„DASZ RADĘ! – NIE JESTEŚ SAM/A” Przewodnik dla osób doznających przemocy dla mieszkańców Powiatu Kępińskiego Kępno 2018 1 Spis treści: 1. Wstęp ……………………………………………………………………………........................ 3 2. Polska Karta w sprawie przeciwdziałania przemocy …………………..……....................... 4 3. Formy przemocy ……………………………………………………………….......................... 5 4. Cykl przemocy w rodzinie ……………………………………………………........................... 6 5. 10 najczęściej spotykanych mitów dotyczących przemocy………………........................... 7 6. Skutki przemocy ……………………………………………………………….......................... 7 7. Przyczyny pozostawania w związkach opartych na przemocy ……………......................... 8 8. Zjawisko „prania mózgu” ………………………………………………………......................... 8 9. Dzieci jako świadkowie przemocy w rodzinie ………………………………......................... 8 10. Gdy staniesz się osobą doznająca przemocy ………………………………........................ 10 11. Procedura „Niebieskie Karty” ………………………………………………........................... 12 12. Instytucje wspierające na terenie powiatu kępińskiego....………………............................ 16 13. Telefony zaufania.............................................................................................................. 25 14. Bibliografia ........................................................................................................................ 28 2 Wstęp Zacznijmy od banalnej prawdy, o której niestety nie wszyscy pamiętają: stosowanie przemocy fizycznej i psychicznej wobec członków rodziny jest przestępstwem! Trzeba stanowczo przeciwstawić się jednej z najpaskudniejszych, najgłupszych polskich tradycji polegających na biciu żon przez mężów. Trzeba skończyć z myśleniem: "mój dziadek bił moją babcię, mój ojciec moją matkę, to i mój mąż może mnie bić"! Bardzo często kobiety, nad którymi znęcają się mężowie, gdy postanowią z tym skończyć, nie mają oparcia w swoich matkach najczęściej wówczas, gdy te matki też były bite. W Polsce istnieje wiele mitów na temat znęcania się nad rodziną, np. że to nie po chrześcijańsku przeciwstawiać się mężowi brutalowi i tyranowi, że należy w pokorze i cichutko czekać, aż mąż się poprawi. Dzisiaj także Kościół stanowczo przeciwstawia się przemocy rodzinnej. W świetle polskiego prawa psychiczne znęcanie się jest traktowane na równi z fizycznym maltretowaniem. Aby można było mówić o znęcaniu się, nie trzeba czekać, aż bicie będzie trwało rok, czy pół roku! Wystarczy, iż zdarzy się to raz! Nie wolno bezczynnie pozwalać sprawcy na dłuższe pastwienie się nad ofiarą. Nie wolno liczyć na cud - cuda niestety zdarzają się bardzo rzadko... Z prawnego punktu widzenia problem ze znęcaniem się nad członkami rodziny polega na trudnościach z udowodnieniem tego przestępstwa. Po pierwsze, wszystko to dzieje się w czterech ścianach. Jedynymi świadkami są najczęściej domownicy (zazwyczaj dzieci, których policja, prokuratura i sąd nie traktują poważnie). Po drugie, w mentalności polskiego społeczeństwa zakorzeniona jest niechęć do wtrącania się w cudze sprawy, a także do "szwędania się po sądach" i składania zeznań - dlatego ludzie wolą udawać, że nic nie słyszą i nie widzą. Po trzecie, w związku z przekonaniem o rosnącej fali przestępczości ludzie się boją, nie chcą ryzykować - stąd coraz większa znieczulica społeczna. Po czwarte, ofiary przestępstw będąc w olbrzymim stresie najczęściej nie mają głowy do tego, żeby pamiętać o gromadzeniu dowodów potrzebnych do skazania sprawcy. Po piąte, bardzo często zdarza się, iż ofiary pod wpływem gróźb sprawców wycofują wnioski o ściganie. Dlatego właśnie sprawy o znęcanie się nad rodziną są tak często umarzane w toku postępowania przygotowawczego. Nawet jeśli dojdzie do skazania, sądy zazwyczaj stosują do sprawców takich przestępstw warunkowe zawieszenie wykonania kary. Przez to ofiary czują się niepewnie - boją się zemsty i wolą milczeć. Sprawcy mają natomiast poczucie bezkarności. Najtrudniej jest skazać kogoś za psychiczne znęcenie się nad rodziną. Po prostu, często nie ma żadnych dowodów (oczywiście poza zeznaniami pokrzywdzonych, a to niestety czasami za mało). Ten informator ma służyć, tym którzy postanowią przeciwstawić się przemocy. Przede wszystkim adresowany jest do kobiet. To one najczęściej, są ofiarami swych mężów czy też partnerów. Także kobiety (matki) najczęściej walczą o swoje dzieci, nad którymi znęcają się ojcowie. Naszą ambicją jest jednak opisanie najważniejszych zagadnień związanych z przemocą rodzinną, aby było to zrozumiałe dla wszystkich - w tym także dla dzieci. Pragniemy opisać (w wielkim skrócie) najważniejszych zagadnień dotyczących przemocy a także pokazać jak sobie z nią krok po kroku radzić, gdzie szukać pomocy w naszym powiecie i jakie są kompetencje poszczególnych służb i jednostek. 3 POLSKA KARTA W SPRAWIE PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE 1. Każdy człowiek ma prawo do życia w środowisku rodzinnym wolnym od przemocy, która jest naruszeniem praw i dóbr osobistych. 2. Człowiek doświadczający przemocy nie może być za nią obwiniany. 3.Dzieci i młodzież mają prawo do wzrastania w bezpiecznym środowisku wolnym od przemocy, a obowiązkiem dorosłych jest im to zapewnić. 4.Każdy człowiek doświadczający przemocy ma prawo do pomocy prawnej, socjalnej, psychologicznej i medycznej bez naruszania godności osobistej. 5.Każdy człowiek ma prawo do wiedzy potrzebnej do radzenia sobie z przemocą w rodzinie. 6.Każdy człowiek ma prawo do przeciwdziałania przemocy w rodzinie. 7.Każdy człowiek ma obowiązek udzielania pomocy ofiarom przemocy w rodzinie. GDZIE SZUKAĆ POMOCY? Prawny obowiązek pomocy w zatrzymaniu przemocy w rodzinie mają: Sąd Rodzinny Policja, Prokuratura, Gminne Ośrodki Pomocy Społecznej (GOPS), Służba zdrowia, Szkoły i placówki oświatowe, Gminne Komisje Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (GKRPA) /jeśli przemoc związana jest z problemem alkoholowym/ Z pomocą tych instytucji możesz złożyć zawiadomienie o przestępstwie lub zażądać założenia Niebieskiej Karty chroniącej przed przemocą. Pomocy psychologiczno-prawnej udzielają specjaliści w Gminnych Punktach Konsultacyjnych prowadzonych przez Gminę lub PCPR. 4 PRZEMOC W RODZINIE to: „Jednorazowe albo powtarzające się umyślne i wykorzystujące przewagę sił działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste osób, w szczególności narażające je na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą”. FORMY PRZEMOCY: PRZEMOC FIZYCZNA Każde zachowanie skierowane przeciwko ciału ofiary mogące prowadzić do bólu oraz fizycznych obrażeń (m.in. popychanie, odpychanie, obezwładnianie, przytrzymywanie, policzkowanie, szczypanie, kopanie, duszenie, bicie otwartą ręką i pięściami, bicie lub rzucanie przedmiotami, parzenie, polewanie substancjami żrącymi, użycie broni, uwięzienie, świadome stworzenie niebezpiecznych sytuacji, stanowiących zagrożenie fizyczne (porzucenie w niebezpiecznej okolicy, szybka jazda samochodem, nagłe hamowanie, nie udzielenie koniecznej pomocy). Lista form przemocy fizycznej nie ogranicza się tylko do wymienionych powyżej, w praktyce spotyka się ich znacznie więcej. PRZEMOC PSYCHICZNA Zawiera przymus i groźby, zastraszanie, emocjonalne wykorzystanie, za które uważa się oskarżanie, upokarzanie, poniżanie, obwinianie i manipulowanie poczuciem winy, wyzwiska, wmawianie choroby psychicznej, stała krytyka, kontrolowanie i ograniczanie kontaktów z innymi osobami, domaganie się posłuszeństwa, zawstydzanie, stosowanie gróźb, szantażowanie, zabranianie korzystania z telefonu czy samochodu, zakaz opuszczania domu, oskarżanie o spowodowanie przemocy, minimalizowanie przemocy, wykorzystywanie dzieci do sprawowania kontroli np. wzbudzanie poczucia winy za domniemane niewywiązywanie się z roli rodzicielskiej, groźby pozbawienia władzy rodzicielskiej, wrogie nastawianie dzieci wobec drugiego rodzica, traktowanie partnerki jak „służącej”. Przemoc psychiczna może też polegać na niszczeniu przedmiotów mających jakąś wartość dla ofiary i celowej agresji wobec ulubionych zwierząt domowych. Lista form przemocy psychicznej nie ogranicza się tylko do wymienionych powyżej, w praktyce spotyka się ich znacznie więcej. PRZEMOC SEKSUALNA Wymuszanie współżycia seksualnego lub nieakceptowanych pieszczot i praktyk seksualnych. Przedmiotowe traktowanie drugiej osoby celu zaspokojenia własnych potrzeb seksualnych. Gwałt. Zmuszanie do oglądania pornografii. PRZEMOC EKONOMICZNA Uniemożliwianie dostępu do rodzinnych środków finansowych i możliwości ich pozyskiwania (np. odbieranie zarobionych pieniędzy, uniemożliwianie podjęcia pracy zarobkowej, niezaspokajanie podstawowych, materialnych potrzeb rodziny). ZANIEDBYWANIE To niezaspokajanie podstawowych potrzeb materialnych i emocjonalnych członka rodziny, które prowadzi do jego cierpienia. Tę formę przemocy stosują najczęściej osoby dorosłe wobec dzieci (odrzucenie emocjonalne dziecka, brak zainteresowania jego rozwojem, sytuacją życiową, problemami, stanem zdrowia, higieną). Zaniedbanie to także niezaspokajanie potrzeb żywieniowych i związanych z ubiorem. 5 CYKL PRZEMOCY W RODZINIE Badania wykazały, że związki, w których kobiety doznają przemocy fizycznej ze strony swoich partnerów, przechodzą przez trzy fazy powtarzającego się cyklu. 1. Faza narastania napięcia W tej fazie partner jest napięty i stale poirytowany. Każdy drobiazg wywołuje jego złość, często robi awanturę, zaczyna więcej pić, przyjmować narkotyki lub inne substancje