UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT POLITIEKE EN SOCIALE WETENSCHAPPEN ‘BACK TO REALITY’ Een onderzoek naar de manier waarop deelnemers uit Vlaamse realitygameshows omgaan met hun tijdelijke bekendheid. Wetenschappelijke verhandeling aantal woorden: 23 337 Kristina Rybouchkina MASTERPROEF COMMUNICATIEWETENSCHAPPEN afstudeerrichting JOURNALISTIEK PROMOTOR: prof. dr. Hans Verstraeten COMMISSARIS: Olivier Driessens COMMISSARIS: prof. dr. Sofie Van Bauwel ACADEMIEJAAR 2011 – 2012 1 Inzagerecht in de masterproef Ondertekende, Kristina Rybouchkina Geeft hierbij geen toelating aan derden, niet- behorend tot de examencommissie om haar proefschrift in te zien. Kristina Rybouchkina 15/05/2012 Deze toelating geeft aan derden tevens het recht om delen uit de scriptie/ masterproef te reproduceren of te citeren, uiteraard mits bronvermelding. 2 Abstract De laatste jaren is de nadruk in onze celebritycultuur sterk komen te liggen op wat Rojek ‘attributed celebrity’ noemt (Rojek, 2001). Terwijl mensen vroeger vooral beroemd werden om hun bijzondere talenten of hun familiale afkomst, is een groot deel van de hedendaagse sterren simpelweg “famous for being (made) famous” (Holmes, 2009). Dat fenomeen kent haar hoogtepunt sinds de derde realitytelevisiegolf, vooral geassocieerd met de realitygameshow Big Brother (Hill, 2005). Omdat realityprogramma’s en vooral realitygameshows zo populair zijn, zijn de media als het ware celebrityfabrieken geworden (Turner, 2006). Mensen die vroeger een onopvallend leven leidden, worden na hun deelname gebombardeerd tot beroemdheden die herkend worden op straat, handtekeningen en foto’s mogen uitdelen en betaald krijgen om acte de présence te geven op feestjes. Vaak verschijnen ze in roddelblaadjes en worden ze uitgenodigd in televisieprogramma’s. Hun hele leven wordt dus overhoop gegooid. Programmamakers hebben echter ontdekt dat ze steeds met nieuwe gezichten op de proppen moeten komen om het boeiend te houden voor de kijkers. Daardoor worden de sterren van vorige shows snel vervangen en vergeten (Turner, Bonner & Marshall, 2000). Realityberoemdheid is dus slechts van korte duur. Hoe gaan deelnemers daarmee om en wat gebeurt er als die voorbij is? Deze masterproef geeft een antwoord op die vragen, op basis van een reeks diepte- interviews met deelnemers uit de populairste Vlaamse realitygameshows van de voorbije jaren. Daaruit is gebleken dat realitysterren op vier mogelijke manieren kunnen omgaan met hun tijdelijke beroemdheid. ‘Programmabelevers’ zijn blij als ze kunnen terugkeren naar hun oude leventje, ‘aandachtsgenieters’ zouden liever in de spotlights blijven, ‘winstmakers’ profiteren van de aandacht om carrière te maken in een andere sector en ‘beroemdheden’ bouwen een nieuw leven op na hun deelname, gekleurd door fans, persaandacht en media-optredens. 3 Dankwoord Een masterproef schrijf je niet op één, twee, drie, er komt heel wat bij kijken. Gelukkig waren er een aantal mensen die mij steeds hebben gesteund. Zonder hen zou ik er nooit in zijn geslaagd om deze thesis tot een goed einde te brengen. Daarom wil ik hen graag even in de bloemetjes zetten. Ik wil eerst en vooral mijn dank betuigen aan prof. dr. Hans Verstraeten, de promotor van dit werk, voor het advies dat ik kreeg tijdens de voorbereiding op de masterproef. Ook zijn assistent Olivier Driessens verdient een bedankje, voor de vele tips en goede raad waarmee hij mij op het juiste spoor heeft gezet. Daarnaast gaat mijn dank uit naar alle respondenten die bereid waren om mij te woord te staan. Ik vond het fantastisch om te luisteren naar jullie reality-tv-avonturen. Ik apprecieer de eerlijkheid en openhartigheid waarmee jullie vertelden over aangename én minder aangename ervaringen. Bedankt! Ook tegen mijn vrienden wil ik ‘dank u’ zeggen, omdat zij mijn thesisverhalen hebben aangehoord en mij de moed gaven om niet op te geven. Nogmaals bedankt allemaal en veel leesplezier! 4 Inhoudstafel Abstract .................................................................................................................................................. 2 Dankwoord ............................................................................................................................................. 3 Inleiding .................................................................................................................................................. 6 DEEL 1: Theoretisch luik ..................................................................................................................... 9 1. Reality-tv ..................................................................................................................................... 9 1.1 Reality: een kind van onze tijd ................................................................................................. 9 1.2 Definitie .................................................................................................................................. 10 1.3 Subgenres ................................................................................................................................ 11 1.4 Realiteit? ................................................................................................................................. 14 1.5 Populariteit .............................................................................................................................. 15 1.6 Recente ontwikkelingen .......................................................................................................... 17 2. Beroemdheid ............................................................................................................................. 18 2.1 Celebrity en ‘celebritization’ .................................................................................................. 18 2.2 Leven in de spotlights ............................................................................................................. 20 2.3 Iedereen beroemd.................................................................................................................... 21 2.4 Vergankelijkheid..................................................................................................................... 24 DEEL 2: Methodologie ....................................................................................................................... 26 1. Concepten .................................................................................................................................. 26 2. Opzet ......................................................................................................................................... 26 3. Steekproef .................................................................................................................................. 27 4. Dataverzameling ........................................................................................................................ 29 5. Analyze ...................................................................................................................................... 30 6. Betrouwbaarheid ....................................................................................................................... 32 6.1 Onderzoeksmethode ............................................................................................................... 32 6.2 Steekproef ............................................................................................................................... 32 6.3 Analyze ................................................................................................................................... 33 5 DEEL 3: Resultaten ............................................................................................................................. 34 1. Bespreking ................................................................................................................................. 34 1.1 Reden deelname: ................................................................................................................. 34 1.2 Reden selectie .................................................................................................................... 36 1.3 Invloed camera + ervaring opnames + attitude tv ............................................................. 36 1.4 Reactie uitzending + gemaakt ........................................................................................... 38 1.5 Waarschuwing makers ....................................................................................................... 40 1.6 Herkenning + invloed op omgeving .................................................................................. 41 1.7 Begeleiding achteraf .......................................................................................................... 44 1.8 Media-aandacht + internet + steun .................................................................................... 45 1.9 Andere kansen (‘verandering’) .......................................................................................... 49 1.10 Heruitzendingen + opnieuw meedoen + spijt .................................................................... 51 1.11 Bekende Vlaming .............................................................................................................. 53 2. Besluit: attitude bekendheid ...................................................................................................... 54 2.1 Programmabelevers ...............................................................................................................