Figuur 1 Wie is wie op de schoolfoto uit 1893 Toelichting 1 meester H. de Vries 14 27 Aleida Zwaan 2 15 28 3 Helena Borgmann 16 Elisabeth Schoo 29 Maria Book 4 Angela Wilken 17 Helena Schoo 30 5 Gesina Berens 18 Helena Zwake 31 Albert Santing 6 Anna Zwake 19 32 Geert Wilken 7 Herman Fischer? 20 33 8 Bernard Wilken 21 34 9 22 35 Cathrien Zwake 10 Geert Damhuis 23 Gesina Borghuis? 36 11 Roelf Zwake 24 Aleida Berends 37 12 Margaretha Specken 25 38 Helena Kuhl? 13 26 Elisabeth Wilken 39 Barger-Compascuüm J. B. B e r e n s Versie 4 2012 Versie 3 2010 Versie 2 2009 Versie 1 2001 Contactpersoon Pauline Berens paulineberens at hotmail.com ©Some Rights Reserved http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/ ISBN 978-94-6190-818-6 E-boek, uitgeverij Digitalis ISBN 978-94-6190-841-4 boek, printing on demand OMSLAGFOTO´S Figuur 2 Boven schoolfoto 1893 Figuur 3 Linksonder O.L. school (1933) Figuur 4 Middenonder N.H. kerk Figuur 5 Rechtsonder R.K. school (1929) en kerk (1923) INHOUDSOPGAVE COPYRIGHTS ©SOME RIGHTS RESERVED CREATIVE COMMONS _____________ 6 VOORWOORD VERSIE 4 2012 _______________________________________________ 7 VOORWOORD VERSIE 3 2010 _______________________________________________ 7 VOORWOORD VERSIE 2 2009 _______________________________________________ 7 VOORWOORD VERSIE 1 2001 _______________________________________________ 8 OVER BARGER-COMPASCUUM (B.C.) IN HET ALGEMEEN ____________________ 8 WAAR NU BARGER-COMPASCUUM LIGT ___________________________________ 10 DE MARKE VAN NOORD- EN ZUIDBARGE __________________________________ 12 OUDHEIDKUNDIGE VONDSTEN ___________________________________________ 13 DE VERKOOP VAN HET COMPASCUUM ____________________________________ 14 COMPASCUUM NA 1862 ___________________________________________________ 16 HOE HET VERDER GING MET DE GROND __________________________________ 19 DE EERSTE BEWONERS VAN BARGER-COMPASCUUM 1872__________________ 21 Eerste bewoners - alphabetisch ___________________________________________________ 22 Lijst van eerste bewoners ________________________________________________________ 23 Eerste bewoners – op lijstnummer _________________________________________________ 25 PAARDENEIGENAARS EN PAARDEN 1867 _________________________________ 118 HOE HET GEMEENTEBESTUUR VAN EMMEN DACHT OVER DE TOEKOMST VAN COMPASCUUM _________________________________________________________ 119 OVER SCHOLEN IN B.C. _________________________________________________ 120 O.L.School I. __________________________________________________________________ 120 O.L.School II. _________________________________________________________________ 130 O.L.School III_________________________________________________________________ 130 School met den Bijbel. __________________________________________________________ 131 R.K.School ‘ST.Theresia’ _______________________________________________________ 132 Kleuterscholen ________________________________________________________________ 133 OVER DE KERKEN IN B.C. _______________________________________________ 133 De R.K. parochie ______________________________________________________________ 133 De Nederlands Hervormde Gemeente _____________________________________________ 134 De Oud-Gereformeerden _______________________________________________________ 137 OVERLEDENEN 1862-1876________________________________________________ 138 HET OUDE KERKHOF ___________________________________________________ 144 DE POSTBESTELLING IN B.C. ____________________________________________ 146 DE VERVENINGSTIJD VAN B.C. __________________________________________ 146 5 IETS OVER B.C. IN DE OORLOG __________________________________________ 149 BARGER-COMPASCUUM NA DE OORLOG _________________________________ 152 DE AUTEUR ____________________________________________________________ 154 BIJLAGE LIJSTEN MET FIGUREN EN TABELLEN __________________________ 155 BIJLAGE BRONNEN _____________________________________________________ 156 COPYRIGHTS ©SOME RIGHTS RESERVED CREATIVE COMMONS Op het werkstuk rusten kopieerrechten zoals vastgelegd door Creative Commons in de Creative Commons License Deed: Naamsvermelding-Niet-commercieel-Gelijk delen 1.0 Unported. Dit betekent het volgende. De gebruiker mag: het werk kopiëren, verspreiden en doorgeven Remixen - afgeleide werken maken Onder de volgende voorwaarden: Naamsvermelding. De gebruiker dient bij het werk de door de maker of de licentiegever aangegeven naam te vermelden (maar niet zodanig dat de indruk gewekt wordt dat zij daarmee instemmen met uw werk of uw gebruik van het werk). Niet-commercieel. De gebruiker mag het werk niet voor commerciële doeleinden gebruiken. Gelijk delen. Indien de gebruiker het werk bewerkt kan het daaruit ontstane werk uitsluitend krachtens dezelfde licentie als de onderhavige licentie of een gelijksoortige licentie worden verspreid. Bij hergebruik of verspreiding dient de gebruiker de licentievoorwaarden van dit werk kenbaar te maken aan derden. De beste manier om dit te doen is door middel van een link naar deze webpagina. De gebruiker mag afstand doen van een of meerdere van deze voorwaarden met voorafgaande toestemming van de rechthebbende. Niets in deze licentie strekt ertoe afbreuk te doen aan de morele rechten van de auteur, of deze te beperken. Op Internet is deze licentie te vinden op http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/ 6 VOORWOORD VERSIE 4 2012 Verbeeldden verkeerslichten in 2001 nog de moderne tijd, tegenwoordig heeft BC shared space! Meldde ik 10 jaar geleden nog dat een kopie van het archief voor familieonderzoek uit Osnabrück op microfiche beschikbaar is in Meppen, voor de wijzigingen in versie 4 is internet de belangrijkste bron. In hoofdstuk “Eerste bewoners op lijstnummer” ontbrekende gegevens hebben we op internet opgezocht. Vaak bezochte websites vindt u terug in “Bijlage Internetadressen en Andere Bronnen”. Met dank aan Heinz Mencke voor het aanleveren van enkele ontbrekende gegevens over Rütenbrock. Extra foto’s zijn toegevoegd: De familie Dubbeldam, Margaretha Bergmann en Rudolph Rolfes (Kras Roelf) in hoofdstuk OVER DE KERKEN IN B.C. Een ansichtkaart met Maria Gesina Sandmann, Franz Conen en hun kinderen vindt u in hoofdstuk DE EERSTE BEWONERS VAN BARGER-COMPASCUUM 1872. Let op het onderschrift “Groete uit Compascum”, op zich al een mooie titel voor een boek over Bargercompas. Ook zijn aan hetzelfde hoofdstuk foto’s toegevoegd van Johann Bernhard Book en van de familie Rolfes- Feringa. De lijst met overledenen in de periode 1862-1876 is uitgebreid, gecontroleerd en ondergebracht in een apart hoofdstuk. Het accent in het boek ligt nog steeds op de eerste bewoners rond 1872. Versie 4 is net als de vorige versies beschikbaar en te bestellen via internet. Voorlopig nog op fjmblom.home.xs4all.nl Mocht de site verhuizen dan vindt u het boek altijd nog via Google. J.B. Berens en Pauline Berens, december 2011 VOORWOORD VERSIE 3 2010 Het werkstuk wordt steeds mooier en completer doordat u als lezer foto’s aanlevert van mensen die er in beschreven zijn, waarvoor hartelijk dank. Van de 116 huishoudingen die opgenomen zijn in de lijst van eerste bewoners bevat versie 3 inmiddels totaal 20 foto’s! Meer foto’s zijn van harte welkom. Foto’s kunnen eerst opgenomen worden in de internetversie en later in de volgende papieren versie. Zoals u ziet wordt u als bron vermeld. Foto’s zonder bronvermelding stammen uit m’n eigen fotoalbum. Een apart hoofdstuk is gewijd aan het oude kerkhof. Nieuw is ook het hoofdstuk over hoe het gemeentebestuur 2de helft 19de eeuw dacht over de ontwikkeling van het dorp. Versie 3 bevat 3 extra schoolfoto’s, uit 1902, 1923 en 1924, die samen met de schoolfoto uit 1893 op de voorpagina en de 4 schoolfoto’s uit 1914 een aardig beeld geven van de schoolgaande jeugd in de eerste 50 jaar van het dorp. J.B. Berens, november 2010 VOORWOORD VERSIE 2 2009 Aan het werkstuk zijn foto’s toegevoegd, informatie over de auteur, een lijst met figuren, een lijst met internetadressen en andere bronnen. Hier en daar zijn kleine verbeteringen doorge- voerd in de gezinssamenstelling van de beschreven huishoudingen. Oud, maar nieuw in dit werkstuk, is de schoolfoto uit 1893 op de omslag, met bijbehorend ‘Figuur 1 Wie is wie op de schoolfoto’ op pagina ii. Aan hoofdstuk OVER SCHOLEN IN B.C. zijn 4 schoolfoto’s uit 1914 toegevoegd, waarop veel kinderen te zien zijn die later de voorouders werden van de huidige Compascumers. De foto’s op voor- en achterkant in versie 1 zijn verplaatst in versie 2 naar respectievelijk ‘Figuur 47 De molen van Eilering en het bos van Wilken’ op pagina 148 en ‘Figuur 50 Dam (1970) met verkeerslichten’ op pagina 154. J.B. Berens, december 2009 7 VOORWOORD VERSIE 1 2001 Het werkstuk dat voor u ligt is een poging om de geschiedenis van Barger Compascuum in kaart te brengen, zonder teveel te overlappen met bestaande bronnen. Compas is begonnen rond 1860 met de grondverkoop aan vier nieuwe eigenaren, die boekweitverbouw wilden starten. Na 40 jaar begon de vervening, die duurde van ongeveer 1900 tot 1950. Speciale aan- dacht is geschonken aan de tijd rond 1870, toen de eerste bewoners hier een bestaan probeer- den op te bouwen. Nazaten van die mensen wonen nog steeds in het dorp. Naast informatie over de eerste bewoners, vindt u de ontwikkelingen op onderwijsgebied en informatie over de verschillende kerkelijke gezindten in ons dorp. Voor de tot standkoming van dit werkstuk is onderzoek verricht in archieven van met name Assen, Emmen en Duitse dorpen waar de eerste bewoners vandaan kwamen. Ook op onder- zoeksgebied heeft de tijd niet stilgestaan;