SVEUČILIŠTE U ZADRU POSLIJEDIPLOMSKI SVEUČILIŠNI STUDIJ „HUMANISTIČKE ZNANOSTI“ Ante Delić DJELOVANJE ANTE PAVELIĆA 1945.-1953. GODINE Doktorski rad Zadar, 2016. SVEUČILIŠTE U ZADRU POSLIJEDIPLOMSKI SVEUČILIŠNI STUDIJ „HUMANISTIČKE ZNANOSTI“ Ante Delić DJELOVANJE ANTE PAVELIĆA 1945.-1953. GODINE Doktorski rad Mentor Doc. dr. sc. Zlatko Begonja Zadar, 2016. SVEUČILIŠTE U ZADRU TEMELJNA DOKUMENTACIJSKA KARTICA I. Autor i studij Ime i prezime:Ante Delić Naziv studijskog programa: Poslijediplomski sveučilišni studij „Humanističke znanosti“ Mentor: Doc. dr. sc. Zlatko Begonja Datum obrane: 15.9.2016. Znanstveno područje i polje u kojem je postignut doktorat znanosti: Humanističke znanosti, Povijest. II. Doktorski rad Naslov: „Djelovanje Ante Pavelića od 1945. do 1953. godine“ UDK oznaka: 9 Broj stranica: 237 Broj slika/grafičkih prikaza/tablica: Broj bilježaka: 894 Broj korištenih bibliografskih jedinica i izvora: 162 Broj priloga: Jezik rada: Hrvatski III. Stručna povjerenstva Stručno povjerenstvo za ocjenu doktorskog rada: 1. Izv. prof. dr. sc. Ante Bralić, predsjednik 2. Dr. sc. Mario Jareb, znanstveni savjetnik, član 3. Doc. dr. sc. Zlatko Begonja, član Stručno povjerenstvo za obranu doktorskog rada: 1. Izv. prof. dr. sc. Ante Bralić, predsjednik 2. Dr. sc. Mario Jareb, znanstveni savjetnik, član 3. Doc. dr. sc. Zlatko Begonja, član UNIVERSITY OF ZADAR BASIC DOCUMENTATION CARD I. Author and Study Name and Surname: Ante Delić Name of the Study Programme: Postgraduate University Study in Humanities Mentor: Assistant Professor Zlatko Begonja, PhD Date of the Defence: 15 September 2016. Scientific Area and Field in which the PhD is obtained: Humanities, History II. Doctoral Dissertation Title: „Life and work of Ante Pavelić from 1945. to 1953.“ UDC mark: 9 Number of pages (quote only paginated pages): 237 Number of pictures/graphical representations/tables: - Number of notes: 894 Number of used bibliographic units and sources: 162 Number of appendices: - Language of the doctoral dissertation: Croatian III. Expert committees Expert committee for the evaluation of the doctoral dissertation: 1. Associate Professor Ante Bralić, PhD, president 2. Scientific Advisor Mario Jareb, PhD, member 3. Assistant Professor Zlatko Begonja, PhD, member Expert committee for the defence of the doctoral dissertation: 1. Associate Professor Ante Bralić, PhD, president 2. Scientific Advisor Mario Jareb, PhD, member 3. Assistant Professor Zlatko Begonja, PhD, member Izjava o akademskoj čestitosti Ja, Ante Delić, ovime izjavljujem da je moj doktorski rad pod naslovom „Djelovanje Ante Pavelića 1945.-1953. godine“ rezultat mojega vlastitog rada, da se temelji na mojim istraživanjima te da se oslanja na izvore i radove navedene u bilješkama i popisu literature. Ni jedan dio mojega rada nije napisan na nedopušten način, odnosno nije prepisan iz necitiranih radova i ne krši bilo čija autorska prava. Izjavljujem da ni jedan dio ovoga rada nije iskorišten u kojem drugom radu pri bilo kojoj drugoj visokoškolskoj, znanstvenoj, obrazovnoj ili inoj ustanovi. Sadržaj mojega rada u potpunosti odgovara sadržaju obranjenoga i nakon obrane uređenoga rada. Zadar, 2016. „Povjesničar lakše vidi kako je nešto nastalo nego zašto je nastalo, i bolje vidi posljedice nego uzroke velikih problema. To, razumije se, predstavlja razlog više da s još većim žarom nastoji otkriti te uzroke koji mu redovno izmiču i prkose mu.“ (Fernand Braudel) Sadržaj 1. UVOD ................................................................................................................................. 1 2. DJELOVANJE ANTE PAVELIĆA DO 1945. GODINE .............................................. 8 2.1 Političar – revolucionar - poglavnik ............................................................................ 8 2.2 Poglavnik Nezavisne Države Hrvatske ...................................................................... 11 2.3 Slom NDH u iščekivanju sukoba Istoka i Zapada ..................................................... 18 3. PONOVNO U EMIGRACIJI ......................................................................................... 41 3.1 Skrivanje Ante Pavelića u Austriji 1945.-1946. ........................................................ 41 3.2 Pavelićevo napuštanje Zagreba i dolazak u Austriju ................................................. 42 3.3 Potraga zapadnih i jugoslavenskih službi za Pavelićem ............................................ 49 3.4 Pavelić prelazi u britansku okupacijsku zonu ............................................................ 55 4. O ULOZI ANTE PAVELIĆA U PLANIRANJU, PRIPREMI I PROVEDBI „AKCIJE 10. TRAVANJ“ ILI „KAVRANOVE AKCIJE“ ............................................... 61 4.1 Uvodne napomene ..................................................................................................... 61 4.2 Sve su oči (ponovno) uprte u Vladka Mačeka ........................................................... 64 4.3 Odlazak Lisaka, a zatim i Moškova u Hrvatsku ........................................................ 68 4.4 Prva okupljanja bivših članova hrvatske državne vlade i visokih ustaških dužnosnika nakon sloma .......................................................................................................................... 76 4.5 Moškov svojevoljno raspolaže državnom imovinom ili o „žutoj groznici“ .............. 86 4.6 „Pavelićeve sugestije“ ................................................................................................ 89 4.7 Drugi prelazak Ante Vrbana u Hrvatsku ................................................................... 93 4.8 Pripreme za Pavelićev prelazak u Italiju .................................................................. 102 5. PAVELIĆ U ITALIJI ................................................................................................... 108 5.1 Zapadne obavještajne službe nastavljaju potragu .................................................... 108 5.2 Pavelićevi suradnici intenziviraju djelatnost nakon njegova napuštanja Austrije ... 121 5.3 Pripreme za Kavranov susret s Pavelićem u Italiji 1948. ........................................ 126 5.4 „Otvorena rieč“ ........................................................................................................ 128 5.5 Kavran u Rimu ......................................................................................................... 133 i 6. KATOLIČKA CRKVA I SKRIVANJE ANTE PAVELIĆA U ITALIJI ................ 143 6.1 „Dakle to je ono područje koje se nalazi između politike i dobrotvornosti“ ........... 143 6.2 Uloga Krunoslava Draganovića u skrivanju Ante Pavelića u Italiji i njegovu prebacivanju u Argentinu ................................................................................................... 150 7. U ARGENTINI .............................................................................................................. 160 7.1 Druge okolnosti – isti cilj ......................................................................................... 160 7.2 Hrvatska državotvorna stranka ................................................................................ 162 7.3 Previranja u Pavelićevim redovima ......................................................................... 166 7.4 Prvi zahtjev za izručenjem ....................................................................................... 169 7.5 Osnivanje Hrvatske Državne Vlade u progonstvu ................................................... 173 8. PUBLICISTIČKA DJELATNOST ............................................................................. 175 8.1 „Država Hrvatska živi“ ............................................................................................ 176 8.2 O kvislinzima i ratnim zločincima ........................................................................... 177 8.3 „Značenje i uloga emigracije“ ................................................................................. 179 8.4 Slučaj nadbiskupa Stepinca ..................................................................................... 185 8.5 O dojučerašnjim suradnicima .................................................................................. 186 8.6 O komunizmu i pogreškama Zapada ....................................................................... 189 8.7 Novo vrijeme – stara načela ..................................................................................... 196 8.8 O jugoslavenstvu uz savjet velikosrbima ................................................................. 197 8.9 NDH – trajna osnova političkog programa .............................................................. 200 8.10 O vodstvu HSS-a ili „malodušnici i sporazumaši“ .................................................. 202 8.11 Razgovori sa stranim novinarima ............................................................................ 205 8.12 Prijateljski narodi i zajednička borba ....................................................................... 207 9. ZAKLJUČAK ................................................................................................................ 210 10. ANTE PAVELIĆ – KRONOLOGIJA ........................................................................ 214 11. POPIS IZVORA I LITERATURE: ............................................................................. 217 12. SAŽETAK ...................................................................................................................... 231 13. SUMMARY...................................................................................................................