’a, L. de Bonalda, L. Veuillota, romantyków niemieckich, a także z niedawno odkrytego w Niemczech przez E. Schramma i C. Schmitta,Freiherr J. Donoso Cortesa. Inicjatorem i głównym animatorem Ruchu Zachod- niego był bawarski arystokrata, gen. Friedrich August bar. ( ) von der Heydte (1907–1994), będący również członkiem Centralne- go Komitetu Katolików Niemieckich, zaś kuratorami Akademii byli dostojnicy katoliccy (abp Lorenz kard. Jäger, bp Josef kard. Schröffer, opaci Hugo Lang OSB i Basilius Ebel OSB, prałat Michael Schamus), 11 w średniowiecznym pałacu biskupów Eichstätt (Bawaria), gość z Hiszpanii – profesor UniwersytetuŚwięte w Sewilli,Cesarstwo „doktor i po- rządkikarlizmu”, ponadpaństwowe Francisco Elías de Tejada y Spínola (1917– 1978) – wygłosił odczyt zatytułowany 2, tuż po tym wydarzeniu opubliko- wany w formie broszury . Jest to chyba jedyny tekst napisany Fürst konserwatywni teolodzy ewangeliccyGraf (Wilhelm Stählin, Hans Christian Asmussen),Fürst arystokraci (GeorgGraf von Waldburg zu ZeilFreiherr und Tra- uchburg, brat tegoż – AloisFreiherr von Waldburg zu Zeil und Trauchburg, Eberhard von Urach von Würtemberg, Elimar von Fürstenberg, gen. Hasso von Manteuffel), uczeni (Wilhelm Schmidt, Emil Franzel, Georg Stadtmüller, Hans Schubarth), politycy (Heinrich Hellwege,