Nationaal Onderzoekprogrammma Verdroging KENNISOVERZICHT ECOHYDROLOGIE Een inventarisatie van kennis en expertise op het gebied van ecohydrologie en verdroging NOV – rapport 7 Samenstelling: G.J. van der Veen en A.C. Garritsen, juni 1994 COLOFON Uitvoering: drs G.J. van der Veen Projectleiding: drs A.C. Garritsen Begeleidingscommissie WLO / RIZA (dagelijkse begeleiding): drs R. van Ek (RIZA); drs A.C. Garritsen (voorzitter WLO-Werkgroep Ecohydrologie); drs A. van Leerdam (secretaris WLO-Werkgroep Ecohydrologie); drs W. Molenaar (secretaris WLO-Werkgroep Ecohydrologie); drs R. Meester-Broertjes (voorzitter WLO); drs U. Vegter (bestuurslid WLO-Werkgroep Ecohydrologie); dr M.J. Wassen (bestuurslid WLO-Werkgroep Ecohydrologie); Begeleidingscommissie NOV (kwaliteitsborging): ing. G.P. Beugelink (RIVM-LBG); drs H.J.M. van Buggenum (Waterschap Roer en Overmaas); drs R. van Ek (RIZA; coördinator NOV-thema 7); drs A.J.M. Jansen (KIWA NV); drs R.H. Kemmers (SC-DLO); drs J.P. de Maat (Prov. Zeeland); dr ir A.G. Segeren (Waterschap Roer en Overmaas); dr ir F.H.M. van der Ven (RIZA; coördinator NOV; voorzitter); Organisatie en verslaglegging workshop drs A. van Leerdam (voorzitter) drs G.J. van der Veen drs U. Vegter (secretaris) Samenstelling bibliografie: drs R. Hoeksema dr M.J. Wassen Samenstelling rapport: drs G.J. van der Veen en drs A.C. Garritsen Uitgave: NOV ISBN nummer: ??? ii CIP-gegevens: ??? VOORWOORD Dit rapport is het resultaat van het NOV-project "Bijeenbrengen van kennis binnen het ecohy- drologisch onderzoek". Dit project is uitgevoerd in het kader van het "Nationaal Onderzoekpro- gramma Verdroging" (NOV) door de Werkgroep Ecohydrologie van de Werkgemeenschap Landschapsecologisch Onderzoek (WLO) in opdracht van - en in samenwerking met het NOV. Doel van het project was het inventariseren en beschikbaar maken van de kennis en expertise op het gebied van ecohydrologie, onder andere met het oog op het milieuprobleem verdroging. Dit is gedaan middels een enquête (hoofdstuk 2), een beschrijvend overzicht van ecohydrologische modellen gebaseerd op literatuur en vraaggesprekken (hoofdstuk 3), een bibliografie (hoofdstuk 4) en een overzicht van relevante tijdschriften (hoofdstuk 5). Een voorstel voor een platform "Ecohydrologie en verdroging" is conform de opdracht, opgenomen in hoofdstuk 6. Doel van dat platform is het uitwisselen van inhoudelijke informatie ten behoeve van de bestrijding van de verdroging. Het onderzoek is uitgevoerd door drs. G.J. van der Veen als projectmedewerker van de WLO te Arnhem en begeleid door het bestuur van de WLO-werkgroep Ecohydrologie en door een voor het NOV samengestelde begeleidingscommissie. De bibliografie is samengesteld door drs. R. Hoeksema en dr. M.J. Wassen van de Universiteit Utrecht. De resultaten van het project zijn op 15 februari 1994 op een workshop onder leiding van drs A. van Leerdam gepresenteerd en bediscussieerd (bijlage 3). Daarnaast hebben nog vele anderen aan het project meegewerkt, onder meer de 132 invullers van de (lijvige) enquête-formulieren en de modellen-bouwers die veel informatie over hun gees- teskinderen hebben verstrekt. Niet iedereen kan genoemd worden, maar iedereen wordt wel heel hartelijk bedankt. dr ir F.H.M. van der Ven drs A.C. Garritsen Coördinator Voorzitter Nationaal Onderzoekprogramma Verdroging WLO-werkgroep Ecohydrologie iv INHOUDSOPGAVE VOORWOORD INHOUDSOPGAVE SAMENVATTING SUMMARY 1 INLEIDING 1.1 Aanleiding .............................................................................................................1.1 1.2 Probleemstelling .....................................................................................................1.2 1.3 Vraagstelling ..........................................................................................................1.3 1.4 Leeswijzer .............................................................................................................1.4 2 ENQUÊTE 2.1 Inleiding ................................................................................................................2.1 2.2 Algemeen ..............................................................................................................2.2 2.3 Gegevensbestanden ...............................................................................................2.4 2.4 Modellen ...............................................................................................................2.7 2.5 Proceskennis.........................................................................................................2.10 2.6 Hiaten ..................................................................................................................2.12 2.7 Scholenvorming....................................................................................................2.14 2.8 Conclusies ...........................................................................................................2.16 2.9 Discussie en aanbevelingen..................................................................................2.17 3 ECOHYDROLOGISCHE MODELLEN (G.J. van der Veen) 3.1 Inleiding .................................................................................................................3.1 3.2 Toepassingsmogelijkheden .....................................................................................3.4 3.3 Het CML-ecotopensysteem .....................................................................................3.8 3.4 ECOMOD.............................................................................................................3.13 3.5 DEMNAT..............................................................................................................3.17 3.6 MOVE ..................................................................................................................3.22 3.7 ICHORS................................................................................................................3.24 3.8 ITORS...................................................................................................................3.29 3.9 HYVEG.................................................................................................................3.31 3.10 ECAM / ECAMhyc .................................................................................................3.36 3.11 Abioflor ..............................................................................................................3.42 3.12 WAFLO ..............................................................................................................3.44 3.13 Het Natuurtechnisch model................................................................................3.50 3.14 Stalenmethode....................................................................................................3.56 vi 4 BIBLIOGRAFIE ECOHYDROLOGIE (R. Hoeksema en M.J. Wassen) 4.1 De bibliografie .......................................................................................................4.1 4.2 Het databasebestand met gecontroleerde trefwoorden ............................................4.2 4.3 De gevolgde methode.............................................................................................4.2 5 TIJDSCHRIFTEN 6 PLATFORM ECOHYDROLOGIE EN VERDROGING 6.1 Inleiding ................................................................................................................6.1 6.2 Soort informatie, sprekers .......................................................................................6.1 6.3 Doelgroep ..............................................................................................................6.2 6.4 Media .....................................................................................................................6.2 6.5 Kosten en personele inzet .......................................................................................6.3 6.6 Cursus ecohydrologie .............................................................................................6.4 6.7 Conclusies ..............................................................................................................6.4 7 CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN LITERATUUR BIJLAGE 1: Enquête BIJLAGE 2: Adressenlijst BIJLAGE 3: Verslag van de workshop van 15/2/94 BIJLAGE 4: Bibliografie BIJLAGE 5: Gecontroleerde trefwoordenlijst voor database bibliografie BIJLAGE 6: Lijst met ecohydrologisch relevante tijdschriften BIJLAGE 7: Begrippenlijst BIJLAGE 8: Tabellen bij Hoofdstuk 2 Diskette bijlage: bibliografie met trefwoorden. SAMENVATTING Dit rapport is het resultaat van het NOV-project "Bijeenbrengen van kennis binnen het ecohy- drologisch onderzoek". Het project is uitgevoerd in het kader van het "Nationaal Onderzoekpro- gramma Verdroging" (NOV) door de Werkgroep Ecohydrologie van de Werkgemeenschap Landschapsecologisch Onderzoek (WLO) in opdracht van het NOV en in samenwerking met het RIZA, de penvoerder voor het NOV-thema 7. Door middel van een enquête, diverse overzichten en vraaggesprekken is de beschikbare kennis en expertise op het gebied van ecohydrologie en verdroging geïnventariseerd. Uit de resultaten van de enquête kunnen de volgende conclusies getrokken worden: - ecohydrologische databestanden met gekoppelde ecologische en hydrologische gegevens zijn slechts beperkt aanwezig; - er worden vaker hydrologische modellen gebruikt ecologische modellen bij ecohydrolo- gische effectvoorspellingen; - vooral de kennis van effecten van hydrologische ingrepen op vegetatie wordt als kennislacune