TOKOVI ISTORIJE ^asopis Instituta za noviju istoriju Srbije 3-4/2005. CURRENTS OF HISTORY Journal of the Institute for Recent History of Serbia INIS Beograd 2005. INSTITUT ZA NOVIJU ISTORIJU SRBIJE THE INSTITUTE FOR RECENT HISTORY OF SERBIA Za izdava~a Dr Mom~ilo Mitrovi} Glavni i odgovorni urednik – Editor-in-chief Dr Radmila Radi} Redakcija – Editorial board Dr Dubravka Stojanovi} Mr Vladan Jovanovi} Prof. dr Stevan Pavlovi} (Sautempton) Prof. dr Jan Pelikan (Prag) Dr Jelena Guskova (Moskva) Dr Diana Mi{kova (Sofija - Plovdiv) Sekretar redakcije – Editorial secretary Mr Vladimir Cvetkovi} Lektura Biljana Rackovi} Prevodi na engleski Dr Marija Obradovi} Tehni~ka obrada teksta Mirjana Vuja{evi} UDK 949.71 YU ISSN – 0354-6497 Izdavanje ~asopisa finansira Ministarstvo nauke i za{tite `ivotne sredine Republike Srbije Na osnovu mi{ljenja Ministarstva za nauku, tehnologije i razvoj Republike Srbije, ~asopis Tokovi istorije oslobo|en je pla}anja op{teg poreza na promet SADR@AJ / CONTENTS ^LANCI / Articles Du{an BAJAGI] MA\ARSKA [TAMPA O UBISTVU KRALJA ALEKSANDRA I KARA\OR\EVI]A Hungarian Newspapers about the Assassination of the King Alexander I . 9 Mr Ivana DOBRIVOJEVI] SUDSTVO I SUDIJE U DOBA [ESTOJANUARSKOG RE@IMA KRALJA ALEKSANDRA (1929–1935) The Judiciary and the Judges in the Time of the King Alexander's Dictatorship (1929–1935) . 28 Dr Klaus BUHENAU JUST AS REAL-LIFE BROTHERS. SERB-RUSSIAN CONTACTS IN THE ECCLESIASTICAL ACADEMY OF KIEV (1850–1914) AND IN ORTODOX SCHOOLS OF INTERWAR YUGOSLAVIA (1920–1941) „Bratski odnosi“, srpsko-ruske veze u Kijevskoj duhovnoj akademiji (1850–1914) i pravoslavnim {kolama u me|uratnoj Jugoslaviji (1920–1941) . 54 Dr Miroslav JOVANOVI] „SVE[TENIK I DRU[TVO – ETO PAROLE“: Ruska pravoslavna zagrani~na crkva na Balkanu 1920–1940. „A Priest and Society – Motto“: The Russian Orthodox Exile Church in the Balkans 1920–1940 . 67 Prof. dr Grigorios PSALLIDAS ECCLESIASTICAL POLICY OF THE OCCUPATIONAL FORCES IN GREECE AND THE REACTIONS OF THE ORTHODOX CHURCH IN ITS IMPLEMENTATION (1941–1944) Verska politika okupacionih sila u Gr~koj i reakcija pravoslavne crkve na njenu primenu (1941–1944) . 101 Mr Petar DRAGI[I] NAPRED – LIST JUGOSLOVENSKIH EMIGRANATA (PRISTALICA KOMINFORMA) U BUGARSKOJ NAPRED – The Journal of Yugoslav Emigrants in Bulgaria (Followers of the Cominform) . 125 Nata{a MILI]EVI] OBRA^UN VLASTI SA „BUR@UJSKOM DECOM“: Gubitak prava na {kolovanje (1945–1950) The Communist Clash with „Bourgeois Children“: The Deprivation of the Right to Education (1945–1950) . 143 Dr Dragan BOGETI] PODSTICAJI I OGRANI^ENJA NA PUTU NORMALIZACIJE JUGOSLOVENSKO-SOVJETSKIH ODNOSA TOKOM 1956. The Stimulus and the Limitations in the Processes of the Normalisation of Yugoslav-Soviet Relationship during 1956 . 160 Mr Slobodan SELINI] URBANIZACIJA SOCIJALISTI^KOG BEOGRADA: Istorijski pogled na neke aspekte urbanizacije Beograda 1945–1970. The Process of Urbanisation of Socialist Belgrade. The Historical View of Some Aspects of Belgrade Urbanisation 1945–1970 . 182 Prof. dr Ljubodrag DIMI] POGLED IZ BEOGRADA NA ^EHOSLOVA^KU 1968. GODINE The View from Belgrade to Czechoslovakia in 1968 . 205 Dr Vera GUDAC-DODI] DRU[TVENA BRIGA O DECI U SRBIJI Child Welfare in Serbia . 233 ISTORIOGRAFIJA / Historiography Marc Bloch „ZA KOMPARATIVNU HISTORIJU EUROPSKIH DRU[TAVA“ „For a Comparative Historiography of European Societies“ . 247 GRA\A / Sources Dr Dragan ALEKSI] PRVO REAGOVANJE FRANCUSKE NA ZBLI@AVANJE KRALJEVINE JUGOSLAVIJE I TRE]EG RAJHA HITLEROVA STRATEGIJA U JUGOSLAVIJI Izve{taj podnet francuskom general{tabu od strane francuske te{ke industrije Hitler's Strategy in Yugoslavia. A Report to the French General Staff Submitted by the French Heavy Industry . 257 ESEJI / Essay Dr Gordana KRIVOKAPI]-JOVI] KAKO JE FRANCUSKA VIDELA KRALJEVINU SRBA, HRVATA I SLOVENACA / JUGOSLAVIJU: Njeno razumevanje etni~ke prirode jugoslovenskih naroda i jugoslovenske dr`ave How Yugoslavia was Perceived by France and the French Understanding of the Ethnic Situation of the Yugoslav Peoples and the Yugoslav State . 269 Dr Latinka PEROVI] POGLED NA KNJIGU SIME ]IRKOVI]A „SRBI ME\U EVROPSKIM NARODIMA“ An Opinion of the Sima ]irkovi}'s Book „The Serbs Among European Peoples“ . 278 PRILOZI / Supplements Aleksandar R. MILETI] IZ SVAKODNEVICE @IVOTA U SARAJEVU TOKOM OPSADE 1992–95. GODINE – Prilog gra|i usmene istorije o ratu na prostorima biv{e SFRJ On the Everyday Life in Sarajevo during the Siege of 1992–1995 – A Contribution to the Materials of Oral History About the War in the Territory of the Former Yugoslavia . 283 PRIKAZI I KRITIKE / Reviews and Critiques Nicholas J. Cull, David Culbert, David Welch, Propaganda and mass perusassion, A Historical Encyclopedia, 1500 to the present, Santa Barbara, Denver, Oxford 2003. (Bojan SIMI]) . 295 @arko Ro{ulj, ^asopisa, ~asopisa III. Pera Todorovi}, Institut za knji`evenost i umetnost, Beograd 2004. (Dr Latinka PEROVI]) . 297 Dokumenti o spoljnoj politici Kraljevine Srbije 1903–1914. Knjiga II, sveska 3/I, 1/14. januar – 2/15. april 1907; sveska 3/II 2/15. april – 30. juni/13. juli 1907. Priredili Ljiljana Aleksi}-Pejnovi} i @ivota Ani}. Sprska akademija nauka i umetnosti. Odeljenje istorijskih nauka. Beograd 2004. (Dr Latinka PEROVI]) . 299 Aleksandar [emjakin, Mitropolit Mihailo i Nikola Pa{i} – Emigrantska prepiska (1884–1888), Zavet, Beograd, 2004. (Aleksandar R. MILETI]) . 301 Matja` Klemen~i~, Mitja @agar, The Former Yugoslavia's Diverse Peoples. A Reference Sourcebook, ABC CLIO, California, 2004. (Vesna \IKANOVI]) . 302 ^edomir Anti}, Kratka istorija Srbije 1804–2004, Stubovi kulture, Beograd 2004. (Dalibor DENDA) . 305 Dragoljub Jovanovi}, Ljudi, ljudi... Medaljoni 94 politi~kih, javnih, nau~nih i drugih savremenika. Priredila dr Nade`da Jovanovi}. Filip Vi{nji}, Beograd 2005. (Dr Latinka PEROVI]) . 309 Genocid u 20. veku na prostorima jugoslovenskih zemaqa, zbornik radova sa nau~nog skupa, Beograd, 22–23. april 2003, Beograd 2005. (Mr Slobodan SELINI]) . 312 Momir Bulatovi}, Pravila }utanja, Istiniti politi~ki triler sa poznatim zavr{etkom, Narodna knjiga – Alfa, Beograd 2005. (Dr Mile BJELAJAC) . 315 Dvesti let novoy serbskoy gossudarstvennosti, Aleteyæ, Sankt-Peterburg, 2005. (Aleksandar R. MILETI]) . 320 Darko ]iri}, Biljana Stani}, Vreme na zidu, Muzej grada Beograda, Beograd 2005. (Bojan SIMI]) . 322 Slavko Komarica, Slavko Odi}, Za{to Jasenovac nije oslobo|en, Beograd 2005. (Mr Slobodan SELINI]) . 324 Review of Croatian History I. no. I, Hrvatski institut za povjest, Zagreb, 2005. (Vesna \IKANOVI]) . 327 Zoran Janjetovi}, Deca careva, pastor~ad kraljeva. Nacionalne manjine u Jugoslaviji 1918–1941, INIS, Beograd, 2005. (Mr Vladimir CVETKOVI]) . 329 NAU^NI @IVOT / Scientific events NAU^NA TRIBINA INSTITUTA / Lectures at the Institute Tribina INIS-a od marta do oktobra 2005. godine Lectures at the INIS March15st – October18th 2005 . 335 INFORMACIJE O NAU^NIM SKUPOVIMA, KONFERENCIJAMA, SIMPOZIJUMIMA Information on conferences, workshops and symposia Dr Zoran Janjetovi}, Me|unarodni nau~ni skup: „Nema~ke i druge manjine jugoisto~ne Evrope u dru{tvenom prelomu 1944/45. godine“, Temi{var, 16–17. juli 2005. 337 Dr Zoran Janjetovi}, Me|unarodni nau~ni skup: „Od Sen-@ermena do Belvedera. Austrija i Evropa 1919–1955“, Be~, 15–16. septembar 2005. 338 Dr Zoran Janjetovi}, Deseti Dijalog povijesni~ara / istori~ara, Osijek, 22–25. septembar 2005. 339 Vesna \ikanovi}, Izve{taj iz Graca (Austrija) . 340 Mr Vladan Jovanovi}, Me|unarodni nau~ni skup: „Sport izme|u Istoka i Zapada. Interdisciplinarna radionica za istoriju sporta“, Cirih ([vajcarska), 7–8. oktobar 2005. 340 ^LANCI Articles Du{an BAJAGI] UDK 321.61:929 KARA\OR\EVI]A.I Institut za noviju istoriju Srbije (046) 070 (439) Beograd MA\ARSKA [TAMPA O UBISTVU KRALJA ALEKSANDRA I KARA\OR\EVI]A APSTRAKT: Tekst je nastao na bazi istra`ivanja u Arhivu Srbije i Crne Gore. Cilj je bio da se sazna na~in na koji je ma|arska {tampa pisala o ubistvu kralja Aleksandra I Kara|or|evi}a i da se time dopune postoje}a istorijska saznanja o Marseljskom atentatu. U tu svrhu u tekstu je analizirano pisanje onih ma|arskih listova koji su dostupni u Arhivu Srbije i Crne Gore. Trijanonski mirovni ugovor Austrougarska monarhija je jedna od tvorevina koje je Prvi svetski rat doveo u velika isku{enja. Rat je za nju bio fatalan, i ona je u oktobru i novem- bru 1918. godine razbijena odlukom sila pobednica na principima Vilsonovih 14 ta~aka o stvaranju etni~ki ~istijih dr`ava u Evropi. Ostvarile su se „istorijske te`nje mnogih nacija Monarhije da se oslobode i organizuju vlastite nacionalne dr`ave, ili da se ujedine sa ve} postoje}im dr`avama svojih nacija.“ Pariska mirovna konferencija izvr{ila je pravnu sankciju i me|unarodno priznanje novih dr`ava i odredila granice izme|u njih.1 Pobedni~ke sile nisu bile naklonjene novoj Ma|arskoj i tretirale su je kao pora`enu stranu u ratu. Nemaju}i druge mogu}nosti, njena delegacija je bila prinu|ena da u versajskom dvorcu „Trijanonu“, 4. juna 1920, potpi{e mir sa si- lama Antante. Trijanonski mirovni ugovor postavio je granice nove dr`ave, a oru`ane snage sveo na 35.000 vojnika. Odredbama ugovora zabranjene su vaz- duhoplovne snage i mornarica. Ukinuta je op{ta vojna obaveza, a vojska se mogla upotrebljavati isklju~ivo za odr`avanje reda u dr`avi i kao pograni~na 1 Petar Rokai, Istorija Ma|ara, Beograd 2002, str. 530; ^edomir Popov, Od Versaja do Danciga, Beograd 1995, drugo izdanje, str. 124. 9 TOKOVI ISTORIJE 3-4/2005. policija, regrutovana isklju~ivo od dobrovoljaca na du`i rok. Uvoz oru`ja i municije bio je zbranjen. Proizvodnja oru`ja bila je stavljena pod strogu kontrolu i svedena na samo jednu fabriku. Povrh svega nametnute su i te{ke reparacione obaveze.2 Ma|arska je od teritorija Svete Stefanove Krune sa Hrvatskom,3 {to je iznosilo blizu 326.000 km², u korist zemalja naslednica izgubila blizu 233.000 km², a od stanovni{tva koje je iznosilo 20,8 miliona, sa teritorijama koje su izgubljene oti{lo je 13,2 miliona. Ova dr`ava je svedena na oko 30% nekada{nje istorijske Ugarske, ~ime je postala jedna od najmanjih evropskih dr`ava.