- 1 - Pajottenland: historisch-geografisch streekonderzoek Pajottenland Historisch-geografisch streekonderzoek Jacques Reygaerts 2005 - 2 - Pajottenland: historisch-geografisch streekonderzoek Doelgroepen: historici, heemkundigen, gemeentebesturen, culturele kringen, inwoners van het Pajottenland. Trefwoorden: Pajottenland, geschiedenis, aardrijkskunde, platteland. Wettelijk depot: - 3 - Pajottenland: historisch-geografisch streekonderzoek Inhoudstafel Inhoudstafel ...................................................................................................................... 3 Woord vooraf .................................................................................................................... 9 Ten geleide ..................................................................................................................... 11 I. Het Pajottenland, een plattelandsstreek, zonder stad ............................................ 15 II. De verhoudingen tussen dorp en stad tijdens het Ancien Régime ........................ 22 1. Aardrijkskundige aspecten ........................................................................... 22 2. Dorp tegenover stad op juridisch vlak ......................................................... 23 3. Verhouding in het kader van de heerlijkheid ............................................... 26 4. Dorp tegenover stad op fiscaal vlak ............................................................. 29 5. Dorp tegenover stad op economisch vlak .................................................... 30 6. Verbindingsmiddelen in en voor de streek .................................................. 35 7. Dorp tegenover stad op sociologisch vlak ................................................... 42 8. Dorp tegenover stad op demografisch vlak ................................................. 52 9. Dorp tegenover stad op kerkelijk vlak ......................................................... 54 10. Mentaliteitsaspecten van dorp en stad ......................................................... 60 a) Ten opzichte van de heer ........................................................................ 60 b) Sociale ontevredenheid ........................................................................... 63 c) Het gemeenschapsgevoel ........................................................................ 65 d) Het begrip vreemdeling in het A.R. ........................................................ 66 11. Algemeen besluit ......................................................................................... 67 III. De verhoudingen tussen dorp en stad in de nieuwste tijd ..................................... 69 1. Dorp tegenover stad op administratief vlak ................................................. 69 2. Dorp tegenover stad op juridisch vlak ......................................................... 71 3. Dorp tegenover stad op economisch vlak .................................................... 71 4. Verbindingsmiddelen in en voor de streek .................................................. 76 5. Dorp tegenover stad op demografisch vlak ................................................. 85 6. Dorp tegenover stad op sociologisch vlak ................................................... 90 - 4 - Pajottenland: historisch-geografisch streekonderzoek a) Armoede .................................................................................................. 91 b) Marginale beroepen ................................................................................. 92 c) Diverse andere gegevens ......................................................................... 96 d) Sociologie en economie .......................................................................... 98 7. Dorp tegenover stad op religieus vlak ....................................................... 102 8. Dorp tegenover stad op gebied van de taal ................................................ 106 a) Het verschijnsel verfransing .................................................................. 107 b) Het gebruik van de Franse taal was administratief en sociaal bepaald . 108 c) Het onderwijs van het Frans als eerste taal ........................................... 110 d) Het onderwijs van het Frans als tweede taal ......................................... 112 e) De dialecten .......................................................................................... 113 f) Taalproblematiek .................................................................................. 116 9. Dorp tegenover stad op het gebied van mentaliteit .................................... 118 10. Algemeen besluit ....................................................................................... 121 IV. Het begrip Pajottenland ....................................................................................... 122 1. Inleiding ..................................................................................................... 122 2. De historisch gegroeide realiteit van het Pajottenland: een isolaat ........... 122 a) Verbindingswegen ................................................................................ 123 b) Afbakening ............................................................................................ 126 c) De onzekere hoofdplaats ....................................................................... 131 d) D.G.‟s kaart van de streek ..................................................................... 133 e) Tekstanalyse van de Gronckels werk .................................................... 137 3. Vorm gegeven aan de inhoud .................................................................... 142 4. Literaire kritiek .......................................................................................... 145 5. Naamgeving ............................................................................................... 147 6. De auteur en zijn werk ............................................................................... 156 7. Een mythe .................................................................................................. 163 8. Algemeen besluit ....................................................................................... 167 9. Psychologisch profiel van de Pajot ............................................................ 168 - 5 - Pajottenland: historisch-geografisch streekonderzoek V. Pajottenland, deel van een gewest ....................................................................... 175 1. Een vroege bloeiperiode ............................................................................ 175 2. De ommekeer ............................................................................................. 178 3. Besluit ........................................................................................................ 186 VI. De historisch-sociale eigenheid van het Pajottenland ......................................... 188 VII. Onderzoek van sociaal-economische implicaties. Testcase Vollezele ................ 194 1. Kwantitatief sociologisch beeld ................................................................. 196 2. Diverse aspecten van de armoedige toestand ............................................ 198 a) op demografisch vlak ............................................................................ 198 b) op fysisch-lichamelijk vlak ................................................................... 200 c) op het gebied van de beroepsactiviteit .................................................. 201 d) op gebied van onderwijs ....................................................................... 202 e) misdadigheid ......................................................................................... 203 f) toestand van de huisvesting .................................................................. 204 g) de diverse aangewende hulpmiddelen ................................................... 206 3. Oorzaken van de dorpsarmoede ................................................................. 208 4. Het gehucht Achterdenbos: een bijkomende getuigenis ............................ 217 5. De Vollezeelse gemeenschap stelt proces in ............................................. 219 6. Verzet tegen de (Franse) administratie ...................................................... 220 7. Algemeen besluit ....................................................................................... 221 VIII. Problematiek van het Pajottenland. Moderne bewustwording ............................ 223 1. Socio-economische aspecten ..................................................................... 224 2. Het pendelverschijnsel ............................................................................... 225 3. Verbindingsmiddelen ................................................................................. 226 4. Demografische aspecten ............................................................................ 227 5. Besluit ........................................................................................................ 230 IX. Hedendaags Pajottenland .................................................................................... 234 1. Inleiding ..................................................................................................... 234 a) Het geografisch Pajottenland ................................................................ 234 - 6 - Pajottenland: historisch-geografisch streekonderzoek b) Actualisering van het begrip stad .........................................................