JĘZYKOZNAWSTWO VIII PRACE NAUKOWE Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie FILOLOGIA POLSKA JĘZYKOZNAWSTWO VIII pod redakcją Marii Lesz-Duk Częstochowa 2012 Redaktor naukowy Maria LESZ-DUK Rada Naukowa Maria LESZ-DUK, Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie Kazimierz MICHALEWSKI, Uniwersytet Łódzki Feliks PLUTA, Uniwersytet Opolski Paweł PŁUSA, Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie Jana RACLAVSKA, Uniwersytet Ostrawski (Czechy) Dymitr STROWSKI, Uralski Uniwersytet Federalny w Jekaterynburgu (Rosja) Tetyana TYSZCZENKO, Państwowy Uniwersytet Pedagogiczny w Humaniu (Ukraina) Oksana ZELINSKA, Państwowy Uniwersytet Pedagogiczny w Humaniu (Ukraina) Redaktor tematyczny Mirosław ŁAPOT Redaktor naczelny wydawnictwa Andrzej MISZCZAK Korekta Paulina PIASECKA Redaktor techniczny Piotr GOSPODAREK Projekt okładki Sławomir SADOWSKI PISMO RECENZOWANE Nadesłane do redakcji artykuły są oceniane anonimowo przez dwóch recenzentów Podstawową wersją periodyku jest publikacja książkowa © Copyright by Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie Częstochowa 2012 ISBN 978-83-7455-297-4 ISSN 1896-0278 Wydawnictwo im. Stanisława Podobińskiego Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie 42-200 Częstochowa, ul. Waszyngtona 4/8 tel. (34) 378-43-29, faks (34) 378-43-19 www.ajd.czest.pl e-mail: [email protected] SPIS TREŚCI ARTYKUŁY Anna ADAMEK Najpopularniejsze imiona nadawane w gminie Koszęcin w latach 2000–2009 ...................................................................................... 9 Renata BIZIOR Z prywatnej korespondencji Jędrzeja Kitowicza – uwagi o cechach gatunkowych osiemnastowiecznego listu .................... 23 Małgorzata DAWIDZIAK-KŁADOCZNA Między formulicznością a nieszablonowością w zagajeniach marszałka Stanisława Małachowskiego ........................... 41 Małgorzata DAWIDZIAK-KŁADOCZNA O nazwach kolorów farb do wnętrz sprzedawanych na polskim rynku ...... 53 Marzena FORMA O funkcjach zapowiedzi telewizyjnych ................................................... 75 Dorota Katarzyna HOLAJDA Kształcenie językowe w świetle Podstawy programowej, standardów wybranych arkuszy egimnazjalnych na drugim, trzecim i czwartym etapie kształcenia ........................................................................................... 89 Violetta JAROS Techniki nominacyjne w zakresie współczesnej leksyki specjalistycznej odnoszącej się do wyrobów piekarniczych i cukierniczych .................... 103 Violetta JAROS Sposoby pomnażania leksyki w socjolekcie użytkowników CB-radia (neosemantyzmy i neologizmy funkcyjne) .............................................. 121 Piotr KŁADOCZNY Nazwy dźwięku a nazwy czynności i nazwy ruchu ................................. 139 Maria LESZ-DUK Neologizmy w poezji Juliana Przybosia .................................................. 151 Edyta SKOCZYLAS-KROTLA Chory i choroba w warstwie leksykalnej tekstów miesięcznika „Apostolstwo Chorych” ........................................................................... 169 Dorota SUSKA Stylistyka i pragmatyka tytułów internetowych tekstów dziennikarskich ... 179 RECENZJE Renata BIZIOR [rec.] Agnieszka Piotrowska-Wojaczyk, Regionalizmy leksykalne w słownikach doby nowopolskiej, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań 2011, ss. 549 .............................. 197 Dorota SUSKA [rec.] Internetowe gatunki dziennikarskie, red. K. Wolny-Zmorzyński, W. Furman, Warszawa 2010, ss. 247 ......................................................... 201 SPRAWOZDANIA Małgorzata DAWIDZIAK-KŁADOCZNA Sprawozdanie z działalności Internetowej Poradni Językowej AJD w Częstochowie ............................................................................... 209 Renata BIZIOR, Dorota SUSKA Sprawozdanie z międzynarodowej konferencji naukowej pt. Zjawisko nobilitacji i deprecjacji w języku, komunikacji, tekście (Częstochowa, 24–25 października 2011 r.) ................................................. 213 ARTYKUŁY PRACE NAUKOWE Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie Seria: Językoznawstwo 2012, z. VIII Anna ADAMEK Najpopularniejsze imiona nadawane w gminie Koszęcin w latach 2000–2009 Imiona są najpowszechniejszym sposobem nazywania ludzi. Używa się ich we wszyst- kich epokach i kulturach. Imię i nazwisko służą do identyfikacji człowieka. Każdy Polak tuż po urodzeniu otrzymuje imię wybrane przez rodziców lub opiekunów, które następnie urzędnik wpisuje do dokumen- tów. Imię to towarzyszy człowiekowi przez całe życie, a jego ewentualna zmiana jest bardzo trudna – wymaga specjalnych i uciążliwych zabiegów. We współczesnym świecie imiona i nazwiska wpisuje się do wszystkich dokumentów służących identyfikacji osób1. Imion używamy też w kontaktach codziennych. Gdy jesteśmy blisko z kimś związani, zazwyczaj używamy imienia, kiedy zwracamy się do danej osoby. Stosowanie imienia w celu zwrócenia się do kogoś świadczy o naszej bliskiej zażyłości z tą osobą. Bardzo dobrze wyrażają to następujące frazeologizmy: 1) „mówimy sobie po imieniu”, 2) „jesteśmy na ty”. Natomiast gdy nie jesteśmy z kimś blisko związani lub znajdujemy się w sy- tuacji oficjalnej, do identyfikacji osób używamy zazwyczaj nazwiska lub imie- nia połączonego z nazwiskiem. W Polsce, tak jak w większości krajów europejskich, ludzi nazywa się, uży- wając do tego imienia (zdarza się zastosowanie kilku imion, ale są to rzadsze przypadki) oraz nazwiska. Nie jest to jednak jedyny sposób nazywania. Warto w tym miejscu wspomnieć o Rosji, gdzie do nazywania ludzi stosuje się nazwy składające się z trzech elementów, w których pomiędzy dwoma podstawowymi elementami (imieniem i nazwiskiem) znajduje się tzw. „otczestwo”, czyli okre- ślenie, które pochodzi od imienia ojca, np. Iwan Pietrow, co oznaczało: Iwan, syn Piotra2. Znacznie rzadziej do imienia męskiego jest dodawane imię matki. 1 J. Grzenia, Słownik imion, Warszawa 2002. 2 Zob. tamże. 10 Anna ADAMEK Z nadawaniem imienia wiążą się często obchodzone w Polsce imieniny (z wyjątkiem Górnego Śląska i Kaszub, gdzie obchodzi się urodziny). Jest to zwyczaj (często hucznie obchodzony), w którym solenizant świętuje swoje imieniny zgodnie z kalendarzem chrześcijańskim. W mojej pracy zostaną omówione imiona nadawane w gminie Koszęcin w latach 2000–2009. Gmina Koszęcin jest jedną z największych i najatrakcyjniejszych w powiecie lubliniec- kim. Otoczona lasami, polami i łąkami, pozbawiona zanieczyszczeń przemysłowych jest zaliczana do gmin o charakterze rolniczo-turystycznym. Zajmuje obszar 129 km kwadra- towych, z czego połowę stanowią piękne lasy, które decydują o przyrodniczej atrakcyj- ności gminy i są istotnym elementem jej krajobrazu. Liczba ludności przekracza 11 ty- sięcy. W skład gminy wchodzi 14 miejscowości, a mianowicie: Koszęcin, Brusiek, Bu- kowiec, Cieszowa, Irki, Łazy, Nowy Dwór, Piłka, Prądy, Rusinowice, Rzyce, Sadów, Strzebiń i Wierzbie, z czego siedem to sołectwa3. Najbardziej znanym obiektem znajdującym się w Koszęcinie jest neoklasy- styczny pałac z XVII wieku, w którym swoją siedzibę ma Zespół Pieśni i Tańca „Śląsk” im. Stanisława Hadyny. Artyści wykonujący muzykę ludową rozsławia- ją Koszęcin oraz całą gminę zarówno w kraju, jak i za granicą. Miejscem, które również warto zobaczyć w Koszęcinie, ze względu na dużą liczbę bardzo cieka- wych eksponatów, jest Ośrodek Kultury i Edukacji Regionalnej „U Myrcika”. Ważnymi zabytkami w gminie są też: — drewniany kościół z 1724 roku pw. św. Trójcy znajdujący się w Koszęcinie, — drewniany kościół z II połowy XVII wieku pw. św. Marcina, znajdujący się w Cieszowej, — zabytkowy kościół z XIV wieku pw. św. Józefa, znajdujący się w Sadowie, — cmentarz żydowski oraz zabytkowy spichlerz w Cieszowej. Gmina Koszęcin znajduje się blisko aglomeracji śląskiej. To dogodne poło- żenie, liczne zabytki, bogate tradycje kulturowe oraz piękna przyroda sprawiają, że jest ona często odwiedzana przez turystów i wycieczkowiczów. Punktem wyjścia do analizy tendencji w zakresie wyboru imion jest materiał antroponimiczny zebrany w Urzędzie Gminy w Koszęcinie. Jego analiza staty- styczna została podana w postaci tabel, zgodnie z zajmowaną pozycją w rankin- gu, na którą wpłynęła ilość użyć w każdym roku, poczynając od roku 2000. W tabelach przedstawione zostały imiona, które miały do 3 użyć. Następnie wymieniam jeszcze imiona, które w danym roku miały po 2 użycia oraz oma- wiam imiona oryginalnie brzmiące. W 2000 roku przyszło na świat 112 dzieci (62 dziewczynki i 50 chłopców). Dziewczynkom nadano 41 różnych imion, chłopcom natomiast 30. 3 Źródło: http://www.koszecin.pl/cms/index.php?option=com_content&view=article&id=51&Ite mid=60 [stan z 12.03.2012]. Najpopularniejsze imiona… 11 Tab. 1. Imię Liczba użyć Paulina 5 Aleksandra 3 Julia 3 Marta 3 Natalia 3 Zestawienie imion w tabeli 1. pokazuje, że najchętniej nadawanym imie- niem żeńskim była Paulina, imię to otrzymało 5 dziewczynek. Nieco rzadziej zostały wykorzystane imiona Aleksandra, Julia, Marta i Natalia. Zaś po 2 użycia miały imiona: Anna, Beata, Dominika, Joanna, Katarzyna, Laura, Marta, Oliwia i Weronika. Wśród oryginalnych imion znalazły się: Angelika (imię bezpośrednio zapo- życzone z języka francuskiego, choć równolegle działał też wpływ języków an- gielskiego, niemieckiego, a może i włoskiego. Popularne w Polsce od lat 70.)4, Daniela (odpowiednik męskiego imienia Daniel), Esther (angielska, francuska lub niemiecka wersja biblijnego imienia Estera), Melanie (angielska, niemiecka lub włoska wersja imienia Melania), Wioletta (z podwójną głoską „t”. Imię przybyło do Polski z języka włoskiego, w którym funkcjonowało w formie Vio- la. Violetta jest włoskiem zdrobnieniem