PRACE NAUKOWE Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie Seria: KULTURA FIZYCZNA z. VI, 2005 Mariusz Gizowski Zarys dziejów rozwoju sportu tenisowego w Sopocie Słowa kluczowe: tenis, klub tenisowy, Sopot Abstract The Outline of the history of tennis sport development in Sopot Key words: tennis, tennis club, Sopot The analysis of the history of physical education in Sopot shows that tennis belongs to the most representative sport disciplines of the city. Tennis is one of the most characteristic elements of sport in Sopot. The history of tennis states clearly that this sport creates a glorius page of the history of Polish sport and tennis courts have entered the architecture of the city permanently, becoming a lasting symbol of Sopot. The tennis centre in Sopot has brought up a number of outstanding players succeeding on international courts. The centre has distinctively marked its position in the sphere of popularising and developing tennis. The recource and perssonel base create the premise that it will continue succeeding in Poland as well as abroad. The analysis of the history of tennis in Sopot proves that talking about the Sopot tennis school is not a platitude. Analizując dzieje kultury fizycznej w Sopocie, truizmem będzie stwierdze- nie, iż tenis należy do najbardziej reprezentatywnych dyscyplin sportowych miasta. Jednak bez wątpienia tenis ziemny jest jednym z bardziej charak- terystycznych elementów sopockiego sportu i należy mu tym samym poświęcić nieco więcej uwagi. Dzieje sopockiego tenisa jednoznacznie wskazują, że należał on i należy do chlubnych kart w historii polskiego sportu, a korty tenisowe wpisały się na trwałe w architekturę miasta, stając się tym samym jednym z nieprzemijających symboli Sopotu. Sopockie korty tenisowe są jednym z najnowocześniejszych obiektów tego typu w Polsce. Jednocześnie można na nich rozgrywać 25 pojedynków. In- frastrukturę tego obiektu stanowią między innymi: wygodne trybuny, zadbany budynek klubowy, zaplecze sanitarne i największa hala tenisowa. 68 Mariusz Gizowski Sopocki Klub Tenisowy — najlepiej zorganizowany klub tenisowy w Polsce — wkroczył w drugie stulecie swego istnienia jako największy ośrodek w kraju, promujący tę dyscyplinę sportu. W swojej infrastrukturze posiada 24 korty ziemne, 4 korty w hali reprezentacyjnej oraz 3 korty w hali treningowej z no- woczesnym zapleczem. Początki tenisa sopockiego sięgają 1897 r., w którym to wybudowano pierwszy kort tenisowy. Tego roku rozpoczęła się budowa siedziby Sopockiego Lawn Tenisa przy dzisiejszej ulicy Ceynowy1. Poczesne miejsce w propagowaniu tenisa jako dyscypliny sportowej zajął sopocki klub tenisowy (Zoppoter Lawn-Tennis Klub). Powstał on w 1900 r. z inicjatywy jednego z bardziej znanych organizatorów ruchu tenisowego Friedricha Schleppsa2. Z czasem Zoppoter Tenis Klub (Zoppoter Tennisklub) stał się najsilniejszym ośrodkiem tenisowym Wolnego Miasta Gdańska. Posiadał on 19 kortów i zrzeszał około 140 zawodników (ok. 80 juniorów i ok. 60 seniorów). Klub ten rozgrywał drużynowo spotkania z klubami Rzeszy Niemieckiej i klubami zagranicznymi. Regularne spotkania odbywały się z zespołami Królewca, Elblą- ga i Malborka, a dorywczo z klubami Warszawy, Budapesztu, Wiednia i Oslo3. Należy podkreślić, iż w tym czasie klub w Sopocie był jedynym ośrodkiem tenisowym, który zatrudniał trenera w szkoleniu zawodników. Pozostałe kluby w tym okresie nie miały nadzoru szkoleniowego, ponieważ nie dysponowały odpowiednią ilością środków finansowych4. Z początkiem XX w. Sopot stał się ośrodkiem, w którym znaczącą rolę odgrywały turnieje tenisowe, wysoko cenione w opiniotwórczych środowiskach sportowych. Zoppoter Tenis Klub organizował w obsadzie międzynarodowej Mistrzostwa Uzdrowiska Sopotu. Impreza ta cieszyła się dużą popularnością. Uczestniczyli w niej najlepsi zawodnicy gdańscy, polscy i niemieccy, a bardzo często czołowi gracze z USA, Australii, Węgier, Austrii, Danii i Norwegii. Wymienić należy czołówkę polską okresu międzywojennego: W. Dubieńską, J. Jędrzejowską, K. Lilpopównę, M. i J. Stolarowów, S. Czetwertyńskiego, P. Warmińskiego, J. Tłoczyńskiego, J. Hebdę, Z. Nawratila czy L. Popławskiego5. Wzmożony rozkwit tenisa sportowego w Sopocie przypada na okres mię- dzywojenny. To właśnie w Sopocie przeprowadzono otwarte mistrzostwa junio- 1 Kroniki klubowe SKT; A. Andrzejewski, Historia Sopockiego Klubu Tenisowego, Sopot 1977; G. Rybiński, A. Baliński, Zapiski stuletniej przeszłości. Sopocki tenis w latach 1897 – 1997, Sopot – Gdańsk 1998; A. Baliński, Tenis w Sopocie 1897 – 1945, „Rocznik Sopocki” 1997, Sopot 1997. 2 Tamże. 3 J. Gaj, Zarys historii polskiej kultury fizycznej w Wolnym Mieście Gdańsku 1920 – 1939, War- szawa 1979. 4 Tamże. 5 A. Andrzejewski, Historia...; G. Rybiński, A. Baliński, Zapiski...; A. Baliński, Tenis... Zarys dziejów rozwoju sportu tenisowego w Sopocie 69 rów, w których brali udział zawodnicy gdańscy, polscy i niemieccy. Na kortach sopockich odbyły się trzykrotnie spotkania znanych zawodowych tenisistów: W. Tildena, J. Vinesa, R. Najucha i H. Nüesseleina6. Lata dwudzieste XX w. cechuje wzmożona rozbudowa infrastruktury sopoc- kiego ośrodka tenisowego. Na przykład, w 1924 r. oddano do użytku drewnianą halę tenisową, gdzie można było uprawiać ten sport od października do kwietnia każdego roku, zaś w 1927 r. rozbudowano tenisowy dom klubowy o dwa boczne skrzydła7. W okresie międzywojennym sopocki klub tenisowy (Zoppoter Tennisklub) wychował wielu znamienitych zawodników, takich jak: Stanisław Menda-Dar- ski, Erich Wronka, Hans Acker czy Franz Bauer8. Organizowane w Sopocie zawody i turnieje tenisowe przyniosły nadmors- kiemu ośrodkowi sławę najważniejszego centrum tego sportu nad Bałtykiem. Rozgrywki sportowe były corocznie organizowane na kortach sopockich. Do bardziej znanych wydarzeń na polu sopockiego tenisa należy fakt zdobycia mistrzowskiego tytułu przez Wandę Dubieńską. W 1928 r. po raz pierwszy Polka została mistrzynią Wolnego Miasta Gdańska. Natomiast w 1930 r. udzielającym się sopockim tenisistą był Maksymilian Stolarow, który zdobył mistrzostwo Wschodu. Z kolei 1935 r. należy już do frontalnego zwycięstwa Polaków, w którym partycypowali: Jadwiga Jędrzejowska i Józef Hebda. Należy również wspomnieć, że w 1938 r. do Polaków należał finał rywalizacji o mis- trzostwo Wschodu, w którym znaleźli się: Adam Baworowski i wspomniany już Józef Hebda. Zwycięzcą okazał się ten pierwszy zawodnik9. Polscy tenisiści lat trzydziestych XX w. wygrywali w Ostseebad Zoppot in der Freien Danzig nie tylko z najlepszymi tenisistami niemieckimi, ale i zawod- nikami europejskimi. Do września 1939 r. na kortach sopockich dominowali Polacy10. Wybuch II wojny światowej naturalnie spowolnił tempo rozwoju sopockiego tenisa ziemnego. Niemniej jednak turnieje tenisowe rozgrywane były jeszcze w Sopocie w 1940 i 1941 r.11 Po II wojnie światowej w Trójmieście tenis najwcześniej zaczął rozwijać się w Sopocie. Tu koncentrowało się życie sportowe na Wybrzeżu. Rozpoczęto odbudowę struktur i infrastruktury sopockiego tenisa. Bracia Jan i Stefan Kornelukowie wspólnie między innymi z Władysławem Klausem i Stanisławem Kraszewskim podjęli wysiłek odbudowy kortów, odrestaurowali domek klu- 6 Tamże. 7 Tamże. 8 Tamże. 9 40 lat tenisa polskiego 1921 – 1961, pod red. E. Cunge, Warszawa 1961; P. Deresz, A. Roman, Tenis, Warszawa 1986; T. Dutkowski, T jak tenis, Warszawa 1979; A. Kosecki, A. Królak, K. Tarasiewicz, Tenis w Polsce w latach 1921 – 1971, Warszawa 1972. 10 Tamże. 11 G. Rybiński, A. Baliński, Zapiski... 70 Mariusz Gizowski bowy i powołali do życia sekcję tenisową w tworzonym klubie sportowym „Odwet”12. W tym miejscu należy zdecydowanie podkreślić, iż Stefan Korneluk — zawodnik warszawskiej „Elektryczności”, jako pierwszy zorganizował akcję odbudowy obiektu tenisowego. Podczas wojny korty te spełniały rolę bazy wojsk niemieckich. Wykorzystywano je między innymi jako stajnie. W związku z tym zniszczenia były ogromne. Do pomocy w remoncie kortów włączyli się też: E. Dreszer (Drescher), Z. Jankowski, Z. Duszyński, J. Morawiec i inni. Już 9 kwietnia 1945 r. oddano do użytku dwa korty centralne. W następnych latach odremontowano dalszych sześć sopockich kortów oraz wybudowano ścianę do odbijania piłek13. W 1946 r. sopoccy juniorzy w czynie społecznym uruchomili siedem kortów. Odrestaurowano szatnię i domek klubowy. Pierwsi entuzjaści tenisa na czele ze Stefanem Kornelukiem uformowali pierwszy powojenny klub sportowy, który powstał na terenie Sopotu. Był to wspomniany KS „Odwet”, działający przy organizacji młodzieżowej TUR14. 26 maja 1945 r. powołano do życia Zarząd Miejskiego Klubu Sportowego „Odwet”, w którym największą sekcją była tenisowa. Jej prezesem został dr Edward Drescher. Na Wybrzeże przyjechał starszy brat Stefana Korneluka — Jan Korneluk, który jako zawodnik podjął pracę szkoleniową w sekcji. Praca szkoleniowa w pierwszych latach po wojnie miała charakter społeczny. W Sopocie treningi prowadzili obok Jana Korneluka najlepsi zawodnicy. Po- czątki powstania sekcji tenisowej sięgają, jak już zaznaczono, 1945 r., kiedy stanowiła ona część MKS Sopot. Eksperyment nie powiódł się i grupa entuz- jastów nie mogła planowo działać szkoleniowo i wychowawczo. Likwidacja MKS i utworzenie w późniejszym okresie samodzielnego klubu pozytywnie wpłynęło na rozwój tenisa w Sopocie15. Warto zaznaczyć, iż kadrę trenerską w latach 1945 – 1980, oprócz czołowej postaci Jana Korneluka, tworzyli w Sopocie: Stefan Korneluk, Jerzy Golański, Henryk Dondajewski, Lech Faron, Witold Joachimowski, Zdzisław Zyznowski, Wiktor Pałucki, Eugeniusz Ihnatowicz, Michał Kopczyński,