ISSN 2083-3725 Studia Ekonomiczne i Regionalne www.ser.pswbp.pl Economic and Regional Studies Tom/Volume V, Nr/Issue 2, Rok/Year 2012 OBSZAR TURYSTYCZNY DOLINA ZIELAWY W KONTEKŚCIE WYKORZYSTANIA ENERGII SŁONECZNEJ Justyna Chodkowska-Miszczuk Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Streszczenie: Celem artykułu jest analiza i ocena „obszaru turystycznego Dolina Zielawy” w kontekście wykorzystania in- stalacji słonecznych, jako nowego elementu przestrzeni turystycznej. Wykazano, że pojawianie się nowych komponentów w przestrzeni turystycznej związanych z produkcją energii ze źródeł odnawialnych, w tym energii słonecznej, warunkuje kreowanie tej przestrzeni, bowiem obecność tego typu instalacji, tak w gospodarstwach domowych, jak i na budynkach użyteczności publicznej, wpływa także na prestiż danej gminy, regionu, buduje wizerunek miejsca, a tworząc swoisty cer- tyikat jakości, stanowi reklamę obszaru. W artykule zwrócono uwagę na istotną rolę kapitału ludzkiego (jednego z zaso- bów endogenicznych) we wdrażaniu rozwiązań innowacyjnych (w tym tych odnoszących się do pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych) w gminach. Ponadto wskazano na znaczenie lokalnych władz samorządowych w inicjowaniu przed- sięwzięć innowacyjnych, gdyż to właśnie od ich kompetencji i umiejętności zależy czy i w jaki sposób zostaną pokonane ba- riery rozwojowe i wykorzystane wszelkie zasoby endogeniczne, tak ludzkie, jak i naturalne, w tym te związane z rozwojem energetyki alternatywnej w aspekcie tworzenia przestrzeni turystycznej. Słowa kluczowe: Dolina Zielawy, energia słoneczna, przestrzeń turystyczna Wstęp jak i na budynkach użyteczności publicznej, wpływa na prestiż danej gminy, regionu, buduje wizerunek Wraz z rozwojem społeczno-gospodarczym i po- miejsca, a tworząc swoisty certyikat jakości, stanowi stępem cywilizacyjno-technologicznym obserwuje się reklamę obszaru. Co więcej, należy mieć na względzie wzrost zainteresowania spędzaniem wolnego czasu na fakt, że współcześnie w rywalizacji przestrzeni zyskują terenach wyróżniających się wysoką jakością środo- te miejsca, gminy, regiony, które są charakterystyczne, wiska przyrodniczego. Dlatego wiele obszarów, chcąc wyraziste i symptomatyczne, posiadają wypracowaną zwiększyć swoją atrakcyjność turystyczną, inwestuje markę (place brand) świadczącą m.in. o wysokiej jako- właśnie w jakość środowiska przyrodniczego. Swositym ści życia w danym miejscu (Kamiński 2011). wyrazem tego typu działań jest upowszechnianie się Warto tu nadmienić, że również w Polsce, w tym odnawialnych źródeł energii, w tym energetyki słonecz- w Polsce wschodniej, obszarze mało zurbanizowanym nej. Wykorzystanie tego alternatywnego źródła energii i zdynamizowanym społecznie, dotkniętym proble- w kontekście rozwoju turystyki można rozpatrywać tak mami demograicznymi (Chodkowska-Miszczuk, Szy- z punktu widzenia ochrony środowiska w odniesieniu mańska 2011), są wdrażane takie innowacyjne przed- do dywersyikacji źródeł energii, jak i tworzenia się no- sięwzięcia, mające na celu rozwój turystyki poprzez wych walorów przestrzeni turystycznej1. Różnicowanie zaistnienie nowych elementów, tak w kontekście źródeł energii o energię słoneczną, skutkujące wzrostem różnicowania źródeł energii, jak i składowych prze- bezpieczeństwa energetycznego, wpływa na sukces ca- strzeni turystycznej. Wyjątkowość tych działań pole- łego sektora turystycznego. Wystarczy wspomnieć tutaj ga także na tym, że ich realizacja właśnie w tej części tylko, że około 60-70% światowego zapotrzebowania kraju ukazuje z jednej strony możliwości skutecznego energetycznego generowanego przez sektor turystycz- pokonywania barier rozwoju gospodarczego związa- ny wiąże się z dostawą ciepłej wody i ogrzewaniem po- nych chociażby z niekorzystnymi uwarunkowaniami mieszczeń, a co może być realizowane poprzez wykorzy- społecznymi, a z drugiej strony zasadność podejmo- stanie źródeł odnawialnych, w tym głównie energetyki wania współpracy (lokalnych władz i społeczeństwa) słonecznej (Switched On 2003). i zrzeszania się jednostek samorządów terytorialnych Nie można jednak w tym miejscu pominąć roli insta- dla osiągnięcia przyjętych zamierzeń. Zatem mając lacji słonecznych w aspekcie wzbogacania przestrzeni na względzie nowatorstwo i unikatowość projektów turystycznej o nowe komponenty. Bowiem obecność zmierzających do produkcji energii w oparciu o lokal- tego typu urządzeń, tak w gospodarstwach domowych, nie dostępne źródła energii i ich rolę w promowaniu i rozwoju turystyki, celem niniejszego artykułu jest 1 Przestrzeń turystyczna bywa deiniowana wielorako (por. liczne ba- analiza i ocena „obszaru turystycznego Dolina Zielawy”, dania m.in. J. Warszyńskiej (1986), M. Drzewieckiego (1992) oraz S. Liszewskiego (1995)). W niniejszym opracowaniu przyjęto za B. Wło- w kontekście wykorzystania instalacji słonecznych, darczykiem (2007), że przestrzeń turystyczna to część przestrzeni jako nowego elementu przestrzeni turystycznej. geograicznej, w której występuje zjawisko ruchu turystycznego. - 112 - Studia Ekonomiczne i Regionalne Nr 2 (V) 2012 Obszar turystyczny... Charakterystyka „obszaru turystycznego Dolina nie oraz wzbogacanie oferty turystycznej w oparciu o lo- Zielawy” kalne dziedzictwo kulturowe. Na przykład lejtmotywem tego obszaru stały się zioła, z których uprawy słynie ta Chcąc zintensyikować działania na rzecz rozwo- część Lubelszczyzny, tak iż każdą gminę reprezentuje ju turystyki władze samorządowe pięciu gmin woje- inna roślina: Podedwórze – rumianek, Wisznice – mięta, wództwa lubelskiego (Jabłoń, Podedwórze, Rossosz, Rossosz – mniszek lekarski, Sosnówka – borówka czar- Sosnówka, Wisznice) podjęły współpracę mającą na na i Jabłoń – dziurawiec. Ponadto organizowane są cy- celu promocję kultury i turystyki na „obszarze tury- kliczne festyny zielarskie, wystawy, koncerty lokalnych stycznym Dolina Zielawy” (ryc. 1). Działania te wspo- zespołów ludowych w Centrum Kultury Chrześcijańskiej magane środkami inansowymi pochodzącymi z Euro- w Wisznicach, warsztaty etnograiczne i rękodzielnicze pejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego nabierają w Ośrodku Edukacji Regionalnej w Hołownie, a także obecnie znaczącej dynamiki. wydarzenia bazujące na kulinariach i tradycji wypieków cukierniczych, przede wszystkim sękacza. Rozpatrując zatem pomyślność przedsięwzięć re- alizowanych w ramach współpracy gmin tworzących „obszar turystyczny Dolina Zielawy”, należy wskazać, że to właśnie wypadkowa, zarówno uwarunkowań przy- rodniczych, ale także kulturowych, stanowi swoiste wyzwanie do dalszych działań kształtujących prze- strzeń turystyczną, także w aspekcie dbałości o jakość środowiska przyrodniczego. Energia słoneczna w „obszarze turystycznym Dolina Zielawy” Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, w tym energii słonecznej, zyskuje na omawianym ob- szarze na coraz większym znaczeniu. W gminach two- rzących „obszar turystyczny Dolina Zielawy” kolektory słoneczne pojawiły się już w 2008 r. wprowadzając Rysunek 1. Lokalizacja gmin wiejskich tworzących tym samym różnorodność krajobrazową. Wypada tu „obszar turystyczny Dolina Zielawy” w województwie nadmienić, że ze względu na formę, kształt i rozmiar lubelskim bardziej widocznymi w krajobrazie są farmy wiatro- Źródło: opracowanie własne we czy pojedyncze turbiny wiatrowe, ale instalacje Figure 1. The location of rural counties forming the „Zie- słoneczne są bliżej użytkownika energii, co więcej ze lawa Valley tourist area” in Lubelskie Voivodeship względu na rozmach inwestycji wpływają na taką, Source: developed by the author a nie inną percepcję krajobrazu (fot. 1). Jednym z etapów kreowania przestrzeni turystycz- nej w tej części województwa lubelskiego jest wzmac- nianie potencjału turystycznego tego terenu poprzez zaistnienie nowych walorów, ale także i stymulatorów rozwoju przestrzeni turystycznej, którymi są inwestycje związane z wykorzystaniem energii słonecznej do pro- dukcji energii cieplnej. Podkreślić tutaj trzeba, że „obszar turystyczny Dolina Zielawy” cechuje się relatywnie niskim stopniem przekształcenia przez człowieka, zarówno w kontekście rozwoju przemysłu, jak i rolnictwa. Należy także dodać, że makroregion Polesie Zachodnie (Lubel- skie), na terenie którego są położone wymienione wyżej gminy, charakteryzuje się dosyć specyicznym i unikato- wym w skali kraju krajobrazem. Bowiem jest to obszar Fotograia 1. Kolektory słoneczne w „obszarze tury- przeważnie płaskich równien denudacyjnych i akumula- stycznym Dolina Zielawy”, Wisznice cyjnych z dużym udziałem torfowisk (Kondracki 1988). Źródło: J. Chodkowska-Miszczuk (14.09.2011) Wspomnieć również wypada, że działania na rzecz roz- Photo 1. Solar collectors in the “Zielawa Valley tourist woju turystyki na analizowanym obszarze podjęto już area”, Wisznice wcześniej. Do efektów tych prac zaliczyć można przygo- Source: J. Chodkowska-Miszczuk (14.09.2011) towanie bazy noclegowej m.in. w Wisznicach i w Hołow- - 113 - Studia Ekonomiczne i Regionalne Nr 2 (V) 2012 Obszar turystyczny... Dodać tu należy, że montaż tego typu urządzeń na Rozpatrując znaczenie czynnika ludzkiego w suk- budynkach, w tym budynkach użyteczności publicznej cesie tego przedsięwzięcia nadmienić należy, że to zlokalizowanych zazwyczaj w najbardziej reprezenta- mieszkańcy (ich wiek, poziom zamożności, otwartość tywnych miejscach w danej gminie, wpływa na kształ- na innowacje) decydują o ostatecznym kształcie inwe- towanie u potencjalnych odbiorców, w tym turystów, stycji, bowiem to w ich gospodarstwach domowych są korzystnego wizerunku miejsca. Władze samorządowe i będą (zgodnie z ustalonym założeniem) zainstalowa- dają