T.C. DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TURİZM İŞLETMECİLİĞİ ANABİLİM DALI TURİZM İŞLETMECİLİĞİ PROGRAMI YÜKSEK LİSANS TEZİ SPOR TURİZMİ PAZARLAMASI VE FUTBOL TAKIMLARININ HAZIRLIK DÖNEMİ KAMP YERİ TERCİHLERİNİ BELİRLEYEN ETKENLER Onur İÇÖZ Danışman Yard.Doç.Dr.Ebru GÜNLÜ 2008 YEMİN METNİ Yüksek Lisans Tezi olarak sunduğum “Spor Turizmi Pazarlaması ve Futbol Takım- larının Hazırlık Dönemi Kamp Yeri Tercihlerini Belirleyen Etkenler” adlı çalışma- nın tarafımdan, bilimsel ahlak ve geleneklere aykırı düşecek bir yardıma başvurmak- sızın yazıldığını ve yararlandığım eserlerin kaynakçada gösterilenlerden oluştuğunu, bunlara atıf yapılarak yararlanılmış olduğunu belirtir ve bunu onurumla doğrularım. .... / .... / ....... Onur İçöz İmza ii YÜKSEK LİSANS TEZ SINAV TUTANAĞI Öğrencinin Adı ve Soyadı : Onur İçöz Anabilim Dalı : Turizm İşletmeciliği Programı : Turizm İşletmeciliği Tez Konusu : Spor Turizmi Pazarlaması ve Futbol Takımlarının Ha- zırlık Dönemi Kamp Yeri Tercihlerini Belirleyen Etken- ler Sınav Tarihi ve Saati : Yukarıda kimlik bilgileri belirtilen öğrenci Sosyal Bilimler Enstitüsü’nün …………………….. tarih ve ………. sayılı toplantısında oluşturulan jürimiz tara- fından Lisansüstü Yönetmeliği’nin 18. maddesi gereğince yüksek lisans tez sınavına alınmıştır. Adayın kişisel çalışmaya dayanan tezini ………. dakikalık süre içinde sa- vunmasından sonra jüri üyelerince gerek tez konusu gerekse tezin dayanağı olan Anabilim dallarından sorulan sorulara verdiği cevaplar değerlendirilerek tezin, BAŞARILI OLDUĞUNA Ο OY BİRLİĞİ Ο DÜZELTİLMESİNE Ο* OY ÇOKLUĞU Ο REDDİNE Ο** ile karar verilmiştir. Jüri teşkil edilmediği için sınav yapılamamıştır. Ο*** Öğrenci sınava gelmemiştir. Ο** * Bu halde adaya 3 ay süre verilir. ** Bu halde adayın kaydı silinir. *** Bu halde sınav için yeni bir tarih belirlenir. Evet Tez burs, ödül ya da teşvik programlarına (TÜBA, Fulbright vb.) aday olabilir. Ο Tez mevcut hali ile basılabilir. Ο Tez gözden geçirildikten sonra basılabilir. Ο Tezin basımı gerekliliği yoktur. Ο JÜRİ ÜYELERİ İMZA …………………………… □ Başarılı □ Düzeltme □ Red ……………... …………………………… □ Başarılı □ Düzeltme □ Red ……………... …………………………… □ Başarılı □ Düzeltme □ Red ……………... iii ÖNSÖZ Çağdaş toplumsal yaşamın önemli bir parçası olan turizm içinde spor ya da değişik dalları kapsayan spor turizmi son yıllarda önemli bir etkinlik olarak karşımıza çık- maktadır. Günümüzde insanlar artık klasik turizm şekilleri yerine, değişik sportif etkinliklere katılmak, önemli spor organizasyonlarını izlemek ve bireysel olarak amatör ya da profesyonel olarak spor yapmak amacı ile seyahat etmekte ve çeşitli turizm bölgelerini ziyaret etmektedir. Birçok ülke bu durumun yıllardır farkındadır ve özellikle golf, rafting, yel- ken, kano, sörf gibi spor dallarını turizmde etkin olarak kullanmaktadır ve bu sayede hem ülke turizmi arzını çeşitlendirmekte hem de bu sayede turizm gelirinin artması- nı sağlamaktadır. Spor turizmi dünyada spor ve turizm endüstrisini oluşturan önemli unsurlardan birisidir ve spor turizmi dünyadaki toplam turizm hareketlerinin yakla- şık olarak % 32'sini oluştururken, ülkemizde bu oran % 1.5’tan fazla değildir. Bu durumun tek istisnası da yoğun olarak Antalya ve çevresinde yapılan futbol kampları turizmidir. Bu çalışmanın konusunu oluşturan futbol hazırlık kampları turizmi ise Tür- kiye için çok önemli bir pazar özelliği taşımaktadır. Çünkü, futbol sporu çok geniş kitleleri ilgilendiren bir olaydır ve dünya genelinde tanınmış futbol takımlarının ha- zırlık kampı yaptıkları bölgeler her zaman ilgi odağı olmuştur ve ülke tanıtımına yadsınmaz katkılar yapmaktadır. Öte yandan da bu takımların kamp dönemi boyun- ca yaptıkları harcamalar bölge için çok önemli bir gelir kaynağıdır. Bu nedenle fut- bol kulüplerinin kamp yeri tercihlerinin ve motivasyonlarının bölge ve işletme yöne- ticileri tarafından bilinmesi çok önemlidir. Bu da bu futbol turizminin tez konusu olarak alınmasında önemli bir etken olmuştur. Tez konusunun belirlenmesinde ve daha sonraki araştırma ve yazımı aşama- sında çok büyük katkı ve desteklerini gördüğüm tez danışmanım sayın Yard.Doç.Dr.Ebru Günlü’ye ve çalışmamın uygulama kısmında verilerin değerlen- dirilmesi ve istatistiksel analizlerin yapılmasında çok önemli ölçüde bilgi ve deste- ğinden yararlandığım Dokuz Eylül Üniversitesi, İşletme Fakültesi öğretim görevlisi Dr.Sabri Erdem’e teşekkür borçlu olduğumu belirtmek isterim. Çalışmanın Türk turizm sektörüne ve akademik camiaya yararlı olmasını dilerim Onur İÇÖZ iv ÖZET Yüksek Lisans Tezi Spor Turizmi Pazarlaması ve Futbol Takımlarının Hazırlık Dönemi Kamp Yeri Tercihlerini Belirleyen Etkenler Onur İÇÖZ Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Turizm İşletmeciliği Anabilim Dalı Turizm İşletmeciliği Programı Son yıllarda dünya genelinde spor turizmi ya da spor ile ilgili turizm türlerinin çok önemli ölçüde gelişme gösterdiği uzmanlar tarafından belirtilmektedir. Spor turizmi konusundaki çalışmalar bu alanda birbirinden farklı birçok pa- zarın bulunduğunu ortaya koymuştur. Spor turizminin en sık kullanılan tanı- mı; “spor yapmak amacı ile seyahate çıkmak (aktif spor turizmi), spor olaylarını izlemek amacı ile seyahat etmek (pasif ya da olayları izlemek şeklinde spor tu- rizmi) ve spor alanında ünlü ve çekicilikleri olan yerleri ziyaret etmek” şeklinde yapılmaktadır. Konuyla ilgili uzmanlar da bu üç kategoriyi daha alt kategorile- re ayırarak; spor resortları, katılımlı spor etkinlikleri turizmi, kruvaziyer spor turizmi, olaylara bağlı spor turizmi, spor turları ve benzeri şekillerde sınıflan- dırmıştır. Spor turizmi pazarları konusunda da yine, sportif olaylarla ilgili pa- zarlar, macera ve açık hava seyahatleri pazarı, sağlık ve termal turizme bağlı spor- lar pazarı ve rekabete dayanan sporlar pazarı şeklinde sınıflandırmalar yapıl- maktadır. Bütün bu sınıf ve kategoriler iki klasik ve temel turizm şeklinin alt kategorileri olarak ortaya çıkarlar; bunlar boş zamana bağlı seyahatler ve iş seyahatleri pazarlarıdır. Futbol turizmi, sezon öncesi hazırlık kampları ve özel futbol turnuvaları bir anlamda örgütsel pazar özelliği gösteren ve sportif olaylara bağlı turizmin bir alt dalı olarak yukarıdaki iki temel turizm kategorisinin ikincisinde yani iş seyahatleri pazarında yer alır. Çünkü, bu takımların yukarda belirtilen kate- gorilerdeki seyahat nedenleri bir bölgeye dinlenmek, eğlenmek, zevk için spor yapmak ya da tatile çıkmak değildir, bu kulüpler oyuncularını bir sonraki dö- neme hazırlamak amacı ile turizm bölgelerine ve turizm tesislerine giderler. Bu v nedenle futbol ya da başka spor dallarındaki takımların turizm bölgeleri ve bu alanda hizmet sunmak isteyen işletmeler için son derece önemli pazarlardır. Bu nedenle de bu takımların bireysel anlamda oyuncularının, profesyonel anlamda da yöneticilerinin temel ihtiyaçlarının ve motivasyonlarının bilinmesi gerekli- dir. Bu çalışmanın da amacı futbol takımlarının yukarda belirtilen amaçlar- la gidecekleri bölgeleri ve tesisleri seçerken vereceği kararları hangi faktörlerin etkilediğini belirlemektir. Bu amaca ulaşmak için ilk aşamada alanyazın (litera- tür) taraması yapılarak ikincil kaynaklardan veri toplanarak çalışmanın ku- ramsal altyapısı oluşturulmuştur. Daha sonra da uygulama aşamasında futbol takımları için geliştirilen ve dört aşamalı sorulardan oluşan anket formu aracı- lığı ile yerli ve yabancı futbol kulüplerinin kamp yeri tercihlerini etkileyen te- mel kriterler ile ilgili veriler toplanmaya çalışılmıştır. Toplanan veriler gerekli istatistiksel süreçlerden geçirilmiş ve önceden oluşturulan hipotezler test edil- miştir. Elde edilen sonuçlar kısaca, futbol takımlarının bölge seçimlerinde gü- venlik, yüksek kalitede hizmet standartları ve bölgede yeterli alt yapı olanakları ile futbol turnuvası organizasyonlarının en önemli etkenler olduğunu göstermiş- tir. Anahtar Kelimeler: 1) Spor Turizmi, 2) Spor Turizmi Bölgeleri, 3) Spor Tu- rizmi Pazarları, 4) Futbol Takımları, 5) Sezon Hazırlık Kampları vi ABSTRACT Master Thesis Sport Tourism Marketing and Factors Affecting Destination Choices of Soccer Teams for Seasonal Preparation Camps Onur İÇÖZ Dokuz Eylül University Institute of Social Sciences Department of Tourism Management Tourism Management Program In recent years, it has been noted that the extent and volume of sport-related travel has grown exponentially worldwide. The study of sport tourism reveals that there are a vast number of specialized markets to explore in this area. A frequently used definition of sport tourism travel to play sports (active sport tourism), travel to watch sports (event sport tourism), and travel to visit or show respect famous sport related attractions. Experts divide sport tourism into fur- ther sub-categories such as resorts, participation activities, cruising, events and tours etc. Various sport tourism markets, including event sport tourism, outdoor and adventure travel, health spa tourism and competitive sport travel exist as sub- sets of the two major fields of tourism demand; leisure travel and business tra- vel. Football tourism, seasonal preparation camps tourism and private foot- ball tournaments (organizations) as a kind of sport event tourism can be in- cluded into the second category, namely business tourism. Because the main purpose of soccer (football) teams is not to take a holiday, pleasure, recreation, entertainment etc. or play football for fun. So, their basic objective of taking a travel to a destination and/or choosing a facility is to train and prepare their players for forthcoming season. For this purpose, soccer (football) or some oth- er sport teams are