T.C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YALVAÇ-GELENDOST (ISPARTA) HAVZASI SU KAYNAKLARININ HİDROJEOKİMYASI VE SAĞLIK RİSK DEĞERLENDİRMESİ Burcu Batur Danışman Prof. Dr. Ayşen DAVRAZ YÜKSEK LİSANS TEZİ JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI ISPARTA - 2020 © 2020 [Burcu BATUR] İÇİNDEKİLER Sayfa İÇİNDEKİLER ......................................................................................................................... i ÖZET ......................................................................................................................................... iii ABSTRACT .............................................................................................................................. iv TEŞEKKÜR .............................................................................................................................. v ŞEKİLLER DİZİNİ ................................................................................................................. vi ÇİZELGELER DİZİNİ ............................................................................................................ viii SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ .......................................................................... ix 1. GİRİŞ..................................................................................................................................... 1 2. KAYNAK ÖZETLERİ ........................................................................................................ 3 3. MATERYAL VE YÖNTEM .............................................................................................. 8 3.1. İnceleme Alanının Tanıtılması .......................................................................... 8 3.2. Çalışma Yöntemleri ............................................................................................... 10 4. ARAŞTIRMA BULGULARI 4.1. Stratigrafi ................................................................................................................. 12 4.1.1. Otokton Birimler ........................................................................................... 12 4.1.1.1. Gökoluk formasyonu (P휺g) ......................................................... 12 4.1.1.2. Hüdai Kuvarsiti (휺h)…………………………………………………... 14 4.1.1.3. Çaltepe formasyonu (휺ç) ............................................................... 14 4.1.1.4. Seydişehir formasyonu (휺Os) ...................................................... 15 4.1.1.5. Ergenli formasyonu (Je) ................................................................ 16 4.1.1.6. Kurucaova formasyonu (JKk) ...................................................... 17 4.1.1.7. Hacıalabaz formasyonu (JKh) ..................................................... 17 4.1.1.8. Gölgeli formasyonu (Teg) ............................................................. 18 4.1.1.9. Değirmendere formasyonu (DCd) ............................................ 19 4.1.1.10. Bağkonak formasyonu (Tmb) ................................................... 19 4.1.1.11. Yarıkkaya formasyonu (Tmy) ................................................... 20 4.1.1.12. Göksöğüt formasyonu (Tmg) .................................................... 21 4.1.1.13. Kepeztepe formasyonu (plQk) ................................................ 23 4.1.1.14. Alüvyon (Qal), Alüvyon Yelpazesi (Qay), Eski Alüvyon Çökelleri (Qeal) ve Yamaç Molozu (Qym) ............................ 23 4.1.2. Allokton Birimler .......................................................................................... 24 4.1.2.1. Marmaris Peridotiti (Kmp) ........................................................... 24 4.1.2.2. Dutdere formasyonu (TRJd) ....................................................... 24 4.1.2.3. Bakırdağ formasyonu (TRb) ........................................................ 24 4.2. Yapısal Jeoloji ........................................................................................................... 25 4.3. Hidroloji .................................................................................................................... 26 4.3.1. Yağış ................................................................................................................. 26 4.3.2. Buharlaşma .................................................................................................... 35 4.3.3. Akış ................................................................................................................... 38 4.4. Hidrojeoloji .............................................................................................................. 39 4.4.1. Su noktaları ................................................................................................... 39 4.4.1.1. Akarsular ........................................................................................... 39 4.4.1.2. Kaynaklar .......................................................................................... 42 4.4.1.3. Göller ve göletler ............................................................................ 50 4.4.1.4. Sığ kuyular ........................................................................................ 51 4.4.1.5. Sondaj kuyuları ............................................................................... 51 i 4.4.2. Litolojik birimlerin hidrojeolojik özellikleri ..................................... 60 4.4.2.1. Geçirimli birim-1 (Gç-1) ................................................................ 60 4.4.2.2. Geçirimli birim-2 (Gç-2) ............................................................... 61 4.4.2.3. Yarı geçirimli birim (Gy) .............................................................. 61 4.4.2.4. Az geçirimli birim (Ga) .................................................................. 62 4.4.2.5. Geçirimsiz birim (Gz) ..................................................................... 62 4.5. Su Kimyası ................................................................................................................. 63 4.5.1. Suların majör iyon içerikleri ................................................................... 63 4.5.1.1. Sodyum (Na+) .................................................................................... 66 4.5.1.2. Kalsiyum (Ca+2) ................................................................................ 66 4.5.1.3. Magnezyum (Mg+2) ......................................................................... 67 4.5.1.4. Potasyum (K+) .................................................................................. 67 4.5.1.5. Karbonat (CO3-2)- Bikarbonat (HCO3-2) ................................. 68 4.5.1.6. Sülfat (SO4-2) ....................................................................................... 68 4.5.1.7. Klörür (Cl-) ......................................................................................... 69 4.5.1.8. Hidrojeokimyasal proseslerin tanımlanması ....................... 69 4.5.1.9. Majör iyonların istatistiksel analizi .......................................... 76 4.5.1.10. Doygunluk İndisi (SI) değerlendirmeleri ............................ 78 4.5.2. Suların genel kimyasal özellikleri ......................................................... 80 4.5.2.1. Sıcaklık (0C) ....................................................................................... 80 4.5.2.2. Hidrojen iyon konsantrasyonu (pH) ........................................ 80 4.5.2.3. Özgül Elektriksel İletkenlik (EC) ............................................... 81 4.5.2.4. Sertlik ................................................................................................... 81 4.5.3. Suların hidrojeokimyasal sınıflaması ................................................... 82 4.5.3.1. Schoeller (1955)’ e göre suların sınınflandırılması ........... 82 4.5.3.2. Schoeller yarı logaritmik diyagram ile suların sınıflaması 83 4.5.3.3. Piper diyagram ile suların sınıflaması .................................... 83 4.5.3.4. Durov diyagram ile suların sınıflaması ................................... 85 4.5.3.5. Toplam çözünmüş madde (TDS) ............................................... 86 4.5.4. suların kullanım özellikleri ..................................................................... 87 4.5.4.1. Suların içilebilirlik özellikleri ..................................................... 87 4.5.4.2. Suların sulamada kullanım özellikleri .................................... 90 4.5.5. Sularda kirlilik araştırmaları .................................................................. 99 4.5.5.1. Havzadaki kirletici kaynaklar ..................................................... 99 4.5.5.2. Azot türevleri .................................................................................... 101 4.5.5.3. Ağır metaller ..................................................................................... 103 4.6. Sağlık Risk Değerlendirmesi ............................................................................. 108 5. TARTIŞMA VE SONUÇLAR .......................................................................................... 115 KAYNAKLAR ........................................................................................................................ 122 EKLER ........................................................................................................................ 133 EK A. Haritalar ..................................................................................................................... 134 ÖZGEÇMİŞ .......................................................................................................................