UNIWERSYTET JAGIELLOŃSKI WYDZIAè POLONISTYKI Anna Baødyga Jacka Dukaja nauka wyobraźni. Budowa i filozofia światów przedstawionych w oparciu o teorie naukowe. Studium wybranych utworów. The Teaching of the Imagination by Jacek Dukaj. Structure and Conception of the Fictive Worlds on the Basis of Scientific Theories. A Study of Selected Works. Praca magisterska napisana pod kierunkiem prof. dr hab. Teresy Walas Kraków 2008 1 Pracę dedykuję Jackowi Dukajowi. Pani Profesor Teresie Walas dziękuję za cenne uwagi. 2 Spis treści I. UWAGI WSTĘPNE............................................................................................................................7 1. Zakres omawianego materiaøu.............................................................................................................8 1.1. Problem definicji gatunku Science Fiction.......................................................................................9 1.2. Metoda Science Fiction: modelowanie i eksperyment myślowy.....................................................11 II. WSTĘP DO ANALIZY POSZCZEGÓLNYCH UTWORÓW JACKA DUKAJA...................13 1. Czøowiek Turinga a czøowiek Dukaja.................................................................................................13 1.1. Przyszøość czøowieka Turinga, czyli fantastyka i futurologia książek Dukaja.................................16 2. Rozpiętość tematyczna prozy Dukaja jako efekt wspóøczesnej specjalizacji nauk............................17 I. EXTENSA..........................................................................................................................................19 1. Wstępne warunki eksperymentu myślowego ± homeostat rzeczywistości przedstawionej...............19 1.1. Przymierze z kosmosem..................................................................................................................21 1.2. Fizyka kwantowa w Extensie..........................................................................................................24 1.2.1. Jak funkcja falowa ± ze wszechmożliwości kollapsujesz do jednego jedynego stanu. Metafory kwantowe w opisie świata Extensy........................................................................................................27 1.3. Kosmiczna Anomalia jako furtka do obcych wszechświatów........................................................30 2. Nie ma takiej granicy. Nie ma takiej granicy. Nie ma takiej granicy. Kwestia tożsamości gatunku Homo sapiens.........................................................................................................................................32 2.1. Transgresja bohatera faustycznego. Konteksty kulturowe...............................................................34 2.1.1. Przemiana Homo sapiens w istoty postludzkie pod wpøywem technologii: GOLEM XIV...........35 2.1.2. Transgresja ludzi w Obcych: Limes inferior i Robot....................................................................36 2.2. Gdy wszystko, co nie jest mną, jest moją extensą, a nie ma niczego takiego, co mógøbym wskazać i szczerze pomyśleć: ¹to jaº. Problemy tożsamości jednostkowej w obliczu technologii extensy........39 II. PERFEKCYJNA NIEDOSKONAèOŚĆ.........................................................................................42 1. Czytelnik w obliczu świata z XXIX wieku ± zarysowanie świata przedstawionego........................42 2. Świat perfekcyjnie niedoskonaøy i rządząca nim zasada ewolucji, która sama staøa się świadomą siebie......................................................................................................................................................44 3. Negentropiany ± filary świata perfekcyjnie niedoskonaøego.............................................................46 3 4. Pięć gatunków życia rozumnego we wszechświecie meta-fizycznym...............................................47 4.1. Phoebe.............................................................................................................................................47 4.2. Komputer Ostateczny......................................................................................................................48 4.3. Inkluzje...........................................................................................................................................49 4.3.1 Monadologia, czyli nauka o inkluzjach........................................................................................50 4.3.2. Zwięzyki jako odpowiedź na problem komunikacji międzygatunkowej.....................................52 4.4. Inkluzja Ultymatywna....................................................................................................................54 5. Lekcja meta-fizyki.............................................................................................................................56 5.1. Kraftunek a specyfika czarnych dziur.............................................................................................57 5.2. Metafizyczne problemy meta-fizyki: modelowanie kosmosu........................................................58 5.3. Problemy meta-fizyczne w życiu codziennym mieszkańców kosmosu..........................................59 5.4. Meta-fizyczne meandry: Deformacje.............................................................................................60 5.5. Strojenie czarnych dziur do postaci Studni Czasu..........................................................................61 5.6. Meta-fizyka jest nauką boską: Przekonanie o wøasnej ważności doprowadziøo mnie do kompleksu Boga.......................................................................................................................................................63 6. Problemy tożsamości wieku XXIX...................................................................................................65 6.1. Ludzie i post-ludzie Turinga............................................................................................................67 6.2. Ludzie Turinga w świecie Turinga: OVR........................................................................................67 6.3. Gdy Adam odkrywa, że jest boskim awatarem...............................................................................69 6.4. èatwiej zmienić fizykę ± trudniej zachować po zmianie tożsamość. Cywilizacja jako schronienie i skansen.................................................................................................................................................71 6.5. Prawo Progresu...............................................................................................................................73 6.5.1 Wykøad komputera o tożsamości ± GOLEM XIV.........................................................................75 6.6. Kosmos Perfekcyjnej niedoskonaøości............................................................................................75 6.7. Gdyby istniaøy zwierciadøa, w których mógøby się przejrzeć nagi fren... .......................................77 6.8. Już w tej chwili mówiąc ¹Adam Zamoyskiº powinnam mieć na myśli czøowieka-plus- programy................................................................................................................................................79 6.9. Wszystkie byty kosmosu mają ontologiczny status Informacji........................................................81 4 7. Że chociaż umrę, żyć będę w nowym pustaku; nie ja, ale jednak ja. Śmierć w świecie zbudowanym przez ludzi..............................................................................................................................................82 8. Kosmos to labirynt zbudowany z labiryntów. W każdym otwiera się następny. Wszechświat przedstawiony Perfekcyjnej niedoskonaøości.........................................................................................84 8.1. Entropia jako przyczyna niedoskonaøości świata perfekcyjnego: IACTE.......................................87 8.2. Odlegøość od doskonaøości wszechświatów zagnieżdżonych.........................................................88 8.2.1. Meta-fizyka a metafizyka: panenteizm Perfekcyjnej niedoskonaøości.........................................89 8.2.2. Zasada antropiczna w świecie stahsów, phoebe©ów i inkluzji......................................................91 III. AGUERRE W ŚWICIE..................................................................................................................93 1. Rusztowanie świata przedstawionego: glej jako technologia ontologicznego awansu......................93 1.1. Deus ex gluex...................................................................................................................................95 2. Ontologie światów wyobrażonych: żywokryst a ewolucja gatunku ludzkiego: Katedra, Aguerre City i kosmos Perfekcyjnej niedoskonaøości..................................................................................................95 3. Ciężkie czasy nastaøy dla zerojedynkowych ontologów. Glej i wszczepka jako czynniki decydujące o tożsamości mieszkańców Aguerre City..............................................................................................99 3.1. Stróż jako wynalazek wspomagający sterowanie i komunikację w xenotyku...............................101 4. èańcuch Markowa i Krzywa Progresu jako definicje cywilizacji....................................................102 IV. CZARNE OCEANY......................................................................................................................104